Życie Wieczne

Piotr-246 · Gość

Jeżelić tedy pismienny u Żydów ięzyk Syryiski był/ tedyć nie pochybnie y pierwotne ich Pisma Syryiskie abo Arameyskie. Tego tedy pierwotnego Syryiskiego ięzyka gdy potym y Kapłani Żydowscy z inszemi piśmiennikami/ do końca w Babilońskiey niewoli zapomnieli/ dla tego muśiał proszony od nich Esdras przełożyć Moyżeszowe pisma na Babiloński; z którego słowami wróćili się byli Żydźi z Babilonu.

Co gdy uczynił/ dopiero iako tamże Nehem. 8. mamy. Legerunt in libro legis Dei, distincte & aperte ad intelligendum, & intellexerunt cum legeretur.

Dlaczego? Bo iuż był in vulgarem Babylonicam linguam illorum przełożony.

Jawno tedy iest że dźiśieysza Żydowizna lubo raczey Ezdraizna/ nic inszego nie iest/ ieno Chaldeyski ięzyk/ Żydowską gębą cokolwiek odmieniony; którego takowego Moyżesz ani słychał. Zaczym pisma iego nie mogły być ieno pierwotnem ięzykiem Syryiskiem/ abo Scythyckiem/ iako pomienione pograniczne Samarytańskie miasto Scytharum potwierdza.

Bo ten pierwotny iako y sami Scythowie ich ięzyk Syryiski/ że niegdy pospolity był tak w Egipćie za Moyżesza/ iako też Babylonie y Persyey/ iawno iest nie ieno zpomienionego Rabsacena Babylończyka że go umiał/ y z onego listu przeciw Żydom do Artaxerxa/ o którym mamy 1. Ezdrae. 4. Epistola autem accusationis, scripta erat Syriace, & legebatur sermone Syro:

ale też y z onych słów Moyżeszowich. In exitu Israel de AEgypto, domus Iacob de populo Barbaro, bo Słowaki wszyscy Graekowie zwali Barbarami/ iako się w 9. Rozdźiale pokazuie.

Iż Ethymon słów nie może być prawdziwy, jeno z Słowieńsczyzny.
Rozdźiał 8.

Tak oczywisty prawdy pomienionych rzeczy/ opuśćiwszy dalsze wywody/ iawno iest iż ponieważ ięzyk Słowieński znaduie się być nastarodawnieyszem na świećie: tedyć wszystkie insze nie mogły być ieno zniego wypsowane. Zaczym prawdźiwy Ethymon abo Wied-imion z niego wypsowanych nie może być jeno zniegosz też samego dostąpiony.

Piotr-246 · Gość

Zaczym/ ktokolwiek go szuka w inszych ięzykach/ nie potrzebnem dowćipem na wietrze buduie/ błędy błędami rzekomo obiaśniaiąc/ a ono tym barziey słowa zatrudniaiąc: iako wiele ich czyniło y czyni/ uwiedźionych nie pomiarkowanem affektem przećiwko ięzykom swoim.

Jest teraz między inszemi Doktor ieden w Rzymie/ który uśiłuie pokazać/ że Łaćina z Żydowizny wypłynęła. Na co gdym go tak rok pytał/ iakiemby to prawem abo z iakiego fundamentu czynił: to iest mógłli by ukazać/ albo że Żydźi Rzymiany zpłodzili/ abo że przed niemi we Włoszech byli/ abo że Rzymiany niegdy uczyli/ abo że Oycowie ich do Żydowskiey Ziemie na nauki niegdy ieszdzali/ abo cokolwiek takowego: Zamilkł nieboraczek stary/ nie bez wielkiego śmiechu zniego kilku ludźi uczonych/ co przy tym byli.

Równie także Bekanowi i nie którym inszym/ dowćipne bayki/ o pierwotnośći swych ięzyków światu podaiącym/ y starodawne słowa niemniey Azyańskie y Aphrykańskie/ iako y Europskie z nich wywodźić uśiłuiącym/ trzeba by pierwey na to iakie prawo abo fundament uśiłowania swego pokazać: to iest abo że Azyanom y Aphrykanom początek iaki dali/ abo że tam przed niemi byli/ abo cokolwiek takowego.

Nie dość tedy na tym/ dowćipnie wymyślać iakie podobieństo niektórych słów starodawnych zamiast prawdźiwego ich Ethymonu, ale trzeba na to pierwey pokazać takie Prawo/ iakie ma nasz ięzyk Scythycki abo Słowieński/ że Principatus originis semper Scythis tribuitur, a quibus auctis colonias ferunt per orbem diffusae suisse.

Czego iż wszystek świat Marco Polo Catonis pozwala: za takiem Prawem śledząc głosu pospolitego/ iawno iest: Jż ieżeli Scythowie świat zrazu osadzali/ tedyć osadzony gdźieszkolwiek po świećie ich Naród/ bez wątpienia swym ięzykiem Scythyckiem abo Słowieńskiem wszędy gadać muśiał/ póki go nie wygrecznił na Greczyznę/ abo nie wyłacnił na Łaćinę/ abo iakokolwiek inaczey nie wyforemnił.

Zaczym, gdy którego słowa tak wyforemnionego abo raczey wypsowanego świat nie rozumie: trzeba prawdźiwego jego AEthymonu abo Wiedu-imion/ nie gdźie indźiey szukać/ ieno wpierwotnem Scythyckiem abo Słowieńskiem ięzyku/ z którego iest wypsowane.

Piotr-246 · Gość

Że Greczyzna/ Łaćina/ i insze ięzyki/ z Słowieńsczyzny są wypsowane.
Rozdźiał 9.

Dla dorachowania się prawdźiwego Ethymonu, abo Wiedu-imion iakichkolwiek/ potrzeba uważyć iako je psowali Garbarze pierwotnego ięzyka/ Grekowie abo Łaćinnicy/ y którzykolwiek inśi.

Bo o Grekach iż cokolwiek maią tedy od nas wźięli/ iawno iest ex confesso illorum apud Varrone libro 1. de Anag. Gdźie pisze/ iż gdy Crates Philozow ruszył był niegdy wątpliwośći. Czemu by się nie mówiło Alpha Alphatos, iako Gramma Grammatos, odpowiedźieli mu drudzy Philozophowie Greccy. Haec vocabula non sunt nostra sed barbara, to iest Słowieńskie. Bo tego ięzyka ludźie zwali Warwarami iakoby Gwaru warownego: którego słów Chrząszcz/ Chrzest/ Trzpień/ Trzmiel y tym podobnych/ żadna gęba niewarowna nie wymówi.

ieżelić Alpha vita &c. Słowieńskie są słowa to iest Dałba wieda/ iakoby Datrix Scientiae, tedyć po gotowiu y insze temi literami wygrzecznione. Jako dość rzetelnie pokazuie Archilochus lib. de temporibus mówiąc o Homerze. Ultimum hunc Homerum aetas nostra cernit, qui Olympiade 23. & a Troiae excidio anno 500. patria Maeon, Olympico certamine victor, iudicio totius Graeciae eximius Pooetarum est habitus, & ei soli ius tributum emendandi characteres & nomina & linguam Graecam: quae ut ferunt Cadmus Samothrax fere Barbara & plena ruditatis, attulit sub excidium Troianum. Sunt ergo nunc characteres ab Homero forma elegantiore: nam primi Barbariem quandam vetuslam, & non Phaenicum habent ut cernimus, & Gallatarum atq; Maeonum figuras retinent. Idem Homerus reformavit characteres, & Grammaticae praecepta primus dedit, cum antea quisque sermone scriberet, simur & loquebatur vernaculo.

W których słowiech uważyć potrzeba: naprzód/ iż Grecki ięzyk nie był pospolity abo przyrodzony/ ale Szkolny dowćipnie zmyślony.

A potym że ich pospolity sermo vernaculus nie mógł inszy być/ ieno Słowieński iaki był od początku zawsze y iest po dźiśdźień w Chracyey/ Bułgaryey/ Macedoniey/ Ragusach/ Dalmacyey/ wszystkiem Jllyryku/ Bośnie/ y wszędy około tey miły Grecyey/ abo wrzkomo grzecznieyszy źiemice/ którą przed tym Pelazgią zwano.

Piotr-246 · Gość

Bo rzetelnie świadczy Thucydides lib. 1. że tych słów Graecus y Barbarus, nie było za czasów Homera/ y że on Greki zwał Pelasgami abo Myrmidonami; A sam zaś Thucydides wszędy zowie ich Hellenami.

Zkąd iawno iest/ że Polaczkowie lubo z Grecka Pelasgowie/ od miemidowania/ Myrmidones/ a od mieysca nad morzem Olani abo z Grecka Hellenes nazwani/ pospolitym niegdy Słowieńskiem ięzykiem gadali/ y tychże liter co y Maeonowie Słowacy zażywali/ aż do czasów Homera. Który y sam też będąc Słowakiem (poniewasz był Maeon) nie nowe słowa y charaktery wynalasł/ ale nasze Starosłowieńskie wypolerował.

Bo mu (iako Auchiloch mówi) ius tributum erat, nie adinveniendi ale emendandi characteres & nomina, & lingua Graecam, to iest oną vernaculam za czasem tak rzeczoną gdy z wypolerowanych słów powstała wrzkomo grzecznieysza.

Nie może się tedy wątpić/ że Greczyzna pierwszy początek swóy dopiero w 1700. lat po Potopie wźięła od Homera: poniewasz on w 500 lat po zburzeniu Troie pierwotny ięzyk Słowieński polerował: a Troia we 1200. lat po Potopie zburzona była.

Od którego czasu Homerowego Pelasgowie naśi pierwotny ięzyk odednia do dnia polerowali/ póty aż w kilka wieków Greczyznę ustanowili. Za które niepotrzebne uśiłowanie/ Myrmidonami byli przezwani.

A co się zaś tknie Łaćiny/ rzetelnie mamy in Supplemento Chronicarum Iacobi Bergomensis. Notandum autem est, quod Latina lingua, quadrisariam distincta est: in Priscam scilicet, & Latinam, atque Romanam & Mixtam. Prisca sub Iano & Saturno, Latina quae sub Latino caeterisque Tusciae Regibus suit, Romana denique quae post Reges exactos caepit, Mixta autem quae post dilatatum Imperium crevit.

Co/ żeby się tym lepiey zrozumiało/ potrzeba wspomnieć na słowa Berozowe/ o naypierwszych obywatelach Włoskiey źiemie. Lib 5. Comerus more Scythico unde venerat docuit suos Italos urbem curribus componere. Et ideo Veij appellati sunt vocabulo Sago, qui plaustrum Veias appellant, & urbem ex his compositam Veitulam/ si magna est Vlurdum/ si metropolis Ciocholam. A o ich pierwotnych naukach tenże lib. 3. mówi. Eodem tempora Ianus pater, Ianigenas Radzenuos docuit Phisicam, Astronomiam, Divinationes, Ritus: & Ritualia conscripsit, omniaq; literis mandavit. Eisdem vero nominibus & veneratione Divina sunt prosequnti, quibus in Armenia Saga erant usi.

Piotr-246 · Gość

Jawno tedy iest/ iże ten Komor abo Gomer syn Japhetów Scytha był/ który z pierwotnym Słowieńskiem ięzykiem naprzód z Armeniey do Syryey abo Aramey/ a potym ztamtąd tu do Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewskiey przyszedł: zkąd/ y do Włoch tenże tesz na ostatek Sczerosłowieński zanieść muśiał.

Czego y same pomienione słowa/ Veias, Veitula, Vlurdum, Ciochola, y Radzenui potwierdzaią. Bo lubo ie Berosus iako nie wiadomy Słowieńszczyzny tak bardzo popsował/ iednakże z opisania ich łacno się domyślić/ iż Veias położył miasto Wos/ Veitula miasto Wieśtula iakoby tułaiąca się abo ruchoma/ Vlurdum także miasto Wlurdom lubo z dźiśieysza Filerdom iakoby gruntowne budowanie/ Ciochola miasto Co-okoła/ iakoby do koła obwiedźione (ztądże Moskwa po dźiśdźień Zamek do koła obwarowany Kołowańcem zowie) y Radzenui miasto Rodzeni to iest dźieći iego.

Rzecz tedy pewna iest/ iż ona Prisca lingua Latina Bergomensowa Sczerosłowieńsczyzna była/ iako tam Komor z dźiśieyszey Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewski zaniósł. Która gdy we Włoszech za czasem w wielu słowach odmieniono/ tak iż podomno różna iuż była iako teraz Czesczyzna od Polsczyzny: te taką dopiero Latinam abo łacnieyszą (to iest im do wymawiania) y Authora onego łacnienia Latinum przezwali.

Potym gdy co dźień obćinaiąc pierwotny ięzyk (za co tytułu Taliani to iest ućinacze dostali) nuż litery odmieniaiąc/ y różnemi inszemi sposobami/ o których się niżey powie/ iuż w poły różnych słów narobili: w ten czas był trzeći ich ięzyk podobny owemu niektórych/ co gadaiąc po Polsku mieszaią Łaćińskie słowa/ iako na przykład: Słyszałem piękny Dyscurz o Compozytiey między Status. Ztądże Bergomensis on takowy ięzyk/ ani Polski ani Łaćiński zowie Mixtam lingua; czyniąc go czwartem z trzećiego.

Naostatek skoro iuż wszystkie prawie słowa/ na kopyto swych ięzyków przerobili: dopiero w ten czas powstał czwarty ich ięzyk/ który Bergomensis trzećiem czyni; zowiąc go linguam Romanam. W którym polerowaniu ięzyka gdy gmin nie mógł z Skolutkami w ras naskakiwać/ ztąd powstała różność Włoszczyzny od Łaćiny.

Równie tedy tymże sposobem Grekowie/ AEgipcyanie/ y którzykolwiek inśi na świećie/ nie iednym skokiem ale po stopniach odmiany/ ięzyki swoie w dziśieysze doskonałość nie rychło przywiedli. Jako na przykład z płomienia nie zaraz uczyniono flamma/ ale podobno pierwey płoma/ potym plama/ nuż blamma/ aż na ostatek stanęło flamma: także y insze słowa.

Czego dość rzetelnie to samo potwierdza iż nie mieli zrazu (iako uczy Angelus Roccha in sua Bibliotheca Vaticana) ieno 16. liter/ to iest. A B C D E F I L M N O P R S T V aż po tym nie rychło za czasem y nie razem H K Q X Y Z wynaleźiono. A o literach F y V konsonanśie tamże pisze/ iż ie dopiero Claudius Cesarz wynalasł: y dokłada tego/ iże starśi Łaćinnicy nie pisali fruges ale bruges, nie fama y fanum, ale bama y banum, nie Caesar ale Kaysar, nie Pyrhus ale Purrhus, y insze tym podobne słowa.

Piotr-246 · Gość

A po wynaleźieniu litery F, pisze iż iey tak barzo zażywali/ że nie pisano hordeum veho, ale fordeum vefo, nie Octavianus ampliavit, ale Octafianus ampliafit, nie vulgus vixit, ale fulgus fixit, a przed tym bulgus bixit, także y insze słowa.

Ztąd znać że Ciceronowe pisma/ także Iulij Caesaris y inszych którychkolwiek starych Authorów w których wyborną Łaćinę widźiemy/ mędroszkowie tych świezszych ledwie nie naszych wieków przerobili: ponieważ w nich niemasz nic tak śmiesznych słów staroświeckich iakie bywały za ich wieków/ y długo potym. Czego dość oczywiśćie potwierdza świeży na świećie Kalepin/ którego pierwszą y własna iego editia niemal tak różna iest od dźiśieyszych/ iako oneczne Plautusowe tolutim badisa od dźiśieyszego paulatim equita, y insze podobne starołaćińskie słowa.

Sposób dorachowania się Ethymonu/ z ięzyka Słowieńskiego.
Rozdźiał 10.

Takowe tedy wypłynienie wszelakich ięzyków z naszego pierwotnego pokazawszy/ iawno iest iże wszystkiego świata rozmaite słowa/ muśiały zniego wźiąć iakiszkolwiek początek. Zaczym kto się chce ich prawdźiwego Ethymonu abo Wiedu-imion lubo zrozumienia dorachować/ trzeba ie zaś temiż nazad sposobami odpsować/ iakiemi są zepsowane: niegdźie początki słów odćinaiąc/ niegdźie też odmieniaiąc/ niegdźie śrzednie litery abo sylaby wyrzucaiąc/ niegdźie przydawaiąc/ niegdźie przesadzaiąc/ y różnemi inszemi sposobami: Które garbarze słów starych zwali z razu Wygorami/ a ca czasem Figurami iakoby Wyborami.

Z jakich zdało się tu kilka połoszyć za Reguły/ przez które śieła iest w tym Wywodzie słów odpsowanych: aby każdy widział/ że się nic lekkomyślnie w nim nie położyło.

Reguły abo sposoby któremi pierwotne słowa psowano.

1. Od wszystkich słów które się od A lubo E. poczynaią/ pierwotny początek odćięto. Jako na przykład ex Gabris uczyniono Abror, ex Saccaron Accaron, ex Hades Ades, ex Nagona Agona, ex Matheas Atheas, ex Sarbis Arbis, ex Gaza Aza, ex Bavari Avari, ex Caulon Aulon &c. Także ex Belea uczyniono Elea, ex Hebuda Ebuda, ex Iechne AEchne, ex Herebus Erebus, ex Retulani Etulani, ex Sergestani AEgestani &c. Które wszystkie słowa y inszych takowych niezliczona rzecz/ znayduią się dwoiako pisane w Historyckich Dykcyonarzach/ a mianowićie Stephani Caroli.
Toż wielom słowom (nie wszytkim iednak) uczyniono/ które się y od inszych wokalisów poczynaią. Jako ex Hierycho Iericho, ex Hieremias Ieremias, ex Hieroboam Ieroboam, ex Hyberia Iberia, ex Hyberus Iberus, ex Hyarbas Iarbas ex Tyscopolis Ischopolis &c. Także ex Colchinium Olchinium, ex Corope Orope &c.

2. Niegdy też y tak iuż obćięte słowa z consonantów/ znowu doopćinywano/ y z zostawionych wokalisów. Jako ex Acantium uczyniono Cantium, ex Alconia Laconia, ex Adamastor Damastor, ex Apulia Pulia &c.

3. Nie którym zaś słowom razem całe syllaby ućięto/ iako ex Illyberia uczyniono Liberia, ex Illyberis Liberis, ex Iobachus Bacchus, ex Palatij Latij &c.

4. Niemal we wszystkich pierwszych syllabach miasto naszego O. kładźiono A. żeby ieno czymkolwiek różne były słowa nowsze od pierwotnych: iako morze mare, sól sal, nos nasus, komin caminus, Poganin Paganus, owies Avena &c.

5. Nie maiąc nowsze ięzyki odmian liter iako my kładli dwoie aa miasto naszego A. iakie mamy w słowiech/ bał/ dał/ miał rć. Także dwoie ee miasto naszego E. iakie mamy w słowiech/ grzech biegł legł rć. Czego ztąd się dochodźi/ że takowe aa lubo ee odmieniwszy na A lubo E alić wnetże tak się rozumieią/ iako ie pospolićie wykładaią. Jako na przykład Baal czytaiąc Bał/ alić się rozumie straszny; iakiem on bydź muśiał/ poniewasz wszystka Azya przezeń przyśięgała. Dlategoż to imię wykładaią/ dominas vel subijciens aut possidens: a Grekowie Baala Marsem bydź rozumieią. Także Beelphegor, czytaiąc Beł-phegor/ alić wnet się obiaśnia/ czemu to słowo Bel, vetustum abo destuentem wykładaią/ to iest iż dawno niegdy beł.

6. Dla teyże przyczyny miasto naszego O. iakie mamy w słowiech tór, gór, plótł rć. kładli au: iako miasto óro, tóro, Plótus &c. taurus aurum Plautus &c.

7. Równie także y o konsonantach uważyć potrzeba/ iż miasto naszego I. niemal zawsze kładli dwoie II. Jako Wał Vallis Gołec Gallus, Bał abo Beł Bellus &c.

8. Także miasto naszego/ ś. kładą/ sc. Jako Żydowskie śin scin, roś, resc, Sith Scyth, Mathuśalach Mathuscialach &c.

9. Nuż iawno iest/ że Łaćinnicy abo Włoszy wszelkie Ch, także C. przed A, O. V. czytaiąc za K. śielą przez to słów niepoiętych uczynili: iako capio, captivitas, caputium &c. które czytaiąc przez C. iako ie napisano/ iawno iest iż capio y captivitas są nasze capam y zaczapienie/ a caputium brat czapczyn.

10. Toż rozumieć y o literach C y T z których tamte przed E. I. czytaią za dz, a te przed temiż wokalisami za C.

11. Uważyć też potrzeba/ iż Grekowie nie maiąc liter B. ani C. nie czytali Barbarus ale Warwarus/ nie Basilica ale Vażylika. rć. a miasto C. pospolićie pisali K.
Żydźi także na wielu mieyscach B. miasto W. y wzaiem W. miasto B. czytaią.

12. Nuż TH Grekowie niegdy kładli za T. co się wymawia niemal iakoby wnim j. było: iako w słowie Athenae miasto utienie abo uczenie/ iż tam szkoła pospolita beła: Niegdy za takoweż D. Ztądże Łaćinnicy Greckie Theoi piszą Deus, y także tym podobne. Czasem też y za proste D: iako w słowie AEthymon miasto Wied-imion. Łaćinnicy zaś byle czem tem różnić/ D. często w Th odmieniaią: iako Dronos Thronus/ Gęda Getha: Ztądże sławne są u Poetów Gethyca plectra. A czasem też y w proste T. iako Powiedacz Poeta.

13. To też uważyć potrzeba/ że Żydźi niemaią pewnych iako my Wokaliszów/ ale ie w iednem tylko Aleph punktatmi rozznaczaią/ równie iako my/ a, ą/ od gołego A. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ nie trzeba się wiele sadźić na ich Wokalisach/ ale tylko na samych prawie Konsonantach.
Często też H. nie potrzebnie przydaią: iako Hieruzalem miasto Jeruzalem.

14. Nuż trzeba zawsze y na to pamiętać/ iż przed Claudiusem (iako się w 9. Rozdź. pokazało) nie było liter F. y V. konsonansa. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ tak ie trzeba czytać iako na on czas pisano y czytano/ gdy niemi co beło przezwano.

15. To też uważyć potrzeba iż literę X. kładli miasto naszego/ gz. abo kz. tak iż iedno Kśiądz abo z Łaćińska Xiądz/ także Euxinus abo Eugzinus miasto Ogżeny. Często też Łaćinnicy kładą S. miasto X. iako Exquilinus abo AEsquilinus, Alexia abo Alesia &c.

16. Równie także y o literze Y. uważyć potrzeba że ią Grekowie często kładli miasto E. iako Breges Briges abo Phryges, Chrestus Chrystus/ Edessa Edyssa, Tymbrium Timbrium rć. Starśi zaś Łacinnicy miasto Y. kładli V. iako Pyrrhus Purrhus, Tyscus Tuscus, Tyssagetae Tussagetae, Thyria Thuria &c.

17. Także o literze Z. uważyć potrzeba że się często znayduie/ miasto niego H. a czasem y G. iako Agonax/ abo Azonax y Abraham, miasto Obrezan: Ztądże go wykładaią Patre circuncisionis, abo multitudinis to iest circunbisae.

18. Wiele też różni garbarze pierwotnego ięzyka grzeszyli y powinowactwem abo podobieństwem liter iakie są między H, a Ch, także Ch. a G. także G. a K. także B. a P. także F. a W. także M. a N. także P. a Ph. także W. a B. y tym podobnych.
A na ostatek nie rozumieiąc słów popsowanych/ abo nie mogąc poiąć od naszyńców wymówionych/ oślep kładli któreszkolwiek litery/ a czasem y syllaby insze za insze. Jako na przykład mamy w pomienionym Dykcyonarzu Historyckiem Stephani Caroli, za iedno w różnych Authorach Adiabare Aiabane, Adubanus Danubius, Aduas Abdua, AEcani AEquani AEqui AEquiculi, AEdessa AEdissa AEdyssa AEgea, AEgabro Bebro, Sarmatae Syrmatae Sauromatae, Hennoma Hennomia, Poltiobria Poltumbria, Abgavis Agabanis, Agrae Acrae, Agragas Acragas, Roxolani Traxolani (sub tit: Alani) Brytania Prydania (sub tit: Albion) Breges Bryges Brygantes Phryges, Bryses Chryses, Brusa Prusa, Cabrus Caprus Calabrus, Claudius Clausus, Caralitani Calaritani, y kilka tyśięcy słów inszych: które się za czasem w osobne kupy zbiorą/ na pokazanie więcey tych Reguł nieprawośći.

Piotr-246 · Gość

Jako takowe Reguły/ y na co są potrzebne Rozdźiał 11.

Obacz tedy uważny Czytelniku/ że ia AEthymonuiąc słowa/ nie którą chce literę abo syllabę kładę za inszą/ ale przez pewne Reguły z wielką pracą zebrane/ te którey potrzeba wyćiąga/ abo do sensu pisma S. lubo Historyckiego/ abo przyrodzenia iakiego słowa. Jako na przykład/ nie dość maiąc z pospolitego wykładu słowa Osanna, żeby się miało rozumieć Salva nos Domine (a to dla tego iż niemasz wnim konstrukcyey z następuiącemi słowami filio David) a chcąc wiedźieć coby to za słowo było:

Naprzód uważyć potrzeba/ że to filio David wydawa Osannę iż ma bydź nie co iemu należącego. Wiedząc tedy że to Panu Chrystusowi śpiewano beło/ któremu iako prawdziwemu Bogu należy Boska chwała: a uważaiąc że Jllyrikowie Nabożeństwo Bożeństwem zowią: łacno się domyślić/ że to słowo Osanna iest zepsowane (przez pierwszą Regułę) Bożanna abo Bożenna/ to iest latria filio David.

Także Alleluia, iż ie wykładaią Laudate Dominum, łacno się dorachować (przez 1. Reg. o początku/ a 7. o dwoygu ll) że to iest Chwałe-luia/ to iest laudem funditat. so. caetus fidelium.

Nuż Abram, uważaiąc iż był od Boga obrany y dla tego z Haran wywabiony: iawno iest/ że to słowo Wyżydowiono z naszego Obran; a to przez 4. y 18. Reguły. A iż potym/ w ten czas beł nazwany Abraham gdy mu się Pan Bóg roskazał obrzezać: ztąd oczywista rzecz iest/ że to słowo niegdy beło Obrezan/ z którego Żydźi nie maiąc pewnych wokalisów uczynili (przez 4. 16. y 18. Reguły) Abraham.

Ztądże go wykładaią Patrem multitudinis, przeto iż wiele Narodów przyięło od Żydów obrzezanie. Także Absalon że go wykładaią (per antiphrasim to iest opacznie) Patris pax; uważaiąc iż AEthymon w opacznośći bydź nie może/ a chcąc wiedźieć/ coby to za słowo beło: naprzód uważyć potrzeba/ iż ledwie kiedy miał świat podobnego iemu szaleńca przećiwko własnemu Oycu/ bo iawne są iego woyny przećiw Dawidowi: a potym że go on zabitego tak barzo przećie żałował/ aż mówił. Fili mi, quis mihi tribuat ut ego moriae pro te.

A tak wnet się pokazuie przez 4. Regułę/ że to iest abo Obszalon/ iakoby nader szalony/ abo Obżalon miasto obżałowany.

Nuż Ceres ponieważ ią za Boginię zbóż maią/ uważaiąc iż Boginie trzeba czćić/ a żyto zowią resz/ łacno się domyślić/ że to słowo Ceres, iest okrzesane czczę resz.

Także Bacchus/ ponieważ go za Boga trunków maią/ a na beczce maluią/ gotowa rzecz/ iż to słowo iest zepsowane Beczkoś.

Równie co by za słowo beło Alaconia lubo Laconia (bo tą dwoiako piszą) łacno się dorachować/ naprzód pierwszą syllabę przez 4. Reg. odpsowawszy na Olaconia, a potym przez 3. Reg. na Polaconia; poniewasz w Pelazgij beła/ gdźie także z miasta Polakoniey uczyniono Laconią/ iako y we Włoszech z Polacium abo z Łaćińska Palatium za czasem okrzesano Latium.

Ztądże po dźiśdźień Jllyrikowie/ równie iako y nas Włochy Lachami zowią. Nuż nix iawno iest per 15. Reg: że go wyrobiono znaszego śniegu; naprzód/ e. wyrzućiwszy/ a potym/ s. na koniec przesadźiwszy/ aby beło nigs abo z Łaćińska nix.

Także Cupido iż chćiwość znaczy/ iawno iest/ że to słowo (przez przesadzenie syllaby do) uczyniono z naszego do kupy, iakoby chćiwe zgromadzanie abo łączenie. Nuż litera/ wiedząc że mówienie rzeczą zowiemy (iako piękną rzecz miał do ludźi) łacno dość że ią wyłacniono z tych słów lita rzecz iakoby sulus sermo. Także Syllaba śiła abu to iest obiecadła wkupie.

Calamus kalać ma abo muśi/ to iest papier abo na czym piszą. Papyrus pod pióro/ bo go pod nie podkładaią. Author dał-tor/ iż drogę do czego przetorował: y także wszystkich inszych słów/ co ich ieno iest na świećie w którymkolwiek ięzyku/ łacno się z ich przyrodzenia/ abo opisania lubo w Bibliey lubo Historyach dorachować przez pospolite Reguły/ iako z pierwotnego naszego ięzyka Słowieńskiego wypłynęły.

Piotr-246 · Gość

Że takie wykładania słów odpsowanych/ nie są przećiw pospolitym Doktorów Świętych

Rozdźiał 12.

Jawno tedy iest/ że słowa które uważny Czytelniku znaydźiesz w tym Wywodźie odpsowane/ lubo z Polska nazwane;
iako Paradisus Poradźiesz/
Monarchia Mieńarcość/
Aristocratia Parzystokraczenie/
Seth Scyth (abo raczey Sczyt)
Enos abo Anos Panosz/
Malaleel Mola-leł/
Mathusale abo Mathuscyalach Matu-śćiałoch/
Tanais Toniec/
Hercules Harculec/

y insze tym podobne/

nic więcey nie są różne od Adam Jadam/ Eva Jewa/ Andreas Jędrzey &ć. ieno że tamte nie są nam tak iako te w zwyczaiu: dla tegoż nie uważnym dźiwne się zdadzą.

Niechże tedy żaden nie mówi że to są sczere słów popsowania gwoli wykładania ich po swemu/ przećiwko pospolitemu Doktorów Świętych wykładowi. Bo insza rzecz iest słowo iakie swawolnie popsować a insza zepsowane zdowodem odpsować/ aby się to co niegdy rozumiało.

A co się tknie aby odpsowanych wykłady miały bydź przećiw Doktorom Świętym/ uważ proszę mądry Czytelniku/ że iako insza rzecz iest pokazować/ o iakiem obraźie iż tego abo owego Świętego iest/ od pokazowania iakiemi go farbami abo z iakiego drzewa wyrobiono/ y z którego lasu ono drzewo wyrobiono: tak insza rzecz iest/ wykładać z Doktorami Świętemi słowa Żydowskie abo Greckie/ tak iako ie Żydźi abo Grekowie rozumieią/ a insza nie przecząc temu pokazować/ zkąd się wźięły u Żydów abo Greków takowe słowa: y co brzmią w uszach pierwotnego ięzyka Narodów Słowieńskich.

Wczym żadna się krzywda ani Bibliey/ ani Doktorom Świętym nie czyni.

Bo ieżeli się godźi Bibliyne słowa Chaldeom y Arabom/ ynaczey pisać y po swemu wykładać/ niżeli Żydźi piszą y wykładaią: czemusz proszę nie ma się toż godźić y nam Słowakom:

A tym więcey żeśmy zawsze beli y są przy tym prawie: iako się widźi w zwyczaynieyszych słowiech Adam Jadam/ Eva Jewa/ Ioannes Jan Andreas Jędrzey/ y wielu podobnych/ które inaczey aniżeli Żydźi abo Biblia/ piszemy y czytamy. Co ieżeli się godźi w zwyczaynieyszych słowiew: czemu y nie w inszych niezwyczaynych:

A żeby iawno beło/ iako różnie Chaldeowie y Arabowie słowa Bibliyne piszą y wykładaią/ niech będą te kilka na przykład.

Jeżeli różni różnie piszą y wykładaią: Czemu po naszemu nie pisać y wykładać?

Łaćińskie Chaldeyskie Arabskie Słowieńskie
Adam Odom Adamo Jadam

Homo vel terrenus aut terra rubra, u wszystkich. Heres Dei promissor.

Abel Hobel Habil Ubeł.

Luctus vel vanitas, u wszystkich. Desuit.

Seth Sith Scit. Sczyt.
Positus Fundamentum, Frontispicium.
Enos Anuś Anos. Panosz. (.f. Sethi)
Homo vel vir. Nomen Domini vel dulcedo, Dominatoris filius
Malaleel Mahlalail Mahloloil. Mola-leł.
Lavdans Deum Laus aeterna. Tineam fudit.
Mathusale Matuśialach Matuscialach. Matu-śćiałoch.
Mortem misit Nuntius mortis Mittens mortem. Turbameti excisor.

Piotr-246 · Gość

Dla rozezniania tedy czyiby wykład beł własnieyszy: Naprzód o Jadamie uważyć potrzeba/ iż między inszemi imionami Bożemi/ iest też iedno iestnośći Boskiey Ja abo jaus iakoby Egus, którem się nazwał mówiąc Exo. 3. Ego sum qui sum. Ztądże Jadam właśnie wykłada się Egi dabo, iakoby dźiedźic obietnic Boga który się nazwał Ja iestem który iestem: to iest nie odkogo inszego iestność maiący/ ieno sam odśiebie. Którego wykładu potwierdza ono Dawidowe Psal. 8. Omnia subiecisti sub pedibus eius. Jż iednak daleko większe rzeczy miał od Boga niżeli wźiął/ to iest Niebo do którego człowiek stworzony/ dla tego nie nazwał go Bóg Jadał/ ale in futuro Jadam/ iakoby Dei dabo/ który się zowie jaus abo Egus.

Ubeła wykład iawny iest bez wywodu/ bo wiemy że Ubeł gdy go Kain zabił.

Sczyth zaś coby beło nikomu nie tayno; przyczyna iednak dania mu tego imienia beła/ iż odniego wystawionego na czoło Jadamowe Panowanie w Raiu poczęte Sczythickiem zwano/ y potomki iego iako nazacnieysze na świećie Synami Bożemi.

Panosza także wykład/ sam z śiebie iawny iest/ iż był Synem Sczyta pierwszego po Jadamie Pana świata/ y Sukcessorem iego.

Molaleł dla tego tak beł rzeczony/ że pierwszy na świećie Kainiany podbił/ którzy iako mol wszystek Naród ludzki psowali. Za co iż nieśmiertelny chwały nabeł/ ztądże to imię Laus aeterna wykładaią.

Mathuśćiałoch zaś/ ztąd beł tak przezwany że Kainiany wyśiekł/ którzy przed Potopem długiemy woynami świat mąćili/ ztądże go wykładaią/ Mittens mortem, abo Apostolus mortis. Których wszystkich wykładów istotna własność w samym się Wywodźie szerzy obaczy.

Pokazawszy różność u różnych między pomienionemi słowami/ równie także/ nie będźieli w kogo chćiało/ że Magoga y Goga synów Japhetowych zowie po naszemu Lachem y Polachem/ choć tego dość gruntowne przyczyny pokazuie: niech proszę wspomni na takąż różność słów zwyczaynieyszych Adalbertus od Woyćiecha/ Bonaventura od Dobrogosta/ Deodatus od Bogdana/ Felix od Sczęsnego/ Bonifacius od Dobrodźieła/ Chrisostomus od Złotoustego/ Benedictus od Dobrosława/ Sylverius od Lasomiła/ Hieronymus od Jarosza/ Laurentius od Wawrzyńca/ Petronilla od Piotrusze/ Pudentiana od Wstydońki/ y inszych tym podobnych.

Które w uszach naszych tak właśnie nie maią nic Łaćińskie z Polskiemi/ iako y Żydowskie Magog z Lachem abo Gog z Polachem: Y owszem kiedybyśmy tak nie rozumieli Łaćiny iako Żydowizny nie rozumiemy/ zaiste nie równieby trudniey pokazać/ że to iedni beli/ Adalbertus y Woyćiech/ Felix y Sczęsny/ Hieronimus y Jarosz/ Laurentius y Wawrzyniec/ także y drudzy z pomienionych: a niżeli Magog y Lach/ abo Gog y Polach.

Którym tego tylko nie dostawa/ że ich nie mamy w zwyczaiu iako tamtych. Jednakże łacniey się ich niż tamtych dorachować: bo uważywszy/ że Scythiam Regiam wszyscy Historycy w Koronie Polskiey pokazuią.

Nuż to że Scythy Żydźi Magogami (patrz w Kalepinie pod słowem Magog) a Słowacy Lachami zowią: oczywista rzecz iest/ że to ieden muśiał bydź u różnych Magog y Lach/ iako Adalbertus a Woyćiech/ abo pomum a iabłko. A ponieważ Polach przodek nasz tak zawsze pospołu chodźi z Lachem/ iako w piśmie S. wszędy Gog z Magogiem (którym nasz Naród niegdy śpiewywał Lelum Polelum) tedyć za tem idźie: że iako Żydowski Magog iest naszem Lachem/ tak też y ich Gog naszem Polachem/ abo Polakiem: co się dostatniey tym Wywodem pokazuie. Ztądże lada Żydźię Szlachćica zowie Goy/ a Chłopa Mużyk.

Tak tedy tych iako y inszych słów (dorachowawszy się iakie niegdy beły) że używam za trzeći Jnstrument abo materyą Jstoryey moiey/ nie dźiwuy się uważny Czytelniku: ponieważ iako widźisz y w nich samych dobrze z rozumianych/ dyszy oczywista prawda niemal wszystkiego iako się co dźiało.

O przybudowaniu na pomienionych trzech Fundamentach Jstoryey. Rozdźiał ostatni.

Na ostatek y to uważyć potrzeba/ iż nie równie większy iest dowód czegokolwiek/ pokazem zpewnych rzeczy/ prasą dowćipu wyćiśnionym: iako przez miarkowanie czasów/ abo iedneysz rzeczy różnych imion dorachowanie/ y inszemi sposobami/ oczy ludzkie otwieraiącemi: a niżeli gołemi słowami którego Authora o bayki podeyrzanego. Jako na przykład/ że Baal któremu Ninus y Semiramis bałwan beli na uczćiwość wystawili/ nie kto inszy był ieno Tanaus primus Rex Scythiae Regiae abo Korony Polskiey: łacno prasą dowćipu wyćisnąć/ z słów Genebrarda/ wielkiego Chrześćiańskiego Historyka mówiącego lib. 1. Vexores Rex AEgypti qui Scythas usque ad Pentum (ut Trogus docet) pepulit, & Tanaus Rex Scythiae qui Vexorem usq; in AEgyptum repulit, ante Ninum fuerunt. Jeżelić abowiem przed Ninem żadnego inszego nie beło przestrachu świata/ prócz tego Tanausa/ tedyć nikogo inszego prócz niego/ nie możono Baalem na on czas przezwać. Także to/ że tego Tanausa (dopiero potym w Europie tak nazwanego) przed tym w Azyey Polągiem lubo za czasem Polachem/ aż naostatek Polakiem zwano/ od Polęgnienia po Lągu abo Lachu (którego Żydźi Magogiem zowią) na Stolicy świata: Ztąd łacno wyćisnąć/ że starożytne miasto Polemniacum nad Pontem, na tym mieyscu Ptolom. pokazuie/ zkąd Tanaus wypadł na Wexoresa. Nuż to że ten Polach rzeczony Baal y Tanaus/ muśiał bydź nie de stirpe Iaphet iako Fasciculus temporum uczy/ ale własny a nazacnieyszy syn iego/ sam czas pokazuie ponieważ beł ieszcze przed Ninem. A to zaś/ że go Jozeph Antiquitatum Mogiem a drudzy Żydźi Gogiem zowią: ztąd łacno wyćisnąć/ iż tenże lib. 1. na tymże mieyscu pokazuie Mogę Miasto starożytne gdźie Ptolom. Polemniacum: A pisze iż beło Moga syna Japhetowego. Tym sposobem y wiele inszych rzeczy nad Słońce iaśnieyszych/ łacno wyćisnąć prasą dowćipu z pewnych fundamentów/ iak wino z iagód.
Nie pytayże się więcey uważny Czytelniku/ zkądem wźiął y biorę to co piszę (choć ledwie kiedy od kogo zdźiśieyszych pomyślone) obaczywszy przez te Perspektywę/ na iakich fundamentach stoię. Ale tak proszę bądź wdźięczen prace moiey/ iakoć przynależy. A tak ią chętnie czytay/ iako ia tobie uprzeymie życzę/ ut bene diuqucvalese.

Następstwo Panow Swiata.
Samoprawdźiwych Augustow abo Gogustow. Y Niezwyćiężonych,
Przez których się wieki/ ten Wywód prowadźi.

I Iadam / w Raiu od Boga postanowiony Panował lat 234. aż wnuka / obaczył z tego syna któremu Państwo miał wolą zpuścić / aby mu pokutować nie przeszkadzało. Od stworzenia
II Sczyth abo Seth syn iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 105. Panował lat 140. aż przykładen Oycowskiem także wnuka następce swego obaczył. 235
III Panosz abo Enos, syn iego nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 160. Panował lat 100. 395
IV Panoch abo Anach, wnuk iego / nazwany Molaleł abo Malaleel / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 101. Panował lat 404.
496
V Matu-śćiałoch abo Mathusale Prawnuk iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 214. Panował lat 756. aż do Potopu / który się począł 901
1657 Od Potopu
VI Japhet / Pra-wnuk iego / nazwany Iuppiter nastąpiwszy (po iedenastu lat Interregni) Roku …
A wieku swego 112. Panował w Azyey lat 337. nim odszedł do Aphryki.
1669
12
VII Lach Priscus sym iego po żydowsku Magog / lęgszy na pierwotney Stolicy świata …
A wieku swego 342. Panował lat circiter. 10.
2007
351
VIII Polach Priscus, brat iego którego Żydzi Gogiem zowią / przed tym Dan abo Alanus, a potym Baal, Tanaus, Hercules, y Iouis rzeczony: nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 348. Panował lat circiter. 45.
Przyszedł do Europy Roku …
Gdzie Scytyckie Królestwo (które przed tym od początku w Azyey było) ustanowił od niego Polskiem / a od władzi Carmackiem nazwane. Y spłodził wniem trzech synów / Sczyćca / Bogaderza / y Giełona: z którego liniey był Jan Giełon / abo Jagieło.

2018

2025

362

369
IX Sczyćieć abo Scytes, od którego Scythickie Królestwo się Sczyćiońskiem abo Scytharum Regiorum. Tego dźieła y Następce abo Successory/ aż do Naiaśń: y Niezwyćiężon. WLADYSLAWA ZYGMVNTA pokaże Authorowe Speculu Istoricum, będźieli na nie taki nakład/ iakiego potrzeba.

WYWOD HISTORYCKI
Jedynowłasnego Państwa Swiata/

Na obaczenie w ręku nazacnieyszego Narodu Polskiego/ y w ich Koronie prawdziwego następstwa/ w pierwotnym Jadamowym Panowaniu światu: uważyć potrzeba/ gdzie sie/ iako/ a iakie poczęło: y w kim/ kedy/ a iako ćiągnęło/ poty aż sie dzisieyszey Koronie Polskiey za łaską Bożą dostało. Co obaczywszy/ krotko sie cokolwiek pewnego y o przeszłey fortunie iego pokaże.

Piotr-246 · Gość

kolejne poprawki:

"WYWÓD JEDYNOWŁASNEGO PAŃSTWA ŚWIATA, w którym pokazuje ks. WOYCIECH DĘBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin, Doktor Theologi,a Generał Społecznosci Wykupowania Więźniow, że nastarodawniejsze w Europie
KRÓLESTWO POLSKIE, LUB SCYTHYCKIE, samo tylko na świecie, ma prawdziwe Successory JADAMA, SETHA i JAPHETA,
w Panowaniu światu od Boga w Raju postanowionym i że dla tego Polaków Sarmatami zowią.

A gwoli temu i to się pokazuje, że Język Słowieński pierwotny jest na świecie.

Nie gań aż przeczytasz:

Bo wydany iest za Pozwoleniem i Przywilejem Ie Krolewskiey Mości, po przejrzeniu na to wysadzonych Teologów i Historyków

W WARSZAWIE,
W Drukarni Jana Rossowskiego Typographa Króla J. M.
Roku Pańskiego 1633.

Nazacniejszym i Nastarodawniejszym
NARODOM
KORONY POLSKIEY
I wszem inszym Słowieńskiego języka.

Zdrowia, szczęścia, i Sławy, przy łasce Bożej.

Pospolitej chluby Waszej Nazacniejsze i Nastarodawniejsze Narody Sarmackie: zebranej z Jstori mojej, w druk (pod imieniem Najjaśniejszego i Niezwyciężonego Monarchi WŁADYSLAWA ZYGMUNTA z Bożej łaski Najwyższego Pana i KRÓLA Polskiego
po niemałej części już zgotowanej: nie zdało mi się ani Jego Królewskiej Mości iż krótka rzecz jest, ani też komukolwiek osobnemu, z grona Waszego ofiarować; abym się i ja nie zdał kogokolwiek nad inszych przekładać na szale błahego rozsądku mego.

Przeto wszystkim razem i każdemu z osobna, niech będzie ten sok Istorii mojej ofiarowany: na ulżenie bólu serca w dzisiejszym doczesnym osłabieniu Korony Polskiej, od jej pierwotnych nierównie większych władzy i potęgi: Którymi się szczyciła, póki ją zwano Sczycyochą, albo Scythiam Regiam i Sarmacją zamiast Carmacją (aby nie czytano Karmacja.) że niegdyś wszytkie Carstwa w mocy miała, jako własna ich mać, z której się poczęły:

Nuż Pandorą jakoby Panią darowaną, iż jej wszyscy Bogowie Ziemscy dary (jak Trogus uczy) hołdowli: i Ukwilą albo Regnum Aquilonis, iż tu nawyższą zwierzchnością wszelkich od kogokolwiek rozkwilonych ukwilano; iako się w tym Wywodzie pokaże:

Nad to Basilaeą (zamiast Ważylechą) że ją wszyscy czcili i uważali za Lachowe gniazdo Syryjskie na Libanie: gdy Polach brat i Successor jego viij. Pan świata/ Tron Sczycioński abo Scytharum Regiorum, tu z Libanu przeniósł: i wszytkę chlubę Scytha abo Setha syna Jadamowego Scythów Azyatyckich, to iest Aramaeów abo Syrów tu zasadził: i w tenże sens Amalechią (zamiast Jamą Lechową) także i Echidną (jakoby Lecha dnem albo dziedziną)

Nuż Vandalią od Wandy żony (według Hertmana Schedella) Jafetowej; że tuteczny płód jej, stąd wędrowny, daleko różne krainy osadzał; i różnymi inszymi tytułami: A obywatele jej ze krwi nie Sczytakami albo Scythami jako zrazu od Sczytha albo Setha, syna Jadamowego, ale Polakami od Polacha syna Jafetowego (którego Żydźi Gogiem a cudzy różnie różni/ Baalem, Tanausem, Herculesem i Jowiszem zowią) i Sczyciochami, albo Scythas Regios, od Sczycca syna i Successora Polachowego/ którego Historycy zowią Scythes, miasto Sczyciec.

A prócz tych pomienionych tytułów ich Królestwa też Gethami miasto Gędami; że w gędach abo pieśniach/ mieli pierwotne swe Jstorye: także Venetami abo z Ruska Henetami, od wnetości abo prędkośći przeciw nieprzyiaćiołom: y Gotami miasto Gotowemi/ to iest na odpór im/ a mianowićie Rzymianom około Dunaiu: y różnemi inszemi od ich dźieł iednegoż Narodu przezwiskami.

Ponieważ tedy wszytkim wam wzaiem służą one słowa Żydowskich Królestwach rzeczone.

4. Ezdrasz 2. Accipite iucunditatem gloriae vestrae gratias agentes Deo qui vos ad Coelestia regna vocauit.

Bierzcie uciechę chluby Waszey, dziękuiąc Bogu, który was do Królestw Niebieskich, to jest, władzą Niebieską w Jadamie poczętą ustanowionych powołać raczył. Wszyscy ją (a osobliwie Polacy) przyjmijcie jako swoją własną. Wszyscy się z niej cieszćie iako z osobliwego kleynotu. Wszyscy się nią szczyććie/ iako Sczyćiochowie/ abo Scythae Regij. Wszyscy się chlubćie/ bo iest z czego: iż was taką godnośćią uczćić raczył.

Bierzćiesz z niey ućiechę/ a proszę wdźięcznym okiem: bo nie pochlebstwo iest/ ale istotna prawda. A wźiąwszy ten zadatek chluby Waszey/ chcećieli aby wszystka iey summa/ co prędzey światu iawna była: Wszyscy proszę do nowego Pana przyczyńćie się o nakład na Speculum Istoricum universalis Istoriae, które światu Łaćińskiem ięzykiem gotuię. A to na cześć y na chwałę Prawdy S. P. Jezusa Chrystusa/ y na odpór dźiśieyszym Historykom naszę własną chlubę różnym inszym Narodom przypisuiącym.

Wszyscy o nim (o co proszę) radzćie: a mnie ubogiego Zakonnika, który wam ten podareczek, jaki mógł być na prędce ofiaruję, w łasce swey chowajcie, bom wszystkich was iako tegoż grona lubo napodlejsza jagoda, powolnym sługą jest, i niegodnym Bogomodlca.

KS. WOYCIECH DEBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin.

Przestroga o słowach

Scythia, Scytha, Scythicum Regnum.

Te słowa Scythya, Scytha i Scythyckie Królestwo, szczycącym się nam Polakom nie jeno Scythem abo Sethem synem Jadamowym, ale też i Sczyćcem synem y Successorem Polachowem, nie tak by trzeba po Polsku pisać.

Jż iednak te słowa cudzoziemskie nie są nam w Polsczyznie zwyczajne, dlatego zdało się raczej z łacińska je pisać, dla łacniejszego rzeczy zrozumienia. Właśnie tedy ma się zwać po Polsku Scythia Regia, Sczyciocha, a vulgaris (za Donem) Sczytocha: Scytha Regius Sczyćioch, a vulgaris Sczytak. Scyticum, jeżeli co Regiorum Scytharum, to Sczycioński, a jeżeli vulgarium to Sczytackie.

PERSPEKTYWA na dojrzenie tego wywodu, którą pierwej trzeba przeczytać, temu ktoby miał wolą rzeczom przeczyć.

Jako Historye są popsowane; a co w nich zostało wiarygodnego.

Rozdział Pierwszy.

Jawna rzecz jest uważny Czytelniku, że pierwotna według Berosa Scytycka Istoria (lub ista rzecz) jak się co na świecie i kiedy działo: tak bardzo niepomiarkowane affekty ludzkie cudzej sławy pofałszowały, aż ledwie co w niej zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Naprzód abowiem Egipscy Chamowie sławną oną u Historyków sporkę o starożytność rodzaju z Scythami, Przodkami naszemi, długo wiodąc, skoro przemożeni byli znowu ciże w Babylonie (chcąc piórkiem połatać nagość dziedzicznego swego po Chamie przeklęctwa w poddaństwo Scythom przez Japheta idącym) wszystką Istorię pofałszowali: pokazując przeciw Pismu Świętemu i oczywistej prawdzie pierwotne Panowanie Światu w rękach poddaństwa Jafetczykom Chamianów Babylońskich.

Stądże ich świat zowie Chaldaei, miasto Chwałdoi, jakoby cudzą chwałę dojącemi.

A Steph: Carolus in suo Dictionario Historico mówi Berosus Babylonius cum Notarius & Scriba publicus suisset, omnem Chaldaicam defloruit Historiam, &c. & ipsum solum secuti sunt Persae in Assyriorum Monarchiae temporibus, ut Metasthenes author est.

Których bajki o pierwotności Assyryjskiej Monarchii nie mniej dostatecznie jako i uczenie zbija Oilb. Genebrardus, pokazując jej primam adolescentiam dopiero około czasów założenia Rzymu - to jest około 1633 Roku po Potopie.

Po Chaldeach samiż Polaczkowie nasi (których nad białe morze przeniesionych, część Pelasgami, część Polakoniami albo Laconami zwano) gdy tam jako na spokojnieysze miejsce pospolita szkoła świata z Tyru przeniesiona była (od której nowe jej gniazdo Athenae miasto Uthenie albo Uczenie nazwano) nauką w pychę podniesieni: wygrzeczniwszy Scytycki abo Słowieński nasz język i nazwawszy się od tego Graecy (zamiast Grzeczni) tak sobie oślep wszytką chlubę starożytności przypisowali, aż im też za to świat przydał za tytuł Mendacees.

Po nich zaś we Włoszech także nasi Polacyusowie, albo Lacyusowie (zamiast Lachowie, jakiemi ich i po dziś dzień Jllirykowie zowią) na Polackiey tam sławney Rzymskiey górze osadzeni, gdy złym przykładem Greków, także język nasz pospolity wyłacnili, jako i Graekowie wygrzecznili, od tego nazwawszy się Latini jakoby łacniącymi, równie także rzeczy swe piórkiem oślep wynosili, aż ich za to Przodkowie nasi wniwecz obróćili.

Nuż teras Niemcy, zapomniawszy, że ich przodek jakiś Tuysko był (de terra ortus), tak sobie wszytką prawie chlubę świata gwałtem przypisują: aż ich pomieniony Genebrardus na kilku miejscach w tym usiłowaniu z Grekami porównywa. Toż i insze Narody czynią milczeniem naszym ochwacone.

Zaczym gdy każdy pisze nie Jstoryą abo istą rzecz jako co było ale Historią lubo raczej Historyństwo jakieś, co najwięcej ile jeno może dla chluby Narodu swego wymyślając: jawno jest, że wszystkie Historie tak barzo muszą być popsowane iż jak się rzekło ledwie co wnich zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Jakimi instrumentami Histori/ mogą być w Istorię poprawione.

Rozdział 2.

Wybierając tedy kwiecie pierwotnej Sczytyckiey Istorii (która sama tylko prawie ma jedyny zapach prawdy świetej) między tak gęstym cierniem rozmaitych fałszów: nie widzę innych do tego instrumentów tylko Bibliię Świętą, Głos pospolity (Ethymon, to iest Wied abo wiadomość imion, co które prawdziwie ma znaczyć).

Iż tedy prawie jeno temi trzema instrumentami robię Istorię moją (z której ten sok sławy Narodu naszego wycisnąłem) dla tegoż o każdym z nich z osobna przestrzegam.

O Pierwszym Instrumenćie to jest Biblii Świętej.

Rozdział 3.

Naprzód tedy o Biblii Świętej uważ proszę mądry Czytelniku, że się Księgi tak Starego jak i Nowego Testamentu pospolicie na czworakie dzielą. To jest: Legales, Propheticos, Sapientiales & Historicos. A tych ostatnich iest 12. to iest: Iosue, Iudicum, Ruth, Regum, Paralippomenon, Ezdrae, Tobiae, Iudith, Esther, Iob, Machabeorum, i Actus Apostolorum.

Po tym, że też Mojżesz w Genesis, także Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel, Jan Święty w Apokalipsie i wiele innych, nie tylko Prorokami byli, ale też i Historykami Bożymi. Jakim rzetelnie Hieronim Święty zowie Daniela. Zaczym nie jest nic przeciwko Doktorom Świętym i Duchownemu ich wykładowi, on wcale zaniechawszy, niektóre miejsca Pism Świętych według litery po Istorycku wykładać.

O Drugim Instrumencie to jest: Pospolitym głosie.

Rozdział 4.

Pospolity głos tak wielkiey wagi jest że otrzymał tytuł Vox populi vox Dei.

Ten zaś dwoiaki iest, Pisany i Ustnie podany.

Pisany głos pospolity jest kiedy (co w Historiach znajdujemy od wszystkich albo przynamniej wielu zeznano) tak iż nie może bydź wywrócono: jako na przykład że Scythae antiquissimi hominum.

Że przedysputowli Egipcjan przeciw temu przeczących.

Że oni świat zrazu osadzali i Królestwa postanawiali.

Że od wieków zawsze byli różni Regij a vulgaribus, y Scythia ich biformis, to jest od połowice do góry Panna/ a nadół Jaszczórka.

Nuż to, że Scythia Panna: to iest Regnum Scytharum, po wyjściu z Armenii (gdzie Mojżesz Raj/ a Scythowie początek swój Egipcjanom pokazowali) naprzód w Syrii było, a po tym w Europie wzdłuż między Donem i staremi granicami od Niemiec, a wszerz między Dunajem i Pruskiem Morzem.

Także iż tey Scythyiey Pannie dał Hercules Baltheum perpetuae successionis, i łuk prawnej potęgi, dla sposobniejszego nastąpić po nim. Nusz to, że Scythom Królewskim/ wszytka Azja pułtora tysiąca lat przed Ninem hołdowała: i inne tym podobne rzeczy, którym nikt nie przeczy.

Podany zaś głos pospolity jest, który wypadszy z uszu starożytności, jak Echo po górach tłucze się po uszach ludźi pośledniejszych wieków: o jakiem mówi Mojżesz (Deut 32). Memento dierum antiquorum, cogita generationes singulas, interroga patrem tuum & annunciabit tibi, maiores tuos & dicent tibi.

A Dawid Psalm. 43. Deus auribus nostris audivimus, patres nostri annuciaverunt nobis.

Wielki wtedy jest dowód czegokolwiek pospolitem głosem lub pisanym albo ustnie podanym. Jednakże o tym pośledniejszem z pilnością uważać potrzeba: jeżeli takowy Naród, który go woła, nie jest podejrzany o udawanie jakich bajek za istotną prawdę.

W czym ledwie się podomno który niewinnem znaleść może prócz naszych Słowieńskich, a mianowićie Polaków abo Sczytów Królewskich. Bo przodkowie nasi żadnej potrzeby nie mieli cokolwiek zmyślać, będąc pełnymi wszelkiej chluby: tak starożytności rodzaju od Scyta lubo Seta syna Jadamowego, jako też zacności Slachectwa od Polacha pierwszego, syna Jafetowego: Nuż góry nad wszystkiemi Narodami (które im od pięćsetnego sześćdźieśiątego roku po stworzeniu świata jako Trogus uczy zawsze hołdowały) i tak wielkiej pobożnośći, że ich wszyscy starzy z Homerem zwali iustissimos & sanctissimos viros:

Także wynalezienia nauk, od których saccae (zamiast żacy nazwanym) potwierdzają tego, tak przezwisko starych Philozophów Magi (bo Żydzi Scythy Magogami zowią) jako też i słowa scientia soitus.

Nuż dźielnośći woienney wszytkiemu światu wiadomej: i wszelakiey prócz tych inszey chluby/ którąkolwiek by się ieno mogła wymyślić.

Ani tedy potrzeba kiedy było Przodkom naszym cokolwiek zmyślać/ ani też mogą być o to światu podejrzani: poniewasz wszystka starożytność zowie ich simplicissimos & pijssimos viros.

Zaczym pospolity głos Narodu naszego/ godnieyszy iest wiary nad wszystkich inszych/ którzy z iawnych bajek początki swe pokazuią: tak iż po Piśmie Bożym/ nie może być większe nad ich głosem dowodzenie.

O którym Ioannes Archiepiscopus Gnesnensis (w Kadłubku) mówi. Fuit quondam in hac Repub. virtus, quam velut quaedam luminaria Caeli, non quidem seripturae membranulis, sed clarissimis gestorum radijs Patres conscripti illuit ravere. Non enim plebei Aborigines, non vendicariae illis principatae sunt potestates, sed Principes succedanei, quorum strenuitas licet nube ignorantiae obducta videatur, mira tamen rutilantia tot saeculorum tempestatibus extingui non potuit.

Czemu? Bo jeden drugiemu powiada/ według pomienionych słów Mojżesza i Dawida. A to mianowićie przez pieśni/ w których pierwotne Istorie nasze bywały: od których nas niegdy zwano Gethami miasto Gędami. A tych takich pełno się ieszcze między gminem osobliwie po Ruśi i Moskwie zawija: z których siła się może kto chce nauczyć.

Uważ tedy proszę mądry Czytelniku, że ja nie wiatr gonię, szukając po Historyach tych co Principes succedaneos, od Tanausa pierwszego tu Pana (w którym ten Wywód kończę) aż do dźiśieyszego Króla Pana Naszego.

O Trzeciem Instrumenćie to iest: Ethymonie słów, co ma z Jstorią, a że nie może być jeno z pierwotnego języka.

Rozdział 5.

Na obaczenie coby miał do Istoryii Ethymon (to jest Wied abo wiadomość imion) potrzeba uważyć, iż od początku świata nigdy żadnej rzeczy nie przezwano, jeno według tego jako jey przyrodzenie wyciągało.

Bo mamy Genesis 2. Vocavit ad Adam cuncta quae fecerat ut videret quid vocaret ea - to iest: aby był obaczył, jako miał co nazwać według jakowości każdey rzeczy.

Dla tegoż przydawa Mojżesz. Appelavitque cuncta nominibus suis, - to iest ich własnymi, jakie przyrodzenie każdej wyćiągało. A nie ieno w ten czas ale też y potym/ tak Jadam swe syny/ iako y oni swoie potomki/ także góry/ lasy/ krainy/ rzeki/ y insze rzeczy takiemi słowami przezywali/ iak ich abo czas/ abo dźieła iakie wyćiągały.

Ztądże w Bibliey pełno mamy przyczyn/ dla których komu iakie imię było dane/ abo co przezwanego:

Jak w Genesis 10. Nomen uni Phaleg, eo quod in diebus eius divisa sit terra.

To abowiem za fundament wźiąwszy/ iawno iest że y w samych słowach dobrze zrozumianych/ dyszy niemal wszystka prawda Jstoryey/ abo istotney rzeczy/ iako się/ co/ y kiedy dźiało na świećie.

Przeto nie dźiwuj się proszę uważny Czytelniku/ żem ia wźiął przed się Ethymon albo Wied-imion/ to iest scientiam nominum, za trzeći Jnstrument abo materya Jstoryey moiey.

Tak to abowiem wielka rzecz iest/ kiedy się może mówić/ y samo to słowo pokazuie: Że niemal wszyscy Historycy/ za tak wielki fundament mają podobieństwo słowa/ aż też nigdy y w niepodobnych rzeczach nim się kontentuią.

Jako między inszemi Sarnicki nasz/ lubo to zacny i poważny Historyk a przecie iednak dał się niektórym innym uwieść/ iż dla samych tylko słów Biblijnych Assarmot i Peleg i on początek Sarmatów Polaków uśiłuje z Żydów pokazać: choć wszystkiemu światu jawno iest, że nie z Sema ale z Iafeta idźiemy.

Na obiaśnienie tedy, jako to wielki jest Fundament/ y czego potrzebuie/ żeby się na nim bespiecznie stać mogło/ uważyć potrzeba/ iż prawdziwy Ethymon abo Wied-imion nie może być ieno z pierwotnego ięzyka/ którem Adam i Noe gadali. Bo rzetelnie Moyżesz mówiąc Genes. 2. Omne quod vocavit Adam animae viventis ipsum est nomen eius - jaśnie naucza/ że wszelkie insze imiona prócz onych/ nic inszego nie są tylko popsowanie słów pierwotnych.

Które nie ieno aż do budowania wieże Babel nieskazitelne trwały/ według onych słów Genes. 11. Erat autem terra labij unius & sermonum eorundem, - to iest że wszyscy iednako wymawiali/ iednesz pospolite wszystkim słowa: ale też y za czasów Moyżesza trwały/ bo pro praesenti suo tempora mówi/ ipsum est nomen eius.

Stądże Jozeph. lib. 1. Antiq. rzetelnie mówi. Że "Animalia etiam nunc ijs nominibus vocantur, quae illis Adam imposuit." Czego mu potwierdza Euseb. lib. 11. de praepar. Evangel.

Że pierwotny ięzyk/ nie był popsowany/ gdy Babel budowano/ y gdźie a wkiem został nienaruszony.
Rozdźiał 6.

Z pomienionych słów Moyżeszowych/ znać że przy wieży Babel/ pierwotne słowa nie były zagubione/ ale tylko gęba ludzka popsowana.

Ztądże mówiąc o oney odmianie. Genes. 11. "Ibi consusum est labium universae terrae", nie przydawa & sermones, iako trochę wyżey mówiąc o dawnieyszych rzeczach powiada. Eratantem terra labij unius & sermonum eorundem.

Na którym fundamenćie stoiąc/ to iest że on pierwotny ięzyk został kędyżkolwiek w cale/ y po rosproszeniu budowników Babilońskiey wieże: a zatym że y po dziśdźień gdziekolwiek bydź muśi/ (iako się z Jozepha y Euzebiusza w 5. rozdźiale pokazało) łacno się dorachować/ któryby był z dźiśieyszych.

Bo ponieważ nikt ieszcze nie zadał tego Noemu/ aby iego ięzyk pierwotny miał w ten czas bydź zepsowany: (a to dla tego/ iż nie był między onemi złośnikami co Babel budowali) tedyć pewną rzecz iest/ iż tam gdźie on był na ten czas muśiał w cale pierwotny ięzyk zostać/ nie ieno w niem/ ale y w tych co koło niego abo przy niem byli.

A iż Noe według wszytkich w Syrii był pod on czas/ i tam umarł iako Genebrardus lib. 3. dostatecznie wywodźi: tedyć pierwotny Syryiski ięzyk muśiał bydź tenże co y przed Potopem; a to w Japhetowem pokoleniu/ które tam y potym według wszystkich zostało.

Sądże pomieniony Genebrad mówi. Sed nec qui morabantur in Syria & Chanaan (to iest Palestynie) videntur intersuisse constructioni Turris, aut communicasse: quoniam Genes. 11. structores dicuntur desceadisse de Oriente in campum terrae Sennaar, illicq; ad hoc opus consedisse. Syria vero & Chananaea erant in Occidente terrarum quae tunc incolebantur.

A Rabin Juda in tractatu Sanedrin. rzetelnie uczy, że Jadamów ięzyk był Arameyski, to iest Syryiski: bo Syrią nie tylko Żydźi/ ale też y Hieronim Św. i między inszymi Historykami Ptolom. lib 5. Aram zowie/ a Ioseph. Antiq. Syry Arameami.

Że pierwotny Syryjski ięzyk Słowieński był.
Rozdźiał 7.

Nie może się tedy wątpić/ że pierwotny Syryiski lubo z Żydowska Arameyski język nastarszy iest. Pierwotny mówię, bo dziśieyszy Syreyski, szczero chaldeyski iest. Dopiero tam za czasów Nabogdonozora w prowadzony. Gdźie się od mieysca tylko zowie Syryiskiem/ równie iako Tatarski w Krymie Scythyckiem/ i Niemiecki w Pruśiech Pruskiem.

Na który stopień oczywisty prawdy wstąpiwszy/ łacno się znowu dorachować: iż pierwotny ięzyk Syryiski/ którem Jadam/ Noe/ Sem y Japhet gadali/ nie inszy był tylko Słowieński. Poniewasz abowiem jednisz to byli różnemi względami Syrowie y Arameowie/ a o tych Plin: (między inszemi) rzetelnie mówi lib. 6. cap. 17. "Aramaei ab antiquis vocabantur Scytae, qui & alio nomine Saccae appellantur": tedyć pierwotny Arameyski lubo Syryiski ięzyk/ muśiał bydź nie inszy tylko Scythycki.

Czego nie pomału potwierdza Scytharum civitas, o którey mamy. 2. Machab: 12. iż ieno 600. stay było od Jeruzalem.

Jeżelić abowiem aż tak blisko były granice Scythyckie/ tedyć pogotowiu dalsze onego mieysca Samarytańskie y Syryiskie muśiały być Scytyckie.

Własności zaś ięzyka Scythyckiego łacno się znowu dorachować: wspomniawszy na to/ iż Królestwo Scytyckie wszystek świat cum Fasciculo Temporum w dźiśieyszy Koronie Polskiey pokazuie.

Bo ieżelić tu iest Królestwo Scythyckie/ tedyć i tuteczny ięzyk, a nie który inszy, muśi być prawdziwem Scythyckiem.

A iż w Koronie Polskiey nigdy od początku iey/ nie było inszego ięzyka/ prócz dźiśieyszego (iako się w tym wywodzie obaczy) tedyć tenże muśiał być y w Syrii Przodków naszych/ którzy tam Egypcjany o starożytność rodzaju przedysputowali.

Jawno tedy iest/ że Scythycki abo Słowieński nasz ięzyk/ nic więcey nie iest różny od pierwotnego Syryiskiego lubo Arameyskiego/ ieno iako Łaćiński od Rzymskiego.

Zaczym wątpić się nie może iż ten iest nastarszy na świećie/ y on własny o którym Genes 2. mamy. Omne quod vocavit Adam animae viventis, ipsum est nomen eius.

Dla tegoż się Słowieńskim/ iakoby pierwotne, y iedynoprawdźiwe słowa maiącem zowie.

Jaśnie to i rozum sam pokazuje/ że Słowieński ięzyk Scytharum Regiorum pierwotny iest na świecie/ poniewasz wszytek świat woła że Scythae antiquissimi hominum.

Co łacno każdy przyzna, obaczywszy w tym Wywodźie, że się tak nazywają od Setha nasławnieyszego syna Jadamowego/ którego Chaldoewie/ Arabowie/ y wszystka Azyia nie Sethem ale Scythem zowie.

A żeby jednak ani o tym kto nie wątpił/ iż takową Syryjsczyzną abo Arameysczyzną Jadam/ Noe/ Sem/ y Japhet gadali/ y Moyżesz pisma zostawiwszy o niey pomienione słowa Genes. 2. a nie o dziśieyszey Żydowiznie napisał; niech proszę wspomni i uważy/ naprzód słowa Hieronima Św. in prologo Galeato. Certum est Esrdram scribam legisq; Doctorem, post captam Hierosolymam & restaurationem templi, sub Zorobabel alias reperijsse literas, quibus nunc utimur, cum ad illud usq; tempus ijdem Samaritanorum & Hebraeorum characteres fuerint. Potym na one Nehem 8. Principes familiarum universi populi, cum Sacerdotibus & Levitis, iterum congregati venerunt ad Esdram rogantes ut interpraetaretur eis verba legis.

Z tych abowiem textów/ znać że Żydźi przed poymaniem nie jeno litery jako po niem/ ale też y pisma Samarytańskiem abo Syryiskim ięzykiem mieli: bo to ieden był iako Mazowiecki z Polskiem. Stądże pismienni Żydźi/ zawsze się go uczyli/ dla zrozumienia Pism/ tak iako my dźiś łaćińskiego. A to iawno iest z onych słów ich do Rabsacena gdy im oblężonym rozbaczał abo rozważał poddać się Królowi Babilońskiemu.

Praecamur ut loquaris nobis servis suis Syriace, siquidem intelligimus hanc linguam, & non loquaris nobis Iudaice audiente populo qui est supra murum. 2 Reg. 18.

Zkąd znać iż piśmiennych Żydów inszy był ięzyk od gminnego Chananeyskiego/ iako go Jzaiasz cap. 19. zowie.

Jeżelić tedy pismienny u Żydów ięzyk Syryiski był/ tedyć nie pochybnie y pierwotne ich Pisma Syryiskie abo Arameyskie. Tego tedy pierwotnego Syryiskiego ięzyka gdy potym y Kapłani Żydowscy z inszemi piśmiennikami/ do końca w Babilońskiey niewoli zapomnieli/ dla tego muśiał proszony od nich Esdras przełożyć Moyżeszowe pisma na Babiloński; z którego słowami wróćili się byli Żydźi z Babilonu.

Co gdy uczynił/ dopiero iako tamże Nehem. 8. mamy. Legerunt in libro legis Dei, distincte & aperte ad intelligendum, & intellexerunt cum legeretur.

Dlaczego? Bo iuż był in vulgarem Babylonicam linguam illorum przełożony.

Jawno tedy iest że dźiśieysza Żydowizna lubo raczey Ezdraizna/ nic inszego nie iest/ ieno Chaldeyski ięzyk/ Żydowską gębą cokolwiek odmieniony; którego takowego Moyżesz ani słychał. Zaczym pisma iego nie mogły być ieno pierwotnem ięzykiem Syryiskiem/ abo Scythyckiem/ iako pomienione pograniczne Samarytańskie miasto Scytharum potwierdza.

Bo ten pierwotny iako y sami Scythowie ich ięzyk Syryiski/ że niegdy pospolity był tak w Egipćie za Moyżesza/ iako też Babylonie y Persyey/ iawno iest nie ieno zpomienionego Rabsacena Babylończyka że go umiał/ y z onego listu przeciw Żydom do Artaxerxa/ o którym mamy 1. Ezdrae. 4. Epistola autem accusationis, scripta erat Syriace, & legebatur sermone Syro:

ale też y z onych słów Moyżeszowich. In exitu Israel de AEgypto, domus Iacob de populo Barbaro, bo Słowaki wszyscy Graekowie zwali Barbarami/ iako się w 9. Rozdźiale pokazuie.

Iż Ethymon słów nie może być prawdziwy, jeno z Słowieńsczyzny.
Rozdźiał 8.

Tak oczywisty prawdy pomienionych rzeczy/ opuśćiwszy dalsze wywody/ iawno iest iż ponieważ ięzyk Słowieński znaduie się być nastarodawnieyszem na świećie: tedyć wszystkie insze nie mogły być ieno zniego wypsowane. Zaczym prawdźiwy Ethymon abo Wied-imion z niego wypsowanych nie może być jeno zniegosz też samego dostąpiony.

Zaczym/ ktokolwiek go szuka w inszych ięzykach/ nie potrzebnem dowćipem na wietrze buduie/ błędy błędami rzekomo obiaśniaiąc/ a ono tym barziey słowa zatrudniaiąc: iako wiele ich czyniło y czyni/ uwiedźionych nie pomiarkowanem affektem przećiwko ięzykom swoim.

Jest teraz między inszemi Doktor ieden w Rzymie/ który uśiłuie pokazać/ że Łaćina z Żydowizny wypłynęła. Na co gdym go tak rok pytał/ iakiemby to prawem abo z iakiego fundamentu czynił: to iest mógłli by ukazać/ albo że Żydźi Rzymiany zpłodzili/ abo że przed niemi we Włoszech byli/ abo że Rzymiany niegdy uczyli/ abo że Oycowie ich do Żydowskiey Ziemie na nauki niegdy ieszdzali/ abo cokolwiek takowego: Zamilkł nieboraczek stary/ nie bez wielkiego śmiechu zniego kilku ludźi uczonych/ co przy tym byli.

Równie także Bekanowi i nie którym inszym/ dowćipne bayki/ o pierwotnośći swych ięzyków światu podaiącym/ y starodawne słowa niemniey Azyańskie y Aphrykańskie/ iako y Europskie z nich wywodźić uśiłuiącym/ trzeba by pierwey na to iakie prawo abo fundament uśiłowania swego pokazać: to iest abo że Azyanom y Aphrykanom początek iaki dali/ abo że tam przed niemi byli/ abo cokolwiek takowego.

Nie dość tedy na tym/ dowćipnie wymyślać iakie podobieństo niektórych słów starodawnych zamiast prawdźiwego ich Ethymonu, ale trzeba na to pierwey pokazać takie Prawo/ iakie ma nasz ięzyk Scythycki abo Słowieński/ że Principatus originis semper Scythis tribuitur, a quibus auctis colonias ferunt per orbem diffusae suisse.

Czego iż wszystek świat Marco Polo Catonis pozwala: za takiem Prawem śledząc głosu pospolitego/ iawno iest: Jż ieżeli Scythowie świat zrazu osadzali/ tedyć osadzony gdźieszkolwiek po świećie ich Naród/ bez wątpienia swym ięzykiem Scythyckiem abo Słowieńskiem wszędy gadać muśiał/ póki go nie wygrecznił na Greczyznę/ abo nie wyłacnił na Łaćinę/ abo iakokolwiek inaczey nie wyforemnił.

Zaczym, gdy którego słowa tak wyforemnionego abo raczey wypsowanego świat nie rozumie: trzeba prawdźiwego jego AEthymonu abo Wiedu-imion/ nie gdźie indźiey szukać/ ieno wpierwotnem Scythyckiem abo Słowieńskiem ięzyku/ z którego iest wypsowane.

Że Greczyzna/ Łaćina/ i insze ięzyki/ z Słowieńsczyzny są wypsowane.
Rozdźiał 9.

Dla dorachowania się prawdźiwego Ethymonu, abo Wiedu-imion iakichkolwiek/ potrzeba uważyć iako je psowali Garbarze pierwotnego ięzyka/ Grekowie abo Łaćinnicy/ y którzykolwiek inśi.

Bo o Grekach iż cokolwiek maią tedy od nas wźięli/ iawno iest ex confesso illorum apud Varrone libro 1. de Anag. Gdźie pisze/ iż gdy Crates Philozow ruszył był niegdy wątpliwośći. Czemu by się nie mówiło Alpha Alphatos, iako Gramma Grammatos, odpowiedźieli mu drudzy Philozophowie Greccy. Haec vocabula non sunt nostra sed barbara, to iest Słowieńskie. Bo tego ięzyka ludźie zwali Warwarami iakoby Gwaru warownego: którego słów Chrząszcz/ Chrzest/ Trzpień/ Trzmiel y tym podobnych/ żadna gęba niewarowna nie wymówi.

ieżelić Alpha vita &c. Słowieńskie są słowa to iest Dałba wieda/ iakoby Datrix Scientiae, tedyć po gotowiu y insze temi literami wygrzecznione. Jako dość rzetelnie pokazuie Archilochus lib. de temporibus mówiąc o Homerze. Ultimum hunc Homerum aetas nostra cernit, qui Olympiade 23. & a Troiae excidio anno 500. patria Maeon, Olympico certamine victor, iudicio totius Graeciae eximius Pooetarum est habitus, & ei soli ius tributum emendandi characteres & nomina & linguam Graecam: quae ut ferunt Cadmus Samothrax fere Barbara & plena ruditatis, attulit sub excidium Troianum. Sunt ergo nunc characteres ab Homero forma elegantiore: nam primi Barbariem quandam vetuslam, & non Phaenicum habent ut cernimus, & Gallatarum atq; Maeonum figuras retinent. Idem Homerus reformavit characteres, & Grammaticae praecepta primus dedit, cum antea quisque sermone scriberet, simur & loquebatur vernaculo.

W których słowiech uważyć potrzeba: naprzód/ iż Grecki ięzyk nie był pospolity abo przyrodzony/ ale Szkolny dowćipnie zmyślony.

A potym że ich pospolity sermo vernaculus nie mógł inszy być/ ieno Słowieński iaki był od początku zawsze y iest po dźiśdźień w Chracyey/ Bułgaryey/ Macedoniey/ Ragusach/ Dalmacyey/ wszystkiem Jllyryku/ Bośnie/ y wszędy około tey miły Grecyey/ abo wrzkomo grzecznieyszy źiemice/ którą przed tym Pelazgią zwano.

Bo rzetelnie świadczy Thucydides lib. 1. że tych słów Graecus y Barbarus, nie było za czasów Homera/ y że on Greki zwał Pelasgami abo Myrmidonami; A sam zaś Thucydides wszędy zowie ich Hellenami.

Zkąd iawno iest/ że Polaczkowie lubo z Grecka Pelasgowie/ od miemidowania/ Myrmidones/ a od mieysca nad morzem Olani abo z Grecka Hellenes nazwani/ pospolitym niegdy Słowieńskiem ięzykiem gadali/ y tychże liter co y Maeonowie Słowacy zażywali/ aż do czasów Homera. Który y sam też będąc Słowakiem (poniewasz był Maeon) nie nowe słowa y charaktery wynalasł/ ale nasze Starosłowieńskie wypolerował.

Bo mu (iako Auchiloch mówi) ius tributum erat, nie adinveniendi ale emendandi characteres & nomina, & lingua Graecam, to iest oną vernaculam za czasem tak rzeczoną gdy z wypolerowanych słów powstała wrzkomo grzecznieysza.

Nie może się tedy wątpić/ że Greczyzna pierwszy początek swóy dopiero w 1700. lat po Potopie wźięła od Homera: poniewasz on w 500 lat po zburzeniu Troie pierwotny ięzyk Słowieński polerował: a Troia we 1200. lat po Potopie zburzona była.

Od którego czasu Homerowego Pelasgowie naśi pierwotny ięzyk odednia do dnia polerowali/ póty aż w kilka wieków Greczyznę ustanowili. Za które niepotrzebne uśiłowanie/ Myrmidonami byli przezwani.

A co się zaś tknie Łaćiny/ rzetelnie mamy in Supplemento Chronicarum Iacobi Bergomensis. Notandum autem est, quod Latina lingua, quadrisariam distincta est: in Priscam scilicet, & Latinam, atque Romanam & Mixtam. Prisca sub Iano & Saturno, Latina quae sub Latino caeterisque Tusciae Regibus suit, Romana denique quae post Reges exactos caepit, Mixta autem quae post dilatatum Imperium crevit.

Co/ żeby się tym lepiey zrozumiało/ potrzeba wspomnieć na słowa Berozowe/ o naypierwszych obywatelach Włoskiey źiemie. Lib 5. Comerus more Scythico unde venerat docuit suos Italos urbem curribus componere. Et ideo Veij appellati sunt vocabulo Sago, qui plaustrum Veias appellant, & urbem ex his compositam Veitulam/ si magna est Vlurdum/ si metropolis Ciocholam. A o ich pierwotnych naukach tenże lib. 3. mówi. Eodem tempora Ianus pater, Ianigenas Radzenuos docuit Phisicam, Astronomiam, Divinationes, Ritus: & Ritualia conscripsit, omniaq; literis mandavit. Eisdem vero nominibus & veneratione Divina sunt prosequnti, quibus in Armenia Saga erant usi.

Jawno tedy iest/ iże ten Komor abo Gomer syn Japhetów Scytha był/ który z pierwotnym Słowieńskiem ięzykiem naprzód z Armeniey do Syryey abo Aramey/ a potym ztamtąd tu do Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewskiey przyszedł: zkąd/ y do Włoch tenże tesz na ostatek Sczerosłowieński zanieść muśiał.

Czego y same pomienione słowa/ Veias, Veitula, Vlurdum, Ciochola, y Radzenui potwierdzaią. Bo lubo ie Berosus iako nie wiadomy Słowieńszczyzny tak bardzo popsował/ iednakże z opisania ich łacno się domyślić/ iż Veias położył miasto Wos/ Veitula miasto Wieśtula iakoby tułaiąca się abo ruchoma/ Vlurdum także miasto Wlurdom lubo z dźiśieysza Filerdom iakoby gruntowne budowanie/ Ciochola miasto Co-okoła/ iakoby do koła obwiedźione (ztądże Moskwa po dźiśdźień Zamek do koła obwarowany Kołowańcem zowie) y Radzenui miasto Rodzeni to iest dźieći iego.

Rzecz tedy pewna iest/ iż ona Prisca lingua Latina Bergomensowa Sczerosłowieńsczyzna była/ iako tam Komor z dźiśieyszey Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewski zaniósł. Która gdy we Włoszech za czasem w wielu słowach odmieniono/ tak iż podomno różna iuż była iako teraz Czesczyzna od Polsczyzny: te taką dopiero Latinam abo łacnieyszą (to iest im do wymawiania) y Authora onego łacnienia Latinum przezwali.

Potym gdy co dźień obćinaiąc pierwotny ięzyk (za co tytułu Taliani to iest ućinacze dostali) nuż litery odmieniaiąc/ y różnemi inszemi sposobami/ o których się niżey powie/ iuż w poły różnych słów narobili: w ten czas był trzeći ich ięzyk podobny owemu niektórych/ co gadaiąc po Polsku mieszaią Łaćińskie słowa/ iako na przykład: Słyszałem piękny Dyscurz o Compozytiey między Status. Ztądże Bergomensis on takowy ięzyk/ ani Polski ani Łaćiński zowie Mixtam lingua; czyniąc go czwartem z trzećiego.

Naostatek skoro iuż wszystkie prawie słowa/ na kopyto swych ięzyków przerobili: dopiero w ten czas powstał czwarty ich ięzyk/ który Bergomensis trzećiem czyni; zowiąc go linguam Romanam. W którym polerowaniu ięzyka gdy gmin nie mógł z Skolutkami w ras naskakiwać/ ztąd powstała różność Włoszczyzny od Łaćiny.

Równie tedy tymże sposobem Grekowie/ AEgipcyanie/ y którzykolwiek inśi na świećie/ nie iednym skokiem ale po stopniach odmiany/ ięzyki swoie w dziśieysze doskonałość nie rychło przywiedli. Jako na przykład z płomienia nie zaraz uczyniono flamma/ ale podobno pierwey płoma/ potym plama/ nuż blamma/ aż na ostatek stanęło flamma: także y insze słowa.

Czego dość rzetelnie to samo potwierdza iż nie mieli zrazu (iako uczy Angelus Roccha in sua Bibliotheca Vaticana) ieno 16. liter/ to iest. A B C D E F I L M N O P R S T V aż po tym nie rychło za czasem y nie razem H K Q X Y Z wynaleźiono. A o literach F y V konsonanśie tamże pisze/ iż ie dopiero Claudius Cesarz wynalasł: y dokłada tego/ iże starśi Łaćinnicy nie pisali fruges ale bruges, nie fama y fanum, ale bama y banum, nie Caesar ale Kaysar, nie Pyrhus ale Purrhus, y insze tym podobne słowa.

A po wynaleźieniu litery F, pisze iż iey tak barzo zażywali/ że nie pisano hordeum veho, ale fordeum vefo, nie Octavianus ampliavit, ale Octafianus ampliafit, nie vulgus vixit, ale fulgus fixit, a przed tym bulgus bixit, także y insze słowa.

Ztąd znać że Ciceronowe pisma/ także Iulij Caesaris y inszych którychkolwiek starych Authorów w których wyborną Łaćinę widźiemy/ mędroszkowie tych świezszych ledwie nie naszych wieków przerobili: ponieważ w nich niemasz nic tak śmiesznych słów staroświeckich iakie bywały za ich wieków/ y długo potym. Czego dość oczywiśćie potwierdza świeży na świećie Kalepin/ którego pierwszą y własna iego editia niemal tak różna iest od dźiśieyszych/ iako oneczne Plautusowe tolutim badisa od dźiśieyszego paulatim equita, y insze podobne starołaćińskie słowa.

Sposób dorachowania się Ethymonu/ z ięzyka Słowieńskiego.
Rozdźiał 10.

Takowe tedy wypłynienie wszelakich ięzyków z naszego pierwotnego pokazawszy/ iawno iest iże wszystkiego świata rozmaite słowa/ muśiały zniego wźiąć iakiszkolwiek początek. Zaczym kto się chce ich prawdźiwego Ethymonu abo Wiedu-imion lubo zrozumienia dorachować/ trzeba ie zaś temiż nazad sposobami odpsować/ iakiemi są zepsowane: niegdźie początki słów odćinaiąc/ niegdźie też odmieniaiąc/ niegdźie śrzednie litery abo sylaby wyrzucaiąc/ niegdźie przydawaiąc/ niegdźie przesadzaiąc/ y różnemi inszemi sposobami: Które garbarze słów starych zwali z razu Wygorami/ a ca czasem Figurami iakoby Wyborami.

Z jakich zdało się tu kilka połoszyć za Reguły/ przez które śieła iest w tym Wywodzie słów odpsowanych: aby każdy widział/ że się nic lekkomyślnie w nim nie położyło.

Reguły abo sposoby któremi pierwotne słowa psowano.

1. Od wszystkich słów które się od A lubo E. poczynaią/ pierwotny początek odćięto. Jako na przykład ex Gabris uczyniono Abror, ex Saccaron Accaron, ex Hades Ades, ex Nagona Agona, ex Matheas Atheas, ex Sarbis Arbis, ex Gaza Aza, ex Bavari Avari, ex Caulon Aulon &c. Także ex Belea uczyniono Elea, ex Hebuda Ebuda, ex Iechne AEchne, ex Herebus Erebus, ex Retulani Etulani, ex Sergestani AEgestani &c. Które wszystkie słowa y inszych takowych niezliczona rzecz/ znayduią się dwoiako pisane w Historyckich Dykcyonarzach/ a mianowićie Stephani Caroli.
Toż wielom słowom (nie wszytkim iednak) uczyniono/ które się y od inszych wokalisów poczynaią. Jako ex Hierycho Iericho, ex Hieremias Ieremias, ex Hieroboam Ieroboam, ex Hyberia Iberia, ex Hyberus Iberus, ex Hyarbas Iarbas ex Tyscopolis Ischopolis &c. Także ex Colchinium Olchinium, ex Corope Orope &c.

2. Niegdy też y tak iuż obćięte słowa z consonantów/ znowu doopćinywano/ y z zostawionych wokalisów. Jako ex Acantium uczyniono Cantium, ex Alconia Laconia, ex Adamastor Damastor, ex Apulia Pulia &c.

3. Nie którym zaś słowom razem całe syllaby ućięto/ iako ex Illyberia uczyniono Liberia, ex Illyberis Liberis, ex Iobachus Bacchus, ex Palatij Latij &c.

4. Niemal we wszystkich pierwszych syllabach miasto naszego O. kładźiono A. żeby ieno czymkolwiek różne były słowa nowsze od pierwotnych: iako morze mare, sól sal, nos nasus, komin caminus, Poganin Paganus, owies Avena &c.

5. Nie maiąc nowsze ięzyki odmian liter iako my kładli dwoie aa miasto naszego A. iakie mamy w słowiech/ bał/ dał/ miał rć. Także dwoie ee miasto naszego E. iakie mamy w słowiech/ grzech biegł legł rć. Czego ztąd się dochodźi/ że takowe aa lubo ee odmieniwszy na A lubo E alić wnetże tak się rozumieią/ iako ie pospolićie wykładaią. Jako na przykład Baal czytaiąc Bał/ alić się rozumie straszny; iakiem on bydź muśiał/ poniewasz wszystka Azya przezeń przyśięgała. Dlategoż to imię wykładaią/ dominas vel subijciens aut possidens: a Grekowie Baala Marsem bydź rozumieią. Także Beelphegor, czytaiąc Beł-phegor/ alić wnet się obiaśnia/ czemu to słowo Bel, vetustum abo destuentem wykładaią/ to iest iż dawno niegdy beł.

6. Dla teyże przyczyny miasto naszego O. iakie mamy w słowiech tór, gór, plótł rć. kładli au: iako miasto óro, tóro, Plótus &c. taurus aurum Plautus &c.

7. Równie także y o konsonantach uważyć potrzeba/ iż miasto naszego I. niemal zawsze kładli dwoie II. Jako Wał Vallis Gołec Gallus, Bał abo Beł Bellus &c.

8. Także miasto naszego/ ś. kładą/ sc. Jako Żydowskie śin scin, roś, resc, Sith Scyth, Mathuśalach Mathuscialach &c.

9. Nuż iawno iest/ że Łaćinnicy abo Włoszy wszelkie Ch, także C. przed A, O. V. czytaiąc za K. śielą przez to słów niepoiętych uczynili: iako capio, captivitas, caputium &c. które czytaiąc przez C. iako ie napisano/ iawno iest iż capio y captivitas są nasze capam y zaczapienie/ a caputium brat czapczyn.

10. Toż rozumieć y o literach C y T z których tamte przed E. I. czytaią za dz, a te przed temiż wokalisami za C.

11. Uważyć też potrzeba/ iż Grekowie nie maiąc liter B. ani C. nie czytali Barbarus ale Warwarus/ nie Basilica ale Vażylika. rć. a miasto C. pospolićie pisali K.
Żydźi także na wielu mieyscach B. miasto W. y wzaiem W. miasto B. czytaią.

12. Nuż TH Grekowie niegdy kładli za T. co się wymawia niemal iakoby wnim j. było: iako w słowie Athenae miasto utienie abo uczenie/ iż tam szkoła pospolita beła: Niegdy za takoweż D. Ztądże Łaćinnicy Greckie Theoi piszą Deus, y także tym podobne. Czasem też y za proste D: iako w słowie AEthymon miasto Wied-imion. Łaćinnicy zaś byle czem tem różnić/ D. często w Th odmieniaią: iako Dronos Thronus/ Gęda Getha: Ztądże sławne są u Poetów Gethyca plectra. A czasem też y w proste T. iako Powiedacz Poeta.

13. To też uważyć potrzeba/ że Żydźi niemaią pewnych iako my Wokaliszów/ ale ie w iednem tylko Aleph punktatmi rozznaczaią/ równie iako my/ a, ą/ od gołego A. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ nie trzeba się wiele sadźić na ich Wokalisach/ ale tylko na samych prawie Konsonantach.
Często też H. nie potrzebnie przydaią: iako Hieruzalem miasto Jeruzalem.

14. Nuż trzeba zawsze y na to pamiętać/ iż przed Claudiusem (iako się w 9. Rozdź. pokazało) nie było liter F. y V. konsonansa. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ tak ie trzeba czytać iako na on czas pisano y czytano/ gdy niemi co beło przezwano.

15. To też uważyć potrzeba iż literę X. kładli miasto naszego/ gz. abo kz. tak iż iedno Kśiądz abo z Łaćińska Xiądz/ także Euxinus abo Eugzinus miasto Ogżeny. Często też Łaćinnicy kładą S. miasto X. iako Exquilinus abo AEsquilinus, Alexia abo Alesia &c.

16. Równie także y o literze Y. uważyć potrzeba że ią Grekowie często kładli miasto E. iako Breges Briges abo Phryges, Chrestus Chrystus/ Edessa Edyssa, Tymbrium Timbrium rć. Starśi zaś Łacinnicy miasto Y. kładli V. iako Pyrrhus Purrhus, Tyscus Tuscus, Tyssagetae Tussagetae, Thyria Thuria &c.

17. Także o literze Z. uważyć potrzeba że się często znayduie/ miasto niego H. a czasem y G. iako Agonax/ abo Azonax y Abraham, miasto Obrezan: Ztądże go wykładaią Patre circuncisionis, abo multitudinis to iest circunbisae.

18. Wiele też różni garbarze pierwotnego ięzyka grzeszyli y powinowactwem abo podobieństwem liter iakie są między H, a Ch, także Ch. a G. także G. a K. także B. a P. także F. a W. także M. a N. także P. a Ph. także W. a B. y tym podobnych.
A na ostatek nie rozumieiąc słów popsowanych/ abo nie mogąc poiąć od naszyńców wymówionych/ oślep kładli któreszkolwiek litery/ a czasem y syllaby insze za insze. Jako na przykład mamy w pomienionym Dykcyonarzu Historyckiem Stephani Caroli, za iedno w różnych Authorach Adiabare Aiabane, Adubanus Danubius, Aduas Abdua, AEcani AEquani AEqui AEquiculi, AEdessa AEdissa AEdyssa AEgea, AEgabro Bebro, Sarmatae Syrmatae Sauromatae, Hennoma Hennomia, Poltiobria Poltumbria, Abgavis Agabanis, Agrae Acrae, Agragas Acragas, Roxolani Traxolani (sub tit: Alani) Brytania Prydania (sub tit: Albion) Breges Bryges Brygantes Phryges, Bryses Chryses, Brusa Prusa, Cabrus Caprus Calabrus, Claudius Clausus, Caralitani Calaritani, y kilka tyśięcy słów inszych: które się za czasem w osobne kupy zbiorą/ na pokazanie więcey tych Reguł nieprawośći.

Jako takowe Reguły/ y na co są potrzebne Rozdźiał 11.

Obacz tedy uważny Czytelniku/ że ia AEthymonuiąc słowa/ nie którą chce literę abo syllabę kładę za inszą/ ale przez pewne Reguły z wielką pracą zebrane/ te którey potrzeba wyćiąga/ abo do sensu pisma S. lubo Historyckiego/ abo przyrodzenia iakiego słowa. Jako na przykład/ nie dość maiąc z pospolitego wykładu słowa Osanna, żeby się miało rozumieć Salva nos Domine (a to dla tego iż niemasz wnim konstrukcyey z następuiącemi słowami filio David) a chcąc wiedźieć coby to za słowo było:

Naprzód uważyć potrzeba/ że to filio David wydawa Osannę iż ma bydź nie co iemu należącego. Wiedząc tedy że to Panu Chrystusowi śpiewano beło/ któremu iako prawdziwemu Bogu należy Boska chwała: a uważaiąc że Jllyrikowie Nabożeństwo Bożeństwem zowią: łacno się domyślić/ że to słowo Osanna iest zepsowane (przez pierwszą Regułę) Bożanna abo Bożenna/ to iest latria filio David.

Także Alleluia, iż ie wykładaią Laudate Dominum, łacno się dorachować (przez 1. Reg. o początku/ a 7. o dwoygu ll) że to iest Chwałe-luia/ to iest laudem funditat. so. caetus fidelium.

Nuż Abram, uważaiąc iż był od Boga obrany y dla tego z Haran wywabiony: iawno iest/ że to słowo Wyżydowiono z naszego Obran; a to przez 4. y 18. Reguły. A iż potym/ w ten czas beł nazwany Abraham gdy mu się Pan Bóg roskazał obrzezać: ztąd oczywista rzecz iest/ że to słowo niegdy beło Obrezan/ z którego Żydźi nie maiąc pewnych wokalisów uczynili (przez 4. 16. y 18. Reguły) Abraham.

Ztądże go wykładaią Patrem multitudinis, przeto iż wiele Narodów przyięło od Żydów obrzezanie. Także Absalon że go wykładaią (per antiphrasim to iest opacznie) Patris pax; uważaiąc iż AEthymon w opacznośći bydź nie może/ a chcąc wiedźieć/ coby to za słowo beło: naprzód uważyć potrzeba/ iż ledwie kiedy miał świat podobnego iemu szaleńca przećiwko własnemu Oycu/ bo iawne są iego woyny przećiw Dawidowi: a potym że go on zabitego tak barzo przećie żałował/ aż mówił. Fili mi, quis mihi tribuat ut ego moriae pro te.

A tak wnet się pokazuie przez 4. Regułę/ że to iest abo Obszalon/ iakoby nader szalony/ abo Obżalon miasto obżałowany.

Nuż Ceres ponieważ ią za Boginię zbóż maią/ uważaiąc iż Boginie trzeba czćić/ a żyto zowią resz/ łacno się domyślić/ że to słowo Ceres, iest okrzesane czczę resz.

Także Bacchus/ ponieważ go za Boga trunków maią/ a na beczce maluią/ gotowa rzecz/ iż to słowo iest zepsowane Beczkoś.

Równie co by za słowo beło Alaconia lubo Laconia (bo tą dwoiako piszą) łacno się dorachować/ naprzód pierwszą syllabę przez 4. Reg. odpsowawszy na Olaconia, a potym przez 3. Reg. na Polaconia; poniewasz w Pelazgij beła/ gdźie także z miasta Polakoniey uczyniono Laconią/ iako y we Włoszech z Polacium abo z Łaćińska Palatium za czasem okrzesano Latium.

Ztądże po dźiśdźień Jllyrikowie/ równie iako y nas Włochy Lachami zowią. Nuż nix iawno iest per 15. Reg: że go wyrobiono znaszego śniegu; naprzód/ e. wyrzućiwszy/ a potym/ s. na koniec przesadźiwszy/ aby beło nigs abo z Łaćińska nix.

Także Cupido iż chćiwość znaczy/ iawno iest/ że to słowo (przez przesadzenie syllaby do) uczyniono z naszego do kupy, iakoby chćiwe zgromadzanie abo łączenie. Nuż litera/ wiedząc że mówienie rzeczą zowiemy (iako piękną rzecz miał do ludźi) łacno dość że ią wyłacniono z tych słów lita rzecz iakoby sulus sermo. Także Syllaba śiła abu to iest obiecadła wkupie.

Calamus kalać ma abo muśi/ to iest papier abo na czym piszą. Papyrus pod pióro/ bo go pod nie podkładaią. Author dał-tor/ iż drogę do czego przetorował: y także wszystkich inszych słów/ co ich ieno iest na świećie w którymkolwiek ięzyku/ łacno się z ich przyrodzenia/ abo opisania lubo w Bibliey lubo Historyach dorachować przez pospolite Reguły/ iako z pierwotnego naszego ięzyka Słowieńskiego wypłynęły.

Że takie wykładania słów odpsowanych/ nie są przećiw pospolitym Doktorów Świętych

Rozdźiał 12.

Jawno tedy iest/ że słowa które uważny Czytelniku znaydźiesz w tym Wywodźie odpsowane/ lubo z Polska nazwane;
iako Paradisus Poradźiesz/
Monarchia Mieńarcość/
Aristocratia Parzystokraczenie/
Seth Scyth (abo raczey Sczyt)
Enos abo Anos Panosz/
Malaleel Mola-leł/
Mathusale abo Mathuscyalach Matu-śćiałoch/
Tanais Toniec/
Hercules Harculec/

y insze tym podobne/

nic więcey nie są różne od Adam Jadam/ Eva Jewa/ Andreas Jędrzey &ć. ieno że tamte nie są nam tak iako te w zwyczaiu: dla tegoż nie uważnym dźiwne się zdadzą.

Niechże tedy żaden nie mówi że to są sczere słów popsowania gwoli wykładania ich po swemu/ przećiwko pospolitemu Doktorów Świętych wykładowi. Bo insza rzecz iest słowo iakie swawolnie popsować a insza zepsowane zdowodem odpsować/ aby się to co niegdy rozumiało.

A co się tknie aby odpsowanych wykłady miały bydź przećiw Doktorom Świętym/ uważ proszę mądry Czytelniku/ że iako insza rzecz iest pokazować/ o iakiem obraźie iż tego abo owego Świętego iest/ od pokazowania iakiemi go farbami abo z iakiego drzewa wyrobiono/ y z którego lasu ono drzewo wyrobiono: tak insza rzecz iest/ wykładać z Doktorami Świętemi słowa Żydowskie abo Greckie/ tak iako ie Żydźi abo Grekowie rozumieią/ a insza nie przecząc temu pokazować/ zkąd się wźięły u Żydów abo Greków takowe słowa: y co brzmią w uszach pierwotnego ięzyka Narodów Słowieńskich.

Wczym żadna się krzywda ani Bibliey/ ani Doktorom Świętym nie czyni.

Bo ieżeli się godźi Bibliyne słowa Chaldeom y Arabom/ ynaczey pisać y po swemu wykładać/ niżeli Żydźi piszą y wykładaią: czemusz proszę nie ma się toż godźić y nam Słowakom:

A tym więcey żeśmy zawsze beli y są przy tym prawie: iako się widźi w zwyczaynieyszych słowiech Adam Jadam/ Eva Jewa/ Ioannes Jan Andreas Jędrzey/ y wielu podobnych/ które inaczey aniżeli Żydźi abo Biblia/ piszemy y czytamy. Co ieżeli się godźi w zwyczaynieyszych słowiew: czemu y nie w inszych niezwyczaynych:

A żeby iawno beło/ iako różnie Chaldeowie y Arabowie słowa Bibliyne piszą y wykładaią/ niech będą te kilka na przykład.

Jeżeli różni różnie piszą y wykładaią: Czemu po naszemu nie pisać y wykładać?

Łaćińskie Chaldeyskie Arabskie Słowieńskie
Adam Odom Adamo Jadam

Homo vel terrenus aut terra rubra, u wszystkich. Heres Dei promissor.

Abel Hobel Habil Ubeł.

Luctus vel vanitas, u wszystkich. Desuit.

Seth Sith Scit. Sczyt.
Positus Fundamentum, Frontispicium.
Enos Anuś Anos. Panosz. (.f. Sethi)
Homo vel vir. Nomen Domini vel dulcedo, Dominatoris filius
Malaleel Mahlalail Mahloloil. Mola-leł.
Lavdans Deum Laus aeterna. Tineam fudit.
Mathusale Matuśialach Matuscialach. Matu-śćiałoch.
Mortem misit Nuntius mortis Mittens mortem. Turbameti excisor.

Dla rozezniania tedy czyiby wykład beł własnieyszy: Naprzód o Jadamie uważyć potrzeba/ iż między inszemi imionami Bożemi/ iest też iedno iestnośći Boskiey Ja abo jaus iakoby Egus, którem się nazwał mówiąc Exo. 3. Ego sum qui sum. Ztądże Jadam właśnie wykłada się Egi dabo, iakoby dźiedźic obietnic Boga który się nazwał Ja iestem który iestem: to iest nie odkogo inszego iestność maiący/ ieno sam odśiebie. Którego wykładu potwierdza ono Dawidowe Psal. 8. Omnia subiecisti sub pedibus eius. Jż iednak daleko większe rzeczy miał od Boga niżeli wźiął/ to iest Niebo do którego człowiek stworzony/ dla tego nie nazwał go Bóg Jadał/ ale in futuro Jadam/ iakoby Dei dabo/ który się zowie jaus abo Egus.

Ubeła wykład iawny iest bez wywodu/ bo wiemy że Ubeł gdy go Kain zabił.

Sczyth zaś coby beło nikomu nie tayno; przyczyna iednak dania mu tego imienia beła/ iż odniego wystawionego na czoło Jadamowe Panowanie w Raiu poczęte Sczythickiem zwano/ y potomki iego iako nazacnieysze na świećie Synami Bożemi.

Panosza także wykład/ sam z śiebie iawny iest/ iż był Synem Sczyta pierwszego po Jadamie Pana świata/ y Sukcessorem iego.

Molaleł dla tego tak beł rzeczony/ że pierwszy na świećie Kainiany podbił/ którzy iako mol wszystek Naród ludzki psowali. Za co iż nieśmiertelny chwały nabeł/ ztądże to imię Laus aeterna wykładaią.

Mathuśćiałoch zaś/ ztąd beł tak przezwany że Kainiany wyśiekł/ którzy przed Potopem długiemy woynami świat mąćili/ ztądże go wykładaią/ Mittens mortem, abo Apostolus mortis. Których wszystkich wykładów istotna własność w samym się Wywodźie szerzy obaczy.

Pokazawszy różność u różnych między pomienionemi słowami/ równie także/ nie będźieli w kogo chćiało/ że Magoga y Goga synów Japhetowych zowie po naszemu Lachem y Polachem/ choć tego dość gruntowne przyczyny pokazuie: niech proszę wspomni na takąż różność słów zwyczaynieyszych Adalbertus od Woyćiecha/ Bonaventura od Dobrogosta/ Deodatus od Bogdana/ Felix od Sczęsnego/ Bonifacius od Dobrodźieła/ Chrisostomus od Złotoustego/ Benedictus od Dobrosława/ Sylverius od Lasomiła/ Hieronymus od Jarosza/ Laurentius od Wawrzyńca/ Petronilla od Piotrusze/ Pudentiana od Wstydońki/ y inszych tym podobnych.

Które w uszach naszych tak właśnie nie maią nic Łaćińskie z Polskiemi/ iako y Żydowskie Magog z Lachem abo Gog z Polachem: Y owszem kiedybyśmy tak nie rozumieli Łaćiny iako Żydowizny nie rozumiemy/ zaiste nie równieby trudniey pokazać/ że to iedni beli/ Adalbertus y Woyćiech/ Felix y Sczęsny/ Hieronimus y Jarosz/ Laurentius y Wawrzyniec/ także y drudzy z pomienionych: a niżeli Magog y Lach/ abo Gog y Polach.

Którym tego tylko nie dostawa/ że ich nie mamy w zwyczaiu iako tamtych. Jednakże łacniey się ich niż tamtych dorachować: bo uważywszy/ że Scythiam Regiam wszyscy Historycy w Koronie Polskiey pokazuią.

Nuż to że Scythy Żydźi Magogami (patrz w Kalepinie pod słowem Magog) a Słowacy Lachami zowią: oczywista rzecz iest/ że to ieden muśiał bydź u różnych Magog y Lach/ iako Adalbertus a Woyćiech/ abo pomum a iabłko. A ponieważ Polach przodek nasz tak zawsze pospołu chodźi z Lachem/ iako w piśmie S. wszędy Gog z Magogiem (którym nasz Naród niegdy śpiewywał Lelum Polelum) tedyć za tem idźie: że iako Żydowski Magog iest naszem Lachem/ tak też y ich Gog naszem Polachem/ abo Polakiem: co się dostatniey tym Wywodem pokazuie. Ztądże lada Żydźię Szlachćica zowie Goy/ a Chłopa Mużyk.

Tak tedy tych iako y inszych słów (dorachowawszy się iakie niegdy beły) że używam za trzeći Jnstrument abo materyą Jstoryey moiey/ nie dźiwuy się uważny Czytelniku: ponieważ iako widźisz y w nich samych dobrze z rozumianych/ dyszy oczywista prawda niemal wszystkiego iako się co dźiało.

O przybudowaniu na pomienionych trzech Fundamentach Jstoryey. Rozdźiał ostatni.

Na ostatek y to uważyć potrzeba/ iż nie równie większy iest dowód czegokolwiek/ pokazem zpewnych rzeczy/ prasą dowćipu wyćiśnionym: iako przez miarkowanie czasów/ abo iedneysz rzeczy różnych imion dorachowanie/ y inszemi sposobami/ oczy ludzkie otwieraiącemi: a niżeli gołemi słowami którego Authora o bayki podeyrzanego. Jako na przykład/ że Baal któremu Ninus y Semiramis bałwan beli na uczćiwość wystawili/ nie kto inszy był ieno Tanaus primus Rex Scythiae Regiae abo Korony Polskiey: łacno prasą dowćipu wyćisnąć/ z słów Genebrarda/ wielkiego Chrześćiańskiego Historyka mówiącego lib. 1. Vexores Rex AEgypti qui Scythas usque ad Pentum (ut Trogus docet) pepulit, & Tanaus Rex Scythiae qui Vexorem usq; in AEgyptum repulit, ante Ninum fuerunt. Jeżelić abowiem przed Ninem żadnego inszego nie beło przestrachu świata/ prócz tego Tanausa/ tedyć nikogo inszego prócz niego/ nie możono Baalem na on czas przezwać. Także to/ że tego Tanausa (dopiero potym w Europie tak nazwanego) przed tym w Azyey Polągiem lubo za czasem Polachem/ aż naostatek Polakiem zwano/ od Polęgnienia po Lągu abo Lachu (którego Żydźi Magogiem zowią) na Stolicy świata: Ztąd łacno wyćisnąć/ że starożytne miasto Polemniacum nad Pontem, na tym mieyscu Ptolom. pokazuie/ zkąd Tanaus wypadł na Wexoresa. Nuż to że ten Polach rzeczony Baal y Tanaus/ muśiał bydź nie de stirpe Iaphet iako Fasciculus temporum uczy/ ale własny a nazacnieyszy syn iego/ sam czas pokazuie ponieważ beł ieszcze przed Ninem. A to zaś/ że go Jozeph Antiquitatum Mogiem a drudzy Żydźi Gogiem zowią: ztąd łacno wyćisnąć/ iż tenże lib. 1. na tymże mieyscu pokazuie Mogę Miasto starożytne gdźie Ptolom. Polemniacum: A pisze iż beło Moga syna Japhetowego. Tym sposobem y wiele inszych rzeczy nad Słońce iaśnieyszych/ łacno wyćisnąć prasą dowćipu z pewnych fundamentów/ iak wino z iagód.
Nie pytayże się więcey uważny Czytelniku/ zkądem wźiął y biorę to co piszę (choć ledwie kiedy od kogo zdźiśieyszych pomyślone) obaczywszy przez te Perspektywę/ na iakich fundamentach stoię. Ale tak proszę bądź wdźięczen prace moiey/ iakoć przynależy. A tak ią chętnie czytay/ iako ia tobie uprzeymie życzę/ ut bene diuqucvalese.

Następstwo Panow Swiata.
Samoprawdźiwych Augustow abo Gogustow. Y Niezwyćiężonych,
Przez których się wieki/ ten Wywód prowadźi.

I Iadam / w Raiu od Boga postanowiony Panował lat 234. aż wnuka / obaczył z tego syna któremu Państwo miał wolą zpuścić / aby mu pokutować nie przeszkadzało. Od stworzenia
II Sczyth abo Seth syn iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 105. Panował lat 140. aż przykładen Oycowskiem także wnuka następce swego obaczył. 235
III Panosz abo Enos, syn iego nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 160. Panował lat 100. 395
IV Panoch abo Anach, wnuk iego / nazwany Molaleł abo Malaleel / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 101. Panował lat 404.
496
V Matu-śćiałoch abo Mathusale Prawnuk iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 214. Panował lat 756. aż do Potopu / który się począł 901
1657 Od Potopu
VI Japhet / Pra-wnuk iego / nazwany Iuppiter nastąpiwszy (po iedenastu lat Interregni) Roku …
A wieku swego 112. Panował w Azyey lat 337. nim odszedł do Aphryki.
1669
12
VII Lach Priscus sym iego po żydowsku Magog / lęgszy na pierwotney Stolicy świata …
A wieku swego 342. Panował lat circiter. 10.
2007
351
VIII Polach Priscus, brat iego którego Żydzi Gogiem zowią / przed tym Dan abo Alanus, a potym Baal, Tanaus, Hercules, y Iouis rzeczony: nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 348. Panował lat circiter. 45.
Przyszedł do Europy Roku …
Gdzie Scytyckie Królestwo (które przed tym od początku w Azyey było) ustanowił od niego Polskiem / a od władzi Carmackiem nazwane. Y spłodził wniem trzech synów / Sczyćca / Bogaderza / y Giełona: z którego liniey był Jan Giełon / abo Jagieło.

2018

2025

362

369
IX Sczyćieć abo Scytes, od którego Scythickie Królestwo się Sczyćiońskiem abo Scytharum Regiorum. Tego dźieła y Następce abo Successory/ aż do Naiaśń: y Niezwyćiężon. WLADYSLAWA ZYGMVNTA pokaże Authorowe Speculu Istoricum, będźieli na nie taki nakład/ iakiego potrzeba.

WYWOD HISTORYCKI
Jedynowłasnego Państwa Swiata/

Na obaczenie w ręku nazacnieyszego Narodu Polskiego/ y w ich Koronie prawdziwego następstwa/ w pierwotnym Jadamowym Panowaniu światu: uważyć potrzeba/ gdzie sie/ iako/ a iakie poczęło: y w kim/ kedy/ a iako ćiągnęło/ poty aż sie dzisieyszey Koronie Polskiey za łaską Bożą dostało. Co obaczywszy/ krotko sie cokolwiek pewnego y o przeszłey fortunie iego pokaże.

Piotr-246 · Gość

kolejne poprawki:

"WYWÓD JEDYNOWŁASNEGO PAŃSTWA ŚWIATA, w którym pokazuje ks. WOJCIECH DĘBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin, Doktor Theologi, Generał Społeczności Wykupowania Więźniow, że nastarodawniejsze w Europie
KRÓLESTWO POLSKIE, LUB SCYTHYCKIE, samo tylko na świecie, ma prawdziwe Successory JADAMA, SETA i JAFETA,
w Panowaniu światu od Boga w Raju postanowionym i że dla tego Polaków Sarmatami zowią.

A gwoli temu i to się pokazuje, że Język Słowieński pierwotny jest na świecie.

Nie gań aż przeczytasz:

Bo wydany iest za Pozwoleniem i Przywilejem Ie Krolewskiey Mości, po przejrzeniu na to wysadzonych Teologów i Historyków

W WARSZAWIE,
W Drukarni Jana Rossowskiego Typographa Króla J. M.
Roku Pańskiego 1633.

Nazacniejszym i Nastarodawniejszym
NARODOM
KORONY POLSKIEY
I wszem inszym Słowieńskiego języka.

Zdrowia, szczęścia, i Sławy, przy łasce Bożej.

Pospolitej chluby Waszej Nazacniejsze i Nastarodawniejsze Narody Sarmackie: zebranej z Jstori mojej, w druk (pod imieniem Najjaśniejszego i Niezwyciężonego Monarchi WŁADYSLAWA ZYGMUNTA z Bożej łaski Najwyższego Pana i KRÓLA Polskiego
po niemałej części już zgotowanej: nie zdało mi się ani Jego Królewskiej Mości iż krótka rzecz jest, ani też komukolwiek osobnemu, z grona Waszego ofiarować; abym się i ja nie zdał kogokolwiek nad inszych przekładać na szale błahego rozsądku mego.

Przeto wszystkim razem i każdemu z osobna, niech będzie ten sok Istorii mojej ofiarowany: na ulżenie bólu serca w dzisiejszym doczesnym osłabieniu Korony Polskiej, od jej pierwotnych nierównie większych władzy i potęgi: Którymi się szczyciła, póki ją zwano Sczycyochą, albo Scythiam Regiam i Sarmacją zamiast Carmacją (aby nie czytano Karmacja.) że niegdyś wszytkie Carstwa w mocy miała, jako własna ich mać, z której się poczęły:

Nuż Pandorą jakoby Panią darowaną, iż jej wszyscy Bogowie Ziemscy dary (jak Trogus uczy) hołdowli: i Ukwilą albo Regnum Aquilonis, iż tu nawyższą zwierzchnością wszelkich od kogokolwiek rozkwilonych ukwilano; iako się w tym Wywodzie pokaże:

Nad to Basilaeą (zamiast Ważylechą) że ją wszyscy czcili i uważali za Lachowe gniazdo Syryjskie na Libanie: gdy Polach brat i Successor jego viij. Pan świata/ Tron Sczycioński abo Scytharum Regiorum, tu z Libanu przeniósł: i wszytkę chlubę Scytha abo Setha syna Jadamowego Scythów Azyatyckich, to iest Aramaeów abo Syrów tu zasadził: i w tenże sens Amalechią (zamiast Jamą Lechową) także i Echidną (jakoby Lecha dnem albo dziedziną)

Nuż Vandalią od Wandy żony (według Hertmana Schedella) Jafetowej; że tuteczny płód jej, stąd wędrowny, daleko różne krainy osadzał; i różnymi inszymi tytułami: A obywatele jej ze krwi nie Sczytakami albo Scythami jako zrazu od Sczytha albo Setha, syna Jadamowego, ale Polakami od Polacha syna Jafetowego (którego Żydźi Gogiem a cudzy różnie różni/ Baalem, Tanausem, Herculesem i Jowiszem zowią) i Sczyciochami, albo Scythas Regios, od Sczycca syna i Successora Polachowego/ którego Historycy zowią Scythes, miasto Sczyciec.

A prócz tych pomienionych tytułów ich Królestwa też Gethami miasto Gędami; że w gędach abo pieśniach/ mieli pierwotne swe Jstorye: także Venetami abo z Ruska Henetami, od wnetości abo prędkośći przeciw nieprzyiaćiołom: y Gotami miasto Gotowemi/ to iest na odpór im/ a mianowićie Rzymianom około Dunaiu: y różnemi inszemi od ich dźieł iednegoż Narodu przezwiskami.

Ponieważ tedy wszytkim wam wzaiem służą one słowa Żydowskich Królestwach rzeczone.

4. Ezdrasz 2. Accipite iucunditatem gloriae vestrae gratias agentes Deo qui vos ad Coelestia regna vocauit.

Bierzcie uciechę chluby Waszey, dziękuiąc Bogu, który was do Królestw Niebieskich, to jest, władzą Niebieską w Jadamie poczętą ustanowionych powołać raczył. Wszyscy ją (a osobliwie Polacy) przyjmijcie jako swoją własną. Wszyscy się z niej cieszćie iako z osobliwego kleynotu. Wszyscy się nią szczyććie/ iako Sczyćiochowie/ abo Scythae Regij. Wszyscy się chlubćie/ bo iest z czego: iż was taką godnośćią uczćić raczył.

Bierzćiesz z niey ućiechę/ a proszę wdźięcznym okiem: bo nie pochlebstwo iest/ ale istotna prawda. A wźiąwszy ten zadatek chluby Waszey/ chcećieli aby wszystka iey summa/ co prędzey światu iawna była: Wszyscy proszę do nowego Pana przyczyńćie się o nakład na Speculum Istoricum universalis Istoriae, które światu Łaćińskiem ięzykiem gotuię. A to na cześć y na chwałę Prawdy S. P. Jezusa Chrystusa/ y na odpór dźiśieyszym Historykom naszę własną chlubę różnym inszym Narodom przypisuiącym.

Wszyscy o nim (o co proszę) radzćie: a mnie ubogiego Zakonnika, który wam ten podareczek, jaki mógł być na prędce ofiaruję, w łasce swey chowajcie, bom wszystkich was iako tegoż grona lubo napodlejsza jagoda, powolnym sługą jest, i niegodnym Bogomodlca.

KS. WOYCIECH DEBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin.

Przestroga o słowach

Scythia, Scytha, Scythicum Regnum.

Te słowa Scythya, Scytha i Scythyckie Królestwo, szczycącym się nam Polakom nie jeno Scythem abo Sethem synem Jadamowym, ale też i Sczyćcem synem y Successorem Polachowem, nie tak by trzeba po Polsku pisać.

Jż iednak te słowa cudzoziemskie nie są nam w Polsczyznie zwyczajne, dlatego zdało się raczej z łacińska je pisać, dla łacniejszego rzeczy zrozumienia. Właśnie tedy ma się zwać po Polsku Scythia Regia, Sczyciocha, a vulgaris (za Donem) Sczytocha: Scytha Regius Sczyćioch, a vulgaris Sczytak. Scyticum, jeżeli co Regiorum Scytharum, to Sczycioński, a jeżeli vulgarium to Sczytackie.

PERSPEKTYWA na dojrzenie tego wywodu, którą pierwej trzeba przeczytać, temu ktoby miał wolą rzeczom przeczyć.

Jako Historye są popsowane; a co w nich zostało wiarygodnego.

Rozdział Pierwszy.

Jawna rzecz jest uważny Czytelniku, że pierwotna według Berosa Scytycka Istoria (lub ista rzecz) jak się co na świecie i kiedy działo: tak bardzo niepomiarkowane affekty ludzkie cudzej sławy pofałszowały, aż ledwie co w niej zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Naprzód abowiem Egipscy Chamowie sławną oną u Historyków sporkę o starożytność rodzaju z Scythami, Przodkami naszemi, długo wiodąc, skoro przemożeni byli znowu ciże w Babylonie (chcąc piórkiem połatać nagość dziedzicznego swego po Chamie przeklęctwa w poddaństwo Scythom przez Japheta idącym) wszystką Istorię pofałszowali: pokazując przeciw Pismu Świętemu i oczywistej prawdzie pierwotne Panowanie Światu w rękach poddaństwa Jafetczykom Chamianów Babylońskich.

Stądże ich świat zowie Chaldaei, miasto Chwałdoi, jakoby cudzą chwałę dojącemi.

A Steph: Carolus in suo Dictionario Historico mówi Berosus Babylonius cum Notarius & Scriba publicus suisset, omnem Chaldaicam defloruit Historiam, &c. & ipsum solum secuti sunt Persae in Assyriorum Monarchiae temporibus, ut Metasthenes author est.

Których bajki o pierwotności Assyryjskiej Monarchii nie mniej dostatecznie jako i uczenie zbija Oilb. Genebrardus, pokazując jej primam adolescentiam dopiero około czasów założenia Rzymu - to jest około 1633 Roku po Potopie.

Po Chaldeach samiż Polaczkowie nasi (których nad białe morze przeniesionych, część Pelasgami, część Polakoniami albo Laconami zwano) gdy tam jako na spokojnieysze miejsce pospolita szkoła świata z Tyru przeniesiona była (od której nowe jej gniazdo Athenae miasto Uthenie albo Uczenie nazwano) nauką w pychę podniesieni: wygrzeczniwszy Scytycki abo Słowieński nasz język i nazwawszy się od tego Graecy (zamiast Grzeczni) tak sobie oślep wszytką chlubę starożytności przypisowali, aż im też za to świat przydał za tytuł Mendacees.

Po nich zaś we Włoszech także nasi Polacyusowie, albo Lacyusowie (zamiast Lachowie, jakiemi ich i po dziś dzień Jllirykowie zowią) na Polackiey tam sławney Rzymskiey górze osadzeni, gdy złym przykładem Greków, także język nasz pospolity wyłacnili, jako i Graekowie wygrzecznili, od tego nazwawszy się Latini jakoby łacniącymi, równie także rzeczy swe piórkiem oślep wynosili, aż ich za to Przodkowie nasi wniwecz obróćili.

Nuż teras Niemcy, zapomniawszy, że ich przodek jakiś Tuysko był (de terra ortus), tak sobie wszytką prawie chlubę świata gwałtem przypisują: aż ich pomieniony Genebrardus na kilku miejscach w tym usiłowaniu z Grekami porównywa. Toż i insze Narody czynią milczeniem naszym ochwacone.

Zaczym gdy każdy pisze nie Jstoryą abo istą rzecz jako co było ale Historią lubo raczej Historyństwo jakieś, co najwięcej ile jeno może dla chluby Narodu swego wymyślając: jawno jest, że wszystkie Historie tak barzo muszą być popsowane iż jak się rzekło ledwie co wnich zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Jakimi instrumentami Histori/ mogą być w Istorię poprawione.

Rozdział 2.

Wybierając tedy kwiecie pierwotnej Sczytyckiey Istorii (która sama tylko prawie ma jedyny zapach prawdy świetej) między tak gęstym cierniem rozmaitych fałszów: nie widzę innych do tego instrumentów tylko Bibliię Świętą, Głos pospolity (Ethymon, to iest Wied abo wiadomość imion, co które prawdziwie ma znaczyć).

Iż tedy prawie jeno temi trzema instrumentami robię Istorię moją (z której ten sok sławy Narodu naszego wycisnąłem) dla tegoż o każdym z nich z osobna przestrzegam.

O Pierwszym Instrumenćie to jest Biblii Świętej.

Rozdział 3.

Naprzód tedy o Biblii Świętej uważ proszę mądry Czytelniku, że się Księgi tak Starego jak i Nowego Testamentu pospolicie na czworakie dzielą. To jest: Legales, Propheticos, Sapientiales & Historicos. A tych ostatnich iest 12. to iest: Iosue, Iudicum, Ruth, Regum, Paralippomenon, Ezdrae, Tobiae, Iudith, Esther, Iob, Machabeorum, i Actus Apostolorum.

Po tym, że też Mojżesz w Genesis, także Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel, Jan Święty w Apokalipsie i wiele innych, nie tylko Prorokami byli, ale też i Historykami Bożymi.

Jakim rzetelnie Hieronim Święty zowie Daniela. Zaczym nie jest nic przeciwko Doktorom Świętym i Duchownemu ich wykładowi, on wcale zaniechawszy, niektóre miejsca Pism Świętych według litery po Istorycku wykładać.

O Drugim Instrumencie to jest: Pospolitym głosie.

Rozdział 4.

Pospolity głos tak wielkiey wagi jest że otrzymał tytuł Vox populi vox Dei.

Ten zaś dwoiaki iest, Pisany i Ustnie podany.

Pisany głos pospolity jest kiedy (co w Historiach znajdujemy od wszystkich albo przynamniej wielu zeznano) tak iż nie może bydź wywrócono: jako na przykład że Scythae antiquissimi hominum.

Że przedysputowli Egipcjan przeciw temu przeczących.

Że oni świat zrazu osadzali i Królestwa postanawiali.

Że od wieków zawsze byli różni Regij a vulgaribus, y Scythia ich biformis, to jest od połowice do góry Panna/ a nadół Jaszczórka.

Nuż to, że Scythia Panna: to iest Regnum Scytharum, po wyjściu z Armenii (gdzie Mojżesz Raj/ a Scythowie początek swój Egipcjanom pokazowali) naprzód w Syrii było, a po tym w Europie wzdłuż między Donem i staremi granicami od Niemiec, a wszerz między Dunajem i Pruskiem Morzem.

Także iż tey Scythyiey Pannie dał Hercules Baltheum perpetuae successionis, i łuk prawnej potęgi, dla sposobniejszego nastąpić po nim. Nusz to, że Scythom Królewskim/ wszytka Azja pułtora tysiąca lat przed Ninem hołdowała: i inne tym podobne rzeczy, którym nikt nie przeczy.

Podany zaś głos pospolity jest, który wypadszy z uszu starożytności, jak Echo po górach tłucze się po uszach ludźi pośledniejszych wieków: o jakiem mówi Mojżesz (Deut 32). Memento dierum antiquorum, cogita generationes singulas, interroga patrem tuum & annunciabit tibi, maiores tuos & dicent tibi.

A Dawid Psalm. 43. Deus auribus nostris audivimus, patres nostri annuciaverunt nobis.

Wielki wtedy jest dowód czegokolwiek pospolitem głosem lub pisanym albo ustnie podanym. Jednakże o tym pośledniejszem z pilnością uważać potrzeba: jeżeli takowy Naród, który go woła, nie jest podejrzany o udawanie jakich bajek za istotną prawdę.

W czym ledwie się podomno który niewinnem znaleść może prócz naszych Słowieńskich, a mianowićie Polaków abo Sczytów Królewskich.

Bo przodkowie nasi żadnej potrzeby nie mieli cokolwiek zmyślać, będąc pełnymi wszelkiej chluby: tak starożytności rodzaju od Scyta lubo Seta syna Jadamowego, jako też zacności Slachectwa od Polacha pierwszego, syna Jafetowego: Nuż góry nad wszystkimi Narodami (które im od pięćsetnego sześćdźieśiątego roku po stworzeniu świata jako Trogus uczy zawsze hołdowały) i tak wielkiej pobożnośći, że ich wszyscy starzy z Homerem zwali iustissimos & sanctissimos viros:

Także wynalezienia nauk, od których saccae (zamiast żacy nazwanym) potwierdzają tego, tak przezwisko starych Philozophów Magi (bo Żydzi Scythy Magogami zowią) jako też i słowa scientia soitus.

Nuż dźielnośći woienney wszytkiemu światu wiadomej: i wszelakiey prócz tych inszey chluby/ którąkolwiek by się ieno mogła wymyślić.

Ani tedy potrzeba kiedy było Przodkom naszym cokolwiek zmyślać/ ani też mogą być o to światu podejrzani: poniewasz wszystka starożytność zowie ich simplicissimos & pijssimos viros.

Zaczym pospolity głos Narodu naszego/ godnieyszy iest wiary nad wszystkich inszych/ którzy z iawnych bajek początki swe pokazuią: tak iż po Piśmie Bożym/ nie może być większe nad ich głosem dowodzenie.

O którym Ioannes Archiepiscopus Gnesnensis (w Kadłubku) mówi. Fuit quondam in hac Repub. virtus, quam velut quaedam luminaria Caeli, non quidem seripturae membranulis, sed clarissimis gestorum radijs Patres conscripti illuit ravere. Non enim plebei Aborigines, non vendicariae illis principatae sunt potestates, sed Principes succedanei, quorum strenuitas licet nube ignorantiae obducta videatur, mira tamen rutilantia tot saeculorum tempestatibus extingui non potuit.

Czemu? Bo jeden drugiemu powiada/ według pomienionych słów Mojżesza i Dawida. A to mianowićie przez pieśni/ w których pierwotne Istorie nasze bywały: od których nas niegdy zwano Gethami miasto Gędami. A tych takich pełno się ieszcze między gminem osobliwie po Ruśi i Moskwie zawija: z których siła się może kto chce nauczyć.

Uważ tedy proszę mądry Czytelniku, że ja nie wiatr gonię, szukając po Historyach tych co Principes succedaneos, od Tanausa pierwszego tu Pana (w którym ten Wywód kończę) aż do dźiśieyszego Króla Pana Naszego.

O Trzeciem Instrumenćie to iest: Ethymonie słów, co ma z Jstorią, a że nie może być jeno z pierwotnego języka.

Rozdział 5.

Na obaczenie coby miał do Istoryii Ethymon (to jest Wied abo wiadomość imion) potrzeba uważyć, iż od początku świata nigdy żadnej rzeczy nie przezwano, jeno według tego jako jey przyrodzenie wyciągało.

Bo mamy Genesis 2. Vocavit ad Adam cuncta quae fecerat ut videret quid vocaret ea - to iest: aby był obaczył, jako miał co nazwać według jakowości każdey rzeczy.

Dla tegoż przydawa Mojżesz. Appelavitque cuncta nominibus suis, - to iest ich własnymi, jakie przyrodzenie każdej wyćiągało. A nie ieno w ten czas ale też y potym/ tak Jadam swe syny/ iako y oni swoie potomki/ także góry/ lasy/ krainy/ rzeki/ y insze rzeczy takiemi słowami przezywali/ iak ich abo czas/ abo dźieła iakie wyćiągały.

Ztądże w Bibliey pełno mamy przyczyn/ dla których komu iakie imię było dane/ abo co przezwanego:

Jak w Genesis 10. Nomen uni Phaleg, eo quod in diebus eius divisa sit terra.

To abowiem za fundament wźiąwszy/ iawno iest że y w samych słowach dobrze zrozumianych/ dyszy niemal wszystka prawda Jstoryey/ abo istotney rzeczy/ iako się/ co/ y kiedy dźiało na świećie.

Przeto nie dźiwuj się proszę uważny Czytelniku/ żem ia wźiął przed się Ethymon albo Wied-imion/ to iest scientiam nominum, za trzeći Jnstrument abo materya Jstoryey moiey.

Tak to abowiem wielka rzecz iest/ kiedy się może mówić/ y samo to słowo pokazuie: Że niemal wszyscy Historycy/ za tak wielki fundament mają podobieństwo słowa/ aż też nigdy y w niepodobnych rzeczach nim się kontentuią.

Jako między inszemi Sarnicki nasz/ lubo to zacny i poważny Historyk a przecie iednak dał się niektórym innym uwieść/ iż dla samych tylko słów Biblijnych Assarmot i Peleg i on początek Sarmatów Polaków uśiłuje z Żydów pokazać: choć wszystkiemu światu jawno iest, że nie z Sema ale z Iafeta idźiemy.

Na obiaśnienie tedy, jako to wielki jest Fundament/ y czego potrzebuie/ żeby się na nim bespiecznie stać mogło/ uważyć potrzeba/ iż prawdziwy Ethymon abo Wied-imion nie może być ieno z pierwotnego ięzyka/ którem Adam i Noe gadali. Bo rzetelnie Moyżesz mówiąc Genes. 2. Omne quod vocavit Adam animae viventis ipsum est nomen eius - jaśnie naucza/ że wszelkie insze imiona prócz onych/ nic inszego nie są tylko popsowanie słów pierwotnych.

Które nie ieno aż do budowania wieże Babel nieskazitelne trwały/ według onych słów Genes. 11. Erat autem terra labij unius & sermonum eorundem, - to iest że wszyscy iednako wymawiali/ iednesz pospolite wszystkim słowa: ale też y za czasów Moyżesza trwały/ bo pro praesenti suo tempora mówi/ ipsum est nomen eius.

Stądże Jozeph. lib. 1. Antiq. rzetelnie mówi. Że "Animalia etiam nunc ijs nominibus vocantur, quae illis Adam imposuit." Czego mu potwierdza Euseb. lib. 11. de praepar. Evangel.

Że pierwotny ięzyk/ nie był popsowany/ gdy Babel budowano/ y gdźie a wkiem został nienaruszony.
Rozdźiał 6.

Z pomienionych słów Moyżeszowych/ znać że przy wieży Babel/ pierwotne słowa nie były zagubione/ ale tylko gęba ludzka popsowana.

Ztądże mówiąc o oney odmianie. Genes. 11. "Ibi consusum est labium universae terrae", nie przydawa & sermones, iako trochę wyżey mówiąc o dawnieyszych rzeczach powiada. Eratantem terra labij unius & sermonum eorundem.

Na którym fundamenćie stoiąc/ to iest że on pierwotny ięzyk został kędyżkolwiek w cale/ y po rosproszeniu budowników Babilońskiey wieże: a zatym że y po dziśdźień gdziekolwiek bydź muśi/ (iako się z Jozepha y Euzebiusza w 5. rozdźiale pokazało) łacno się dorachować/ któryby był z dźiśieyszych.

Bo ponieważ nikt ieszcze nie zadał tego Noemu/ aby iego ięzyk pierwotny miał w ten czas bydź zepsowany: (a to dla tego/ iż nie był między onemi złośnikami co Babel budowali) tedyć pewną rzecz iest/ iż tam gdźie on był na ten czas muśiał w cale pierwotny ięzyk zostać/ nie ieno w niem/ ale y w tych co koło niego abo przy niem byli.

A iż Noe według wszytkich w Syrii był pod on czas/ i tam umarł iako Genebrardus lib. 3. dostatecznie wywodźi: tedyć pierwotny Syryiski ięzyk muśiał bydź tenże co y przed Potopem; a to w Japhetowem pokoleniu/ które tam y potym według wszystkich zostało.

Sądże pomieniony Genebrad mówi. Sed nec qui morabantur in Syria & Chanaan (to iest Palestynie) videntur intersuisse constructioni Turris, aut communicasse: quoniam Genes. 11. structores dicuntur desceadisse de Oriente in campum terrae Sennaar, illicq; ad hoc opus consedisse. Syria vero & Chananaea erant in Occidente terrarum quae tunc incolebantur.

A Rabin Juda in tractatu Sanedrin. rzetelnie uczy, że Jadamów ięzyk był Arameyski, to iest Syryiski: bo Syrią nie tylko Żydźi/ ale też y Hieronim Św. i między inszymi Historykami Ptolom. lib 5. Aram zowie/ a Ioseph. Antiq. Syry Arameami.

Że pierwotny Syryjski ięzyk Słowieński był.
Rozdźiał 7.

Nie może się tedy wątpić, że pierwotny Syryjski lub z Żydowska Arameyski język nastarszy jest. Pierwotny mówię, bo dziśieyszy Syreyski, szczero chaldeyski iest. Dopiero tam za czasów Nabogdonozora w prowadzony. Gdźie się od mieysca tylko zowie Syryiskiem/ równie iako Tatarski w Krymie Scythyckiem/ i Niemiecki w Pruśiech Pruskiem.

Na który stopień oczywisty prawdy wstąpiwszy/ łacno się znowu dorachować: iż pierwotny ięzyk Syryiski/ którem Jadam/ Noe/ Sem y Japhet gadali/ nie inszy był tylko Słowieński. Poniewasz abowiem jednisz to byli różnemi względami Syrowie y Arameowie/ a o tych Plin: (między inszemi) rzetelnie mówi lib. 6. cap. 17. "Aramaei ab antiquis vocabantur Scytae, qui & alio nomine Saccae appellantur": tedyć pierwotny Arameyski lubo Syryiski ięzyk/ muśiał bydź nie inszy tylko Scythycki.

Czego nie pomału potwierdza Scytharum civitas, o którey mamy. 2. Machab: 12. iż ieno 600. stay było od Jeruzalem.

Jeżelić abowiem aż tak blisko były granice Scythyckie/ tedyć pogotowiu dalsze onego mieysca Samarytańskie y Syryiskie muśiały być Scytyckie.

Własności zaś ięzyka Scythyckiego łacno się znowu dorachować: wspomniawszy na to/ iż Królestwo Scytyckie wszystek świat cum Fasciculo Temporum w dźiśieyszy Koronie Polskiey pokazuie.

Bo ieżelić tu iest Królestwo Scythyckie/ tedyć i tuteczny ięzyk, a nie który inszy, muśi być prawdziwem Scythyckiem.

A iż w Koronie Polskiey nigdy od początku iey/ nie było inszego ięzyka/ prócz dźiśieyszego (iako się w tym wywodzie obaczy) tedyć tenże muśiał być y w Syrii Przodków naszych/ którzy tam Egypcjany o starożytność rodzaju przedysputowali.

Jawno tedy iest/ że Scythycki abo Słowieński nasz ięzyk/ nic więcey nie iest różny od pierwotnego Syryiskiego lubo Arameyskiego/ ieno iako Łaćiński od Rzymskiego.

Zaczym wątpić się nie może iż ten iest nastarszy na świećie/ y on własny o którym Genes 2. mamy. Omne quod vocavit Adam animae viventis, ipsum est nomen eius.

Dla tegoż się Słowieńskim/ iakoby pierwotne, y iedynoprawdźiwe słowa maiącem zowie.

Jaśnie to i rozum sam pokazuje/ że Słowieński ięzyk Scytharum Regiorum pierwotny iest na świecie/ poniewasz wszytek świat woła że Scythae antiquissimi hominum.

Co łacno każdy przyzna, obaczywszy w tym Wywodźie, że się tak nazywają od Setha nasławnieyszego syna Jadamowego/ którego Chaldoewie/ Arabowie/ y wszystka Azyia nie Sethem ale Scythem zowie.

A żeby jednak ani o tym kto nie wątpił/ iż takową Syryjsczyzną abo Arameysczyzną Jadam/ Noe/ Sem/ y Japhet gadali/ y Moyżesz pisma zostawiwszy o niey pomienione słowa Genes. 2. a nie o dziśieyszey Żydowiznie napisał; niech proszę wspomni i uważy/ naprzód słowa Hieronima Św. in prologo Galeato. Certum est Esrdram scribam legisq; Doctorem, post captam Hierosolymam & restaurationem templi, sub Zorobabel alias reperijsse literas, quibus nunc utimur, cum ad illud usq; tempus ijdem Samaritanorum & Hebraeorum characteres fuerint. Potym na one Nehem 8. Principes familiarum universi populi, cum Sacerdotibus & Levitis, iterum congregati venerunt ad Esdram rogantes ut interpraetaretur eis verba legis.

Z tych abowiem textów/ znać że Żydźi przed poymaniem nie jeno litery jako po niem/ ale też y pisma Samarytańskiem abo Syryiskim ięzykiem mieli: bo to ieden był iako Mazowiecki z Polskiem. Stądże pismienni Żydźi/ zawsze się go uczyli/ dla zrozumienia Pism/ tak iako my dźiś łaćińskiego. A to iawno iest z onych słów ich do Rabsacena gdy im oblężonym rozbaczał abo rozważał poddać się Królowi Babilońskiemu.

Praecamur ut loquaris nobis servis suis Syriace, siquidem intelligimus hanc linguam, & non loquaris nobis Iudaice audiente populo qui est supra murum. 2 Reg. 18.

Zkąd znać iż piśmiennych Żydów inszy był ięzyk od gminnego Chananeyskiego/ iako go Jzaiasz cap. 19. zowie.

Jeżelić tedy pismienny u Żydów ięzyk Syryiski był/ tedyć nie pochybnie y pierwotne ich Pisma Syryiskie abo Arameyskie. Tego tedy pierwotnego Syryiskiego ięzyka gdy potym y Kapłani Żydowscy z inszemi piśmiennikami/ do końca w Babilońskiey niewoli zapomnieli/ dla tego muśiał proszony od nich Esdras przełożyć Moyżeszowe pisma na Babiloński; z którego słowami wróćili się byli Żydźi z Babilonu.

Co gdy uczynił/ dopiero iako tamże Nehem. 8. mamy. Legerunt in libro legis Dei, distincte & aperte ad intelligendum, & intellexerunt cum legeretur.

Dlaczego? Bo iuż był in vulgarem Babylonicam linguam illorum przełożony.

Jawno tedy iest że dźiśieysza Żydowizna lubo raczey Ezdraizna/ nic inszego nie iest/ ieno Chaldeyski ięzyk/ Żydowską gębą cokolwiek odmieniony; którego takowego Moyżesz ani słychał. Zaczym pisma iego nie mogły być ieno pierwotnem ięzykiem Syryiskiem/ abo Scythyckiem/ iako pomienione pograniczne Samarytańskie miasto Scytharum potwierdza.

Bo ten pierwotny iako y sami Scythowie ich ięzyk Syryiski/ że niegdy pospolity był tak w Egipćie za Moyżesza/ iako też Babylonie y Persyey/ iawno iest nie ieno zpomienionego Rabsacena Babylończyka że go umiał/ y z onego listu przeciw Żydom do Artaxerxa/ o którym mamy 1. Ezdrae. 4. Epistola autem accusationis, scripta erat Syriace, & legebatur sermone Syro:

ale też y z onych słów Moyżeszowich. In exitu Israel de AEgypto, domus Iacob de populo Barbaro, bo Słowaki wszyscy Graekowie zwali Barbarami/ iako się w 9. Rozdźiale pokazuie.

Iż Ethymon słów nie może być prawdziwy, jeno z Słowieńsczyzny.
Rozdźiał 8.

Tak oczywisty prawdy pomienionych rzeczy/ opuśćiwszy dalsze wywody/ iawno iest iż ponieważ ięzyk Słowieński znaduie się być nastarodawnieyszem na świećie: tedyć wszystkie insze nie mogły być ieno zniego wypsowane. Zaczym prawdźiwy Ethymon abo Wied-imion z niego wypsowanych nie może być jeno zniegosz też samego dostąpiony.

Zaczym/ ktokolwiek go szuka w inszych ięzykach/ nie potrzebnem dowćipem na wietrze buduie/ błędy błędami rzekomo obiaśniaiąc/ a ono tym barziey słowa zatrudniaiąc: iako wiele ich czyniło y czyni/ uwiedźionych nie pomiarkowanem affektem przećiwko ięzykom swoim.

Jest teraz między inszemi Doktor ieden w Rzymie/ który uśiłuie pokazać/ że Łaćina z Żydowizny wypłynęła. Na co gdym go tak rok pytał/ iakiemby to prawem abo z iakiego fundamentu czynił: to iest mógłli by ukazać/ albo że Żydźi Rzymiany zpłodzili/ abo że przed niemi we Włoszech byli/ abo że Rzymiany niegdy uczyli/ abo że Oycowie ich do Żydowskiey Ziemie na nauki niegdy ieszdzali/ abo cokolwiek takowego: Zamilkł nieboraczek stary/ nie bez wielkiego śmiechu zniego kilku ludźi uczonych/ co przy tym byli.

Równie także Bekanowi i nie którym inszym/ dowćipne bayki/ o pierwotnośći swych ięzyków światu podaiącym/ y starodawne słowa niemniey Azyańskie y Aphrykańskie/ iako y Europskie z nich wywodźić uśiłuiącym/ trzeba by pierwey na to iakie prawo abo fundament uśiłowania swego pokazać: to iest abo że Azyanom y Aphrykanom początek iaki dali/ abo że tam przed niemi byli/ abo cokolwiek takowego.

Nie dość tedy na tym/ dowćipnie wymyślać iakie podobieństo niektórych słów starodawnych zamiast prawdźiwego ich Ethymonu, ale trzeba na to pierwey pokazać takie Prawo/ iakie ma nasz ięzyk Scythycki abo Słowieński/ że Principatus originis semper Scythis tribuitur, a quibus auctis colonias ferunt per orbem diffusae suisse.

Czego iż wszystek świat Marco Polo Catonis pozwala: za takiem Prawem śledząc głosu pospolitego/ iawno iest: Jż ieżeli Scythowie świat zrazu osadzali/ tedyć osadzony gdźieszkolwiek po świećie ich Naród/ bez wątpienia swym ięzykiem Scythyckiem abo Słowieńskiem wszędy gadać muśiał/ póki go nie wygrecznił na Greczyznę/ abo nie wyłacnił na Łaćinę/ abo iakokolwiek inaczey nie wyforemnił.

Zaczym, gdy którego słowa tak wyforemnionego abo raczey wypsowanego świat nie rozumie: trzeba prawdźiwego jego AEthymonu abo Wiedu-imion/ nie gdźie indźiey szukać/ ieno wpierwotnem Scythyckiem abo Słowieńskiem ięzyku/ z którego iest wypsowane.

Że Greczyzna/ Łaćina/ i insze ięzyki/ z Słowieńsczyzny są wypsowane.
Rozdźiał 9.

Dla dorachowania się prawdźiwego Ethymonu, abo Wiedu-imion iakichkolwiek/ potrzeba uważyć iako je psowali Garbarze pierwotnego ięzyka/ Grekowie abo Łaćinnicy/ y którzykolwiek inśi.

Bo o Grekach iż cokolwiek maią tedy od nas wźięli/ iawno iest ex confesso illorum apud Varrone libro 1. de Anag. Gdźie pisze/ iż gdy Crates Philozow ruszył był niegdy wątpliwośći. Czemu by się nie mówiło Alpha Alphatos, iako Gramma Grammatos, odpowiedźieli mu drudzy Philozophowie Greccy. Haec vocabula non sunt nostra sed barbara, to iest Słowieńskie. Bo tego ięzyka ludźie zwali Warwarami iakoby Gwaru warownego: którego słów Chrząszcz/ Chrzest/ Trzpień/ Trzmiel y tym podobnych/ żadna gęba niewarowna nie wymówi.

ieżelić Alpha vita &c. Słowieńskie są słowa to iest Dałba wieda/ iakoby Datrix Scientiae, tedyć po gotowiu y insze temi literami wygrzecznione. Jako dość rzetelnie pokazuie Archilochus lib. de temporibus mówiąc o Homerze. Ultimum hunc Homerum aetas nostra cernit, qui Olympiade 23. & a Troiae excidio anno 500. patria Maeon, Olympico certamine victor, iudicio totius Graeciae eximius Pooetarum est habitus, & ei soli ius tributum emendandi characteres & nomina & linguam Graecam: quae ut ferunt Cadmus Samothrax fere Barbara & plena ruditatis, attulit sub excidium Troianum. Sunt ergo nunc characteres ab Homero forma elegantiore: nam primi Barbariem quandam vetuslam, & non Phaenicum habent ut cernimus, & Gallatarum atq; Maeonum figuras retinent. Idem Homerus reformavit characteres, & Grammaticae praecepta primus dedit, cum antea quisque sermone scriberet, simur & loquebatur vernaculo.

W których słowiech uważyć potrzeba: naprzód/ iż Grecki ięzyk nie był pospolity abo przyrodzony/ ale Szkolny dowćipnie zmyślony.

A potym że ich pospolity sermo vernaculus nie mógł inszy być/ ieno Słowieński iaki był od początku zawsze y iest po dźiśdźień w Chracyey/ Bułgaryey/ Macedoniey/ Ragusach/ Dalmacyey/ wszystkiem Jllyryku/ Bośnie/ y wszędy około tey miły Grecyey/ abo wrzkomo grzecznieyszy źiemice/ którą przed tym Pelazgią zwano.

Bo rzetelnie świadczy Thucydides lib. 1. że tych słów Graecus y Barbarus, nie było za czasów Homera/ y że on Greki zwał Pelasgami abo Myrmidonami; A sam zaś Thucydides wszędy zowie ich Hellenami.

Zkąd iawno iest/ że Polaczkowie lubo z Grecka Pelasgowie/ od miemidowania/ Myrmidones/ a od mieysca nad morzem Olani abo z Grecka Hellenes nazwani/ pospolitym niegdy Słowieńskiem ięzykiem gadali/ y tychże liter co y Maeonowie Słowacy zażywali/ aż do czasów Homera. Który y sam też będąc Słowakiem (poniewasz był Maeon) nie nowe słowa y charaktery wynalasł/ ale nasze Starosłowieńskie wypolerował.

Bo mu (iako Auchiloch mówi) ius tributum erat, nie adinveniendi ale emendandi characteres & nomina, & lingua Graecam, to iest oną vernaculam za czasem tak rzeczoną gdy z wypolerowanych słów powstała wrzkomo grzecznieysza.

Nie może się tedy wątpić/ że Greczyzna pierwszy początek swóy dopiero w 1700. lat po Potopie wźięła od Homera: poniewasz on w 500 lat po zburzeniu Troie pierwotny ięzyk Słowieński polerował: a Troia we 1200. lat po Potopie zburzona była.

Od którego czasu Homerowego Pelasgowie naśi pierwotny ięzyk odednia do dnia polerowali/ póty aż w kilka wieków Greczyznę ustanowili. Za które niepotrzebne uśiłowanie/ Myrmidonami byli przezwani.

A co się zaś tknie Łaćiny/ rzetelnie mamy in Supplemento Chronicarum Iacobi Bergomensis. Notandum autem est, quod Latina lingua, quadrisariam distincta est: in Priscam scilicet, & Latinam, atque Romanam & Mixtam. Prisca sub Iano & Saturno, Latina quae sub Latino caeterisque Tusciae Regibus suit, Romana denique quae post Reges exactos caepit, Mixta autem quae post dilatatum Imperium crevit.

Co/ żeby się tym lepiey zrozumiało/ potrzeba wspomnieć na słowa Berozowe/ o naypierwszych obywatelach Włoskiey źiemie. Lib 5. Comerus more Scythico unde venerat docuit suos Italos urbem curribus componere. Et ideo Veij appellati sunt vocabulo Sago, qui plaustrum Veias appellant, & urbem ex his compositam Veitulam/ si magna est Vlurdum/ si metropolis Ciocholam. A o ich pierwotnych naukach tenże lib. 3. mówi. Eodem tempora Ianus pater, Ianigenas Radzenuos docuit Phisicam, Astronomiam, Divinationes, Ritus: & Ritualia conscripsit, omniaq; literis mandavit. Eisdem vero nominibus & veneratione Divina sunt prosequnti, quibus in Armenia Saga erant usi.

Jawno tedy iest/ iże ten Komor abo Gomer syn Japhetów Scytha był/ który z pierwotnym Słowieńskiem ięzykiem naprzód z Armeniey do Syryey abo Aramey/ a potym ztamtąd tu do Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewskiey przyszedł: zkąd/ y do Włoch tenże tesz na ostatek Sczerosłowieński zanieść muśiał.

Czego y same pomienione słowa/ Veias, Veitula, Vlurdum, Ciochola, y Radzenui potwierdzaią. Bo lubo ie Berosus iako nie wiadomy Słowieńszczyzny tak bardzo popsował/ iednakże z opisania ich łacno się domyślić/ iż Veias położył miasto Wos/ Veitula miasto Wieśtula iakoby tułaiąca się abo ruchoma/ Vlurdum także miasto Wlurdom lubo z dźiśieysza Filerdom iakoby gruntowne budowanie/ Ciochola miasto Co-okoła/ iakoby do koła obwiedźione (ztądże Moskwa po dźiśdźień Zamek do koła obwarowany Kołowańcem zowie) y Radzenui miasto Rodzeni to iest dźieći iego.

Rzecz tedy pewna iest/ iż ona Prisca lingua Latina Bergomensowa Sczerosłowieńsczyzna była/ iako tam Komor z dźiśieyszey Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewski zaniósł. Która gdy we Włoszech za czasem w wielu słowach odmieniono/ tak iż podomno różna iuż była iako teraz Czesczyzna od Polsczyzny: te taką dopiero Latinam abo łacnieyszą (to iest im do wymawiania) y Authora onego łacnienia Latinum przezwali.

Potym gdy co dźień obćinaiąc pierwotny ięzyk (za co tytułu Taliani to iest ućinacze dostali) nuż litery odmieniaiąc/ y różnemi inszemi sposobami/ o których się niżey powie/ iuż w poły różnych słów narobili: w ten czas był trzeći ich ięzyk podobny owemu niektórych/ co gadaiąc po Polsku mieszaią Łaćińskie słowa/ iako na przykład: Słyszałem piękny Dyscurz o Compozytiey między Status. Ztądże Bergomensis on takowy ięzyk/ ani Polski ani Łaćiński zowie Mixtam lingua; czyniąc go czwartem z trzećiego.

Naostatek skoro iuż wszystkie prawie słowa/ na kopyto swych ięzyków przerobili: dopiero w ten czas powstał czwarty ich ięzyk/ który Bergomensis trzećiem czyni; zowiąc go linguam Romanam. W którym polerowaniu ięzyka gdy gmin nie mógł z Skolutkami w ras naskakiwać/ ztąd powstała różność Włoszczyzny od Łaćiny.

Równie tedy tymże sposobem Grekowie/ AEgipcyanie/ y którzykolwiek inśi na świećie/ nie iednym skokiem ale po stopniach odmiany/ ięzyki swoie w dziśieysze doskonałość nie rychło przywiedli. Jako na przykład z płomienia nie zaraz uczyniono flamma/ ale podobno pierwey płoma/ potym plama/ nuż blamma/ aż na ostatek stanęło flamma: także y insze słowa.

Czego dość rzetelnie to samo potwierdza iż nie mieli zrazu (iako uczy Angelus Roccha in sua Bibliotheca Vaticana) ieno 16. liter/ to iest. A B C D E F I L M N O P R S T V aż po tym nie rychło za czasem y nie razem H K Q X Y Z wynaleźiono. A o literach F y V konsonanśie tamże pisze/ iż ie dopiero Claudius Cesarz wynalasł: y dokłada tego/ iże starśi Łaćinnicy nie pisali fruges ale bruges, nie fama y fanum, ale bama y banum, nie Caesar ale Kaysar, nie Pyrhus ale Purrhus, y insze tym podobne słowa.

A po wynaleźieniu litery F, pisze iż iey tak barzo zażywali/ że nie pisano hordeum veho, ale fordeum vefo, nie Octavianus ampliavit, ale Octafianus ampliafit, nie vulgus vixit, ale fulgus fixit, a przed tym bulgus bixit, także y insze słowa.

Ztąd znać że Ciceronowe pisma/ także Iulij Caesaris y inszych którychkolwiek starych Authorów w których wyborną Łaćinę widźiemy/ mędroszkowie tych świezszych ledwie nie naszych wieków przerobili: ponieważ w nich niemasz nic tak śmiesznych słów staroświeckich iakie bywały za ich wieków/ y długo potym. Czego dość oczywiśćie potwierdza świeży na świećie Kalepin/ którego pierwszą y własna iego editia niemal tak różna iest od dźiśieyszych/ iako oneczne Plautusowe tolutim badisa od dźiśieyszego paulatim equita, y insze podobne starołaćińskie słowa.

Sposób dorachowania się Ethymonu/ z ięzyka Słowieńskiego.
Rozdźiał 10.

Takowe tedy wypłynienie wszelakich ięzyków z naszego pierwotnego pokazawszy/ iawno iest iże wszystkiego świata rozmaite słowa/ muśiały zniego wźiąć iakiszkolwiek początek. Zaczym kto się chce ich prawdźiwego Ethymonu abo Wiedu-imion lubo zrozumienia dorachować/ trzeba ie zaś temiż nazad sposobami odpsować/ iakiemi są zepsowane: niegdźie początki słów odćinaiąc/ niegdźie też odmieniaiąc/ niegdźie śrzednie litery abo sylaby wyrzucaiąc/ niegdźie przydawaiąc/ niegdźie przesadzaiąc/ y różnemi inszemi sposobami: Które garbarze słów starych zwali z razu Wygorami/ a ca czasem Figurami iakoby Wyborami.

Z jakich zdało się tu kilka połoszyć za Reguły/ przez które śieła iest w tym Wywodzie słów odpsowanych: aby każdy widział/ że się nic lekkomyślnie w nim nie położyło.

Reguły abo sposoby któremi pierwotne słowa psowano.

1. Od wszystkich słów które się od A lubo E. poczynaią/ pierwotny początek odćięto. Jako na przykład ex Gabris uczyniono Abror, ex Saccaron Accaron, ex Hades Ades, ex Nagona Agona, ex Matheas Atheas, ex Sarbis Arbis, ex Gaza Aza, ex Bavari Avari, ex Caulon Aulon &c. Także ex Belea uczyniono Elea, ex Hebuda Ebuda, ex Iechne AEchne, ex Herebus Erebus, ex Retulani Etulani, ex Sergestani AEgestani &c. Które wszystkie słowa y inszych takowych niezliczona rzecz/ znayduią się dwoiako pisane w Historyckich Dykcyonarzach/ a mianowićie Stephani Caroli.
Toż wielom słowom (nie wszytkim iednak) uczyniono/ które się y od inszych wokalisów poczynaią. Jako ex Hierycho Iericho, ex Hieremias Ieremias, ex Hieroboam Ieroboam, ex Hyberia Iberia, ex Hyberus Iberus, ex Hyarbas Iarbas ex Tyscopolis Ischopolis &c. Także ex Colchinium Olchinium, ex Corope Orope &c.

2. Niegdy też y tak iuż obćięte słowa z consonantów/ znowu doopćinywano/ y z zostawionych wokalisów. Jako ex Acantium uczyniono Cantium, ex Alconia Laconia, ex Adamastor Damastor, ex Apulia Pulia &c.

3. Nie którym zaś słowom razem całe syllaby ućięto/ iako ex Illyberia uczyniono Liberia, ex Illyberis Liberis, ex Iobachus Bacchus, ex Palatij Latij &c.

4. Niemal we wszystkich pierwszych syllabach miasto naszego O. kładźiono A. żeby ieno czymkolwiek różne były słowa nowsze od pierwotnych: iako morze mare, sól sal, nos nasus, komin caminus, Poganin Paganus, owies Avena &c.

5. Nie maiąc nowsze ięzyki odmian liter iako my kładli dwoie aa miasto naszego A. iakie mamy w słowiech/ bał/ dał/ miał rć. Także dwoie ee miasto naszego E. iakie mamy w słowiech/ grzech biegł legł rć. Czego ztąd się dochodźi/ że takowe aa lubo ee odmieniwszy na A lubo E alić wnetże tak się rozumieią/ iako ie pospolićie wykładaią. Jako na przykład Baal czytaiąc Bał/ alić się rozumie straszny; iakiem on bydź muśiał/ poniewasz wszystka Azya przezeń przyśięgała. Dlategoż to imię wykładaią/ dominas vel subijciens aut possidens: a Grekowie Baala Marsem bydź rozumieią. Także Beelphegor, czytaiąc Beł-phegor/ alić wnet się obiaśnia/ czemu to słowo Bel, vetustum abo destuentem wykładaią/ to iest iż dawno niegdy beł.

6. Dla teyże przyczyny miasto naszego O. iakie mamy w słowiech tór, gór, plótł rć. kładli au: iako miasto óro, tóro, Plótus &c. taurus aurum Plautus &c.

7. Równie także y o konsonantach uważyć potrzeba/ iż miasto naszego I. niemal zawsze kładli dwoie II. Jako Wał Vallis Gołec Gallus, Bał abo Beł Bellus &c.

8. Także miasto naszego/ ś. kładą/ sc. Jako Żydowskie śin scin, roś, resc, Sith Scyth, Mathuśalach Mathuscialach &c.

9. Nuż iawno iest/ że Łaćinnicy abo Włoszy wszelkie Ch, także C. przed A, O. V. czytaiąc za K. śielą przez to słów niepoiętych uczynili: iako capio, captivitas, caputium &c. które czytaiąc przez C. iako ie napisano/ iawno iest iż capio y captivitas są nasze capam y zaczapienie/ a caputium brat czapczyn.

10. Toż rozumieć y o literach C y T z których tamte przed E. I. czytaią za dz, a te przed temiż wokalisami za C.

11. Uważyć też potrzeba/ iż Grekowie nie maiąc liter B. ani C. nie czytali Barbarus ale Warwarus/ nie Basilica ale Vażylika. rć. a miasto C. pospolićie pisali K.
Żydźi także na wielu mieyscach B. miasto W. y wzaiem W. miasto B. czytaią.

12. Nuż TH Grekowie niegdy kładli za T. co się wymawia niemal iakoby wnim j. było: iako w słowie Athenae miasto utienie abo uczenie/ iż tam szkoła pospolita beła: Niegdy za takoweż D. Ztądże Łaćinnicy Greckie Theoi piszą Deus, y także tym podobne. Czasem też y za proste D: iako w słowie AEthymon miasto Wied-imion. Łaćinnicy zaś byle czem tem różnić/ D. często w Th odmieniaią: iako Dronos Thronus/ Gęda Getha: Ztądże sławne są u Poetów Gethyca plectra. A czasem też y w proste T. iako Powiedacz Poeta.

13. To też uważyć potrzeba/ że Żydźi niemaią pewnych iako my Wokaliszów/ ale ie w iednem tylko Aleph punktatmi rozznaczaią/ równie iako my/ a, ą/ od gołego A. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ nie trzeba się wiele sadźić na ich Wokalisach/ ale tylko na samych prawie Konsonantach.
Często też H. nie potrzebnie przydaią: iako Hieruzalem miasto Jeruzalem.

14. Nuż trzeba zawsze y na to pamiętać/ iż przed Claudiusem (iako się w 9. Rozdź. pokazało) nie było liter F. y V. konsonansa. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ tak ie trzeba czytać iako na on czas pisano y czytano/ gdy niemi co beło przezwano.

15. To też uważyć potrzeba iż literę X. kładli miasto naszego/ gz. abo kz. tak iż iedno Kśiądz abo z Łaćińska Xiądz/ także Euxinus abo Eugzinus miasto Ogżeny. Często też Łaćinnicy kładą S. miasto X. iako Exquilinus abo AEsquilinus, Alexia abo Alesia &c.

16. Równie także y o literze Y. uważyć potrzeba że ią Grekowie często kładli miasto E. iako Breges Briges abo Phryges, Chrestus Chrystus/ Edessa Edyssa, Tymbrium Timbrium rć. Starśi zaś Łacinnicy miasto Y. kładli V. iako Pyrrhus Purrhus, Tyscus Tuscus, Tyssagetae Tussagetae, Thyria Thuria &c.

17. Także o literze Z. uważyć potrzeba że się często znayduie/ miasto niego H. a czasem y G. iako Agonax/ abo Azonax y Abraham, miasto Obrezan: Ztądże go wykładaią Patre circuncisionis, abo multitudinis to iest circunbisae.

18. Wiele też różni garbarze pierwotnego ięzyka grzeszyli y powinowactwem abo podobieństwem liter iakie są między H, a Ch, także Ch. a G. także G. a K. także B. a P. także F. a W. także M. a N. także P. a Ph. także W. a B. y tym podobnych.
A na ostatek nie rozumieiąc słów popsowanych/ abo nie mogąc poiąć od naszyńców wymówionych/ oślep kładli któreszkolwiek litery/ a czasem y syllaby insze za insze. Jako na przykład mamy w pomienionym Dykcyonarzu Historyckiem Stephani Caroli, za iedno w różnych Authorach Adiabare Aiabane, Adubanus Danubius, Aduas Abdua, AEcani AEquani AEqui AEquiculi, AEdessa AEdissa AEdyssa AEgea, AEgabro Bebro, Sarmatae Syrmatae Sauromatae, Hennoma Hennomia, Poltiobria Poltumbria, Abgavis Agabanis, Agrae Acrae, Agragas Acragas, Roxolani Traxolani (sub tit: Alani) Brytania Prydania (sub tit: Albion) Breges Bryges Brygantes Phryges, Bryses Chryses, Brusa Prusa, Cabrus Caprus Calabrus, Claudius Clausus, Caralitani Calaritani, y kilka tyśięcy słów inszych: które się za czasem w osobne kupy zbiorą/ na pokazanie więcey tych Reguł nieprawośći.

Jako takowe Reguły/ y na co są potrzebne Rozdźiał 11.

Obacz tedy uważny Czytelniku/ że ia AEthymonuiąc słowa/ nie którą chce literę abo syllabę kładę za inszą/ ale przez pewne Reguły z wielką pracą zebrane/ te którey potrzeba wyćiąga/ abo do sensu pisma S. lubo Historyckiego/ abo przyrodzenia iakiego słowa. Jako na przykład/ nie dość maiąc z pospolitego wykładu słowa Osanna, żeby się miało rozumieć Salva nos Domine (a to dla tego iż niemasz wnim konstrukcyey z następuiącemi słowami filio David) a chcąc wiedźieć coby to za słowo było:

Naprzód uważyć potrzeba/ że to filio David wydawa Osannę iż ma bydź nie co iemu należącego. Wiedząc tedy że to Panu Chrystusowi śpiewano beło/ któremu iako prawdziwemu Bogu należy Boska chwała: a uważaiąc że Jllyrikowie Nabożeństwo Bożeństwem zowią: łacno się domyślić/ że to słowo Osanna iest zepsowane (przez pierwszą Regułę) Bożanna abo Bożenna/ to iest latria filio David.

Także Alleluia, iż ie wykładaią Laudate Dominum, łacno się dorachować (przez 1. Reg. o początku/ a 7. o dwoygu ll) że to iest Chwałe-luia/ to iest laudem funditat. so. caetus fidelium.

Nuż Abram, uważaiąc iż był od Boga obrany y dla tego z Haran wywabiony: iawno iest/ że to słowo Wyżydowiono z naszego Obran; a to przez 4. y 18. Reguły. A iż potym/ w ten czas beł nazwany Abraham gdy mu się Pan Bóg roskazał obrzezać: ztąd oczywista rzecz iest/ że to słowo niegdy beło Obrezan/ z którego Żydźi nie maiąc pewnych wokalisów uczynili (przez 4. 16. y 18. Reguły) Abraham.

Ztądże go wykładaią Patrem multitudinis, przeto iż wiele Narodów przyięło od Żydów obrzezanie. Także Absalon że go wykładaią (per antiphrasim to iest opacznie) Patris pax; uważaiąc iż AEthymon w opacznośći bydź nie może/ a chcąc wiedźieć/ coby to za słowo beło: naprzód uważyć potrzeba/ iż ledwie kiedy miał świat podobnego iemu szaleńca przećiwko własnemu Oycu/ bo iawne są iego woyny przećiw Dawidowi: a potym że go on zabitego tak barzo przećie żałował/ aż mówił. Fili mi, quis mihi tribuat ut ego moriae pro te.

A tak wnet się pokazuie przez 4. Regułę/ że to iest abo Obszalon/ iakoby nader szalony/ abo Obżalon miasto obżałowany.

Nuż Ceres ponieważ ią za Boginię zbóż maią/ uważaiąc iż Boginie trzeba czćić/ a żyto zowią resz/ łacno się domyślić/ że to słowo Ceres, iest okrzesane czczę resz.

Także Bacchus/ ponieważ go za Boga trunków maią/ a na beczce maluią/ gotowa rzecz/ iż to słowo iest zepsowane Beczkoś.

Równie co by za słowo beło Alaconia lubo Laconia (bo tą dwoiako piszą) łacno się dorachować/ naprzód pierwszą syllabę przez 4. Reg. odpsowawszy na Olaconia, a potym przez 3. Reg. na Polaconia; poniewasz w Pelazgij beła/ gdźie także z miasta Polakoniey uczyniono Laconią/ iako y we Włoszech z Polacium abo z Łaćińska Palatium za czasem okrzesano Latium.

Ztądże po dźiśdźień Jllyrikowie/ równie iako y nas Włochy Lachami zowią. Nuż nix iawno iest per 15. Reg: że go wyrobiono znaszego śniegu; naprzód/ e. wyrzućiwszy/ a potym/ s. na koniec przesadźiwszy/ aby beło nigs abo z Łaćińska nix.

Także Cupido iż chćiwość znaczy/ iawno iest/ że to słowo (przez przesadzenie syllaby do) uczyniono z naszego do kupy, iakoby chćiwe zgromadzanie abo łączenie. Nuż litera/ wiedząc że mówienie rzeczą zowiemy (iako piękną rzecz miał do ludźi) łacno dość że ią wyłacniono z tych słów lita rzecz iakoby sulus sermo. Także Syllaba śiła abu to iest obiecadła wkupie.

Calamus kalać ma abo muśi/ to iest papier abo na czym piszą. Papyrus pod pióro/ bo go pod nie podkładaią. Author dał-tor/ iż drogę do czego przetorował: y także wszystkich inszych słów/ co ich ieno iest na świećie w którymkolwiek ięzyku/ łacno się z ich przyrodzenia/ abo opisania lubo w Bibliey lubo Historyach dorachować przez pospolite Reguły/ iako z pierwotnego naszego ięzyka Słowieńskiego wypłynęły.

Że takie wykładania słów odpsowanych/ nie są przećiw pospolitym Doktorów Świętych

Rozdźiał 12.

Jawno tedy iest/ że słowa które uważny Czytelniku znaydźiesz w tym Wywodźie odpsowane/ lubo z Polska nazwane;
iako Paradisus Poradźiesz/
Monarchia Mieńarcość/
Aristocratia Parzystokraczenie/
Seth Scyth (abo raczey Sczyt)
Enos abo Anos Panosz/
Malaleel Mola-leł/
Mathusale abo Mathuscyalach Matu-śćiałoch/
Tanais Toniec/
Hercules Harculec/

y insze tym podobne/

nic więcey nie są różne od Adam Jadam/ Eva Jewa/ Andreas Jędrzey &ć. ieno że tamte nie są nam tak iako te w zwyczaiu: dla tegoż nie uważnym dźiwne się zdadzą.

Niechże tedy żaden nie mówi że to są sczere słów popsowania gwoli wykładania ich po swemu/ przećiwko pospolitemu Doktorów Świętych wykładowi. Bo insza rzecz iest słowo iakie swawolnie popsować a insza zepsowane zdowodem odpsować/ aby się to co niegdy rozumiało.

A co się tknie aby odpsowanych wykłady miały bydź przećiw Doktorom Świętym/ uważ proszę mądry Czytelniku/ że iako insza rzecz iest pokazować/ o iakiem obraźie iż tego abo owego Świętego iest/ od pokazowania iakiemi go farbami abo z iakiego drzewa wyrobiono/ y z którego lasu ono drzewo wyrobiono: tak insza rzecz iest/ wykładać z Doktorami Świętemi słowa Żydowskie abo Greckie/ tak iako ie Żydźi abo Grekowie rozumieią/ a insza nie przecząc temu pokazować/ zkąd się wźięły u Żydów abo Greków takowe słowa: y co brzmią w uszach pierwotnego ięzyka Narodów Słowieńskich.

Wczym żadna się krzywda ani Bibliey/ ani Doktorom Świętym nie czyni.

Bo ieżeli się godźi Bibliyne słowa Chaldeom y Arabom/ ynaczey pisać y po swemu wykładać/ niżeli Żydźi piszą y wykładaią: czemusz proszę nie ma się toż godźić y nam Słowakom:

A tym więcey żeśmy zawsze beli y są przy tym prawie: iako się widźi w zwyczaynieyszych słowiech Adam Jadam/ Eva Jewa/ Ioannes Jan Andreas Jędrzey/ y wielu podobnych/ które inaczey aniżeli Żydźi abo Biblia/ piszemy y czytamy. Co ieżeli się godźi w zwyczaynieyszych słowiew: czemu y nie w inszych niezwyczaynych:

A żeby iawno beło/ iako różnie Chaldeowie y Arabowie słowa Bibliyne piszą y wykładaią/ niech będą te kilka na przykład.

Jeżeli różni różnie piszą y wykładaią: Czemu po naszemu nie pisać y wykładać?

Łaćińskie Chaldeyskie Arabskie Słowieńskie
Adam Odom Adamo Jadam

Homo vel terrenus aut terra rubra, u wszystkich. Heres Dei promissor.

Abel Hobel Habil Ubeł.

Luctus vel vanitas, u wszystkich. Desuit.

Seth Sith Scit. Sczyt.
Positus Fundamentum, Frontispicium.
Enos Anuś Anos. Panosz. (.f. Sethi)
Homo vel vir. Nomen Domini vel dulcedo, Dominatoris filius
Malaleel Mahlalail Mahloloil. Mola-leł.
Lavdans Deum Laus aeterna. Tineam fudit.
Mathusale Matuśialach Matuscialach. Matu-śćiałoch.
Mortem misit Nuntius mortis Mittens mortem. Turbameti excisor.

Dla rozezniania tedy czyiby wykład był własnieyszy:

Naprzód o Jadamie uważyć potrzeba/ iż między inszemi imionami Bożemi/ iest też iedno iestnośći Boskiey Ja abo jaus iakoby Egus, którem się nazwał mówiąc

(Exo. 3) Ego sum qui sum.

Ztądże Jadam właśnie wykłada się Egi dabo, iakoby dźiedźic obietnic Boga który się nazwał Ja iestem który iestem: to iest nie odkogo inszego iestność maiący/ ieno sam odśiebie. Którego wykładu potwierdza ono Dawidowe Psal. 8. Omnia subiecisti sub pedibus eius. Jż iednak daleko większe rzeczy miał od Boga niżeli wźiął/ to iest Niebo do którego człowiek stworzony/ dla tego nie nazwał go Bóg Jadał/ ale in futuro Jadam/ iakoby Dei dabo/ który się zowie jaus abo Egus.

Ubeła wykład iawny iest bez wywodu/ bo wiemy że Ubeł gdy go Kain zabił.

Sczyth zaś coby beło nikomu nie tayno; przyczyna iednak dania mu tego imienia beła/ iż odniego wystawionego na czoło Jadamowe Panowanie w Raiu poczęte Sczythickiem zwano/ y potomki iego iako nazacnieysze na świećie Synami Bożemi.

Panosza także wykład/ sam z śiebie iawny iest/ iż był Synem Sczyta pierwszego po Jadamie Pana świata/ y Sukcessorem iego.

Molaleł dla tego tak beł rzeczony/ że pierwszy na świećie Kainiany podbił/ którzy iako mol wszystek Naród ludzki psowali. Za co iż nieśmiertelny chwały nabeł/ ztądże to imię Laus aeterna wykładaią.

Mathuśćiałoch zaś/ ztąd beł tak przezwany że Kainiany wyśiekł/ którzy przed Potopem długiemy woynami świat mąćili/ ztądże go wykładaią/ Mittens mortem, abo Apostolus mortis. Których wszystkich wykładów istotna własność w samym się Wywodźie szerzy obaczy.

Pokazawszy różność u różnych między pomienionemi słowami/ równie także/ nie będźieli w kogo chćiało/ że Magoga y Goga synów Japhetowych zowie po naszemu Lachem y Polachem/ choć tego dość gruntowne przyczyny pokazuie: niech proszę wspomni na takąż różność słów zwyczaynieyszych Adalbertus od Woyćiecha/ Bonaventura od Dobrogosta/ Deodatus od Bogdana/ Felix od Sczęsnego/ Bonifacius od Dobrodźieła/ Chrisostomus od Złotoustego/ Benedictus od Dobrosława/ Sylverius od Lasomiła/ Hieronymus od Jarosza/ Laurentius od Wawrzyńca/ Petronilla od Piotrusze/ Pudentiana od Wstydońki/ y inszych tym podobnych.

Które w uszach naszych tak właśnie nie maią nic Łaćińskie z Polskiemi/ iako y Żydowskie Magog z Lachem abo Gog z Polachem: Y owszem kiedybyśmy tak nie rozumieli Łaćiny iako Żydowizny nie rozumiemy/ zaiste nie równieby trudniey pokazać/ że to iedni beli/ Adalbertus y Woyćiech/ Felix y Sczęsny/ Hieronimus y Jarosz/ Laurentius y Wawrzyniec/ także y drudzy z pomienionych: a niżeli Magog y Lach/ abo Gog y Polach.

Którym tego tylko nie dostawa/ że ich nie mamy w zwyczaiu iako tamtych. Jednakże łacniey się ich niż tamtych dorachować: bo uważywszy/ że Scythiam Regiam wszyscy Historycy w Koronie Polskiey pokazuią.

Nuż to że Scythy Żydźi Magogami (patrz w Kalepinie pod słowem Magog) a Słowacy Lachami zowią: oczywista rzecz iest/ że to ieden muśiał bydź u różnych Magog y Lach/ iako Adalbertus a Woyćiech/ abo pomum a iabłko. A ponieważ Polach przodek nasz tak zawsze pospołu chodźi z Lachem/ iako w piśmie S. wszędy Gog z Magogiem (którym nasz Naród niegdy śpiewywał Lelum Polelum) tedyć za tem idźie: że iako Żydowski Magog iest naszem Lachem/ tak też y ich Gog naszem Polachem/ abo Polakiem: co się dostatniey tym Wywodem pokazuie. Ztądże lada Żydźię Szlachćica zowie Goy/ a Chłopa Mużyk.

Tak tedy tych iako y inszych słów (dorachowawszy się iakie niegdy beły) że używam za trzeći Jnstrument abo materyą Jstoryey moiey/ nie dźiwuy się uważny Czytelniku: ponieważ iako widźisz y w nich samych dobrze z rozumianych/ dyszy oczywista prawda niemal wszystkiego iako się co dźiało.

O przybudowaniu na pomienionych trzech Fundamentach Jstoryey. Rozdźiał ostatni.

Na ostatek y to uważyć potrzeba/ iż nie równie większy iest dowód czegokolwiek/ pokazem zpewnych rzeczy/ prasą dowćipu wyćiśnionym: iako przez miarkowanie czasów/ abo iedneysz rzeczy różnych imion dorachowanie/ y inszemi sposobami/ oczy ludzkie otwieraiącemi: a niżeli gołemi słowami którego Authora o bayki podeyrzanego. Jako na przykład/ że Baal któremu Ninus y Semiramis bałwan beli na uczćiwość wystawili/ nie kto inszy był ieno Tanaus primus Rex Scythiae Regiae abo Korony Polskiey: łacno prasą dowćipu wyćisnąć/ z słów Genebrarda/ wielkiego Chrześćiańskiego Historyka mówiącego lib. 1. Vexores Rex AEgypti qui Scythas usque ad Pentum (ut Trogus docet) pepulit, & Tanaus Rex Scythiae qui Vexorem usq; in AEgyptum repulit, ante Ninum fuerunt. Jeżelić abowiem przed Ninem żadnego inszego nie beło przestrachu świata/ prócz tego Tanausa/ tedyć nikogo inszego prócz niego/ nie możono Baalem na on czas przezwać.

Także to/ że tego Tanausa (dopiero potym w Europie tak nazwanego) przed tym w Azyey Polągiem lubo za czasem Polachem/ aż naostatek Polakiem zwano/ od Polęgnienia po Lągu abo Lachu (którego Żydźi Magogiem zowią) na Stolicy świata:

Ztąd łacno wyćisnąć/ że starożytne miasto Polemniacum nad Pontem, na tym mieyscu Ptolom. pokazuie/ zkąd Tanaus wypadł na Wexoresa.

Nuż to że ten Polach rzeczony Baal y Tanaus/ muśiał bydź nie de stirpe Iaphet iako Fasciculus temporum uczy/ ale własny a nazacnieyszy syn iego/ sam czas pokazuie ponieważ beł ieszcze przed Ninem.

A to zaś/ że go Jozeph Antiquitatum Mogiem a drudzy Żydźi Gogiem zowią: ztąd łacno wyćisnąć/ iż tenże lib. 1. na tymże mieyscu pokazuie Mogę Miasto starożytne gdźie Ptolom. Polemniacum: A pisze iż beło Moga syna Japhetowego.

Tym sposobem i wiele inszych rzeczy nad Słońce iaśnieyszych/ łacno wyćisnąć prasą dowćipu z pewnych fundamentów/ iak wino z iagód.

Nie pytayże się więcey uważny Czytelniku/ zkądem wźiął y biorę to co piszę (choć ledwie kiedy od kogo zdźiśieyszych pomyślone) obaczywszy przez te Perspektywę/ na iakich fundamentach stoię.

Ale tak proszę bądź wdźięczen prace moiey/ iakoć przynależy. A tak ią chętnie czytay/ iako ia tobie uprzeymie życzę/ ut bene diuqucvalese.

Następstwo Panow Świata.
Samoprawdźiwych Augustow albo Gogustow. Y Niezwyćiężonych,

Przez których się wieki/ ten Wywód prowadźi.

I Iadam / w Raiu od Boga postanowiony Panował lat 234. aż wnuka / obaczył z tego syna któremu Państwo miał wolą zpuścić / aby mu pokutować nie przeszkadzało. Od stworzenia

II Sczyth abo Seth syn iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 105. Panował lat 140. aż przykładen Oycowskiem także wnuka następce swego obaczył. 235

III Panosz abo Enos, syn iego nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 160. Panował lat 100. 395

IV Panoch abo Anach, wnuk iego / nazwany Molaleł abo Malaleel / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 101. Panował lat 404.

496

V Matu-śćiałoch abo Mathusale Prawnuk iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 214. Panował lat 756. aż do Potopu / który się począł 901

1657 Od Potopu

VI Japhet / Pra-wnuk iego / nazwany Iuppiter nastąpiwszy (po iedenastu lat Interregni) Roku …

A wieku swego 112. Panował w Azyey lat 337. nim odszedł do Aphryki.

1669
12

VII Lach Priscus sym iego po żydowsku Magog / lęgszy na pierwotney Stolicy świata …

A wieku swego 342. Panował lat circiter. 10.
2007
351

VIII Polach Priscus, brat jego, którego Żydzi Gogiem zowią / przed tym Dan abo Alanus, a potym Baal, Tanaus, Hercules, y Iouis rzeczony: nastąpiwszy Roku …

A wieku swego 348. Panował lat circiter. 45.

Przyszedł do Europy Roku …

Gdzie Scytyckie Królestwo (które przed tym od początku w Azyey było) ustanowił od niego Polskiem / a od władzi Carmackiem nazwane. Y spłodził wniem trzech synów / Sczyćca / Bogaderza / y Giełona: z którego liniey był Jan Giełon / abo Jagieło.

2018

2025

362

369
IX Sczyćieć abo Scytes, od którego Scythickie Królestwo się Sczyćiońskiem abo Scytharum Regiorum. Tego dźieła y Następce abo Successory/ aż do Naiaśń: y Niezwyćiężon. WLADYSLAWA ZYGMVNTA pokaże Authorowe Speculu Istoricum, będźieli na nie taki nakład/ iakiego potrzeba.

WYWOD HISTORYCKI
Jedynowłasnego Państwa Świata/

Na obaczenie w ręku najzacniejszego Narodu Polskiego/ i w ich Koronie prawdziwego następstwa/ w pierwotnym Jadamowym Panowaniu światu: uważyć potrzeba/ gdzie się/ iako/ a iakie poczęło: y w kim/ kedy/ a iako ćiągnęło/ poty aż sie dzisieyszey Koronie Polskiey za łaską Bożą dostało. Co obaczywszy/ krotko sie cokolwiek pewnego y o przeszłey fortunie iego pokaże.

Piotr-246 · Gość

kolejne poprawki:

"WYWÓD JEDYNOWŁASNEGO PAŃSTWA ŚWIATA, w którym pokazuje ks. WOJCIECH DĘBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin, Doktor Theologi, Generał Społeczności Wykupowania Więźniow, że nastarodawniejsze w Europie
KRÓLESTWO POLSKIE, LUB SCYTHYCKIE, samo tylko na świecie, ma prawdziwe Successory JADAMA, SETA i JAFETA,
w Panowaniu światu od Boga w Raju postanowionym i że dla tego Polaków Sarmatami zowią.

A gwoli temu i to się pokazuje, że Język Słowieński pierwotny jest na świecie.

Nie gań aż przeczytasz:

Bo wydany iest za Pozwoleniem i Przywilejem Ie Krolewskiey Mości, po przejrzeniu na to wysadzonych Teologów i Historyków

W WARSZAWIE,
W Drukarni Jana Rossowskiego Typographa Króla J. M.
Roku Pańskiego 1633.

Nazacniejszym i Nastarodawniejszym
NARODOM
KORONY POLSKIEY
I wszem inszym Słowieńskiego języka.

Zdrowia, szczęścia, i Sławy, przy łasce Bożej.

Pospolitej chluby Waszej Nazacniejsze i Nastarodawniejsze Narody Sarmackie: zebranej z Jstori mojej, w druk (pod imieniem Najjaśniejszego i Niezwyciężonego Monarchi WŁADYSLAWA ZYGMUNTA z Bożej łaski Najwyższego Pana i KRÓLA Polskiego
po niemałej części już zgotowanej: nie zdało mi się ani Jego Królewskiej Mości iż krótka rzecz jest, ani też komukolwiek osobnemu, z grona Waszego ofiarować; abym się i ja nie zdał kogokolwiek nad inszych przekładać na szale błahego rozsądku mego.

Przeto wszystkim razem i każdemu z osobna, niech będzie ten sok Istorii mojej ofiarowany: na ulżenie bólu serca w dzisiejszym doczesnym osłabieniu Korony Polskiej, od jej pierwotnych nierównie większych władzy i potęgi: Którymi się szczyciła, póki ją zwano Sczycyochą, albo Scythiam Regiam i Sarmacją zamiast Carmacją (aby nie czytano Karmacja.) że niegdyś wszytkie Carstwa w mocy miała, jako własna ich mać, z której się poczęły:

Nuż Pandorą jakoby Panią darowaną, iż jej wszyscy Bogowie Ziemscy dary (jak Trogus uczy) hołdowli: i Ukwilą albo Regnum Aquilonis, iż tu nawyższą zwierzchnością wszelkich od kogokolwiek rozkwilonych ukwilano; iako się w tym Wywodzie pokaże:

Nad to Basilaeą (zamiast Ważylechą) że ją wszyscy czcili i uważali za Lachowe gniazdo Syryjskie na Libanie: gdy Polach brat i Successor jego viij. Pan świata/ Tron Sczycioński abo Scytharum Regiorum, tu z Libanu przeniósł: i wszytkę chlubę Scytha abo Setha syna Jadamowego Scythów Azyatyckich, to iest Aramaeów abo Syrów tu zasadził: i w tenże sens Amalechią (zamiast Jamą Lechową) także i Echidną (jakoby Lecha dnem albo dziedziną)

Nuż Vandalią od Wandy żony (według Hertmana Schedella) Jafetowej; że tuteczny płód jej, stąd wędrowny, daleko różne krainy osadzał; i różnymi inszymi tytułami: A obywatele jej ze krwi nie Sczytakami albo Scythami jako zrazu od Sczytha albo Setha, syna Jadamowego, ale Polakami od Polacha syna Jafetowego (którego Żydźi Gogiem a cudzy różnie różni/ Baalem, Tanausem, Herculesem i Jowiszem zowią) i Sczyciochami, albo Scythas Regios, od Sczycca syna i Successora Polachowego/ którego Historycy zowią Scythes, miasto Sczyciec.

A prócz tych pomienionych tytułów ich Królestwa też Gethami miasto Gędami; że w gędach abo pieśniach/ mieli pierwotne swe Jstorye: także Venetami abo z Ruska Henetami, od wnetości abo prędkośći przeciw nieprzyiaćiołom: y Gotami miasto Gotowemi/ to iest na odpór im/ a mianowićie Rzymianom około Dunaiu: y różnemi inszemi od ich dźieł iednegoż Narodu przezwiskami.

Ponieważ tedy wszytkim wam wzaiem służą one słowa Żydowskich Królestwach rzeczone.

4. Ezdrasz 2. Accipite iucunditatem gloriae vestrae gratias agentes Deo qui vos ad Coelestia regna vocauit.

Bierzcie uciechę chluby Waszey, dziękuiąc Bogu, który was do Królestw Niebieskich, to jest, władzą Niebieską w Jadamie poczętą ustanowionych powołać raczył. Wszyscy ją (a osobliwie Polacy) przyjmijcie jako swoją własną. Wszyscy się z niej cieszćie iako z osobliwego kleynotu. Wszyscy się nią szczyććie/ iako Sczyćiochowie/ abo Scythae Regij. Wszyscy się chlubćie/ bo iest z czego: iż was taką godnośćią uczćić raczył.

Bierzćiesz z niey ućiechę/ a proszę wdźięcznym okiem: bo nie pochlebstwo iest/ ale istotna prawda. A wźiąwszy ten zadatek chluby Waszey/ chcećieli aby wszystka iey summa/ co prędzey światu iawna była: Wszyscy proszę do nowego Pana przyczyńćie się o nakład na Speculum Istoricum universalis Istoriae, które światu Łaćińskiem ięzykiem gotuię. A to na cześć y na chwałę Prawdy S. P. Jezusa Chrystusa/ y na odpór dźiśieyszym Historykom naszę własną chlubę różnym inszym Narodom przypisuiącym.

Wszyscy o nim (o co proszę) radzćie: a mnie ubogiego Zakonnika, który wam ten podareczek, jaki mógł być na prędce ofiaruję, w łasce swey chowajcie, bom wszystkich was iako tegoż grona lubo napodlejsza jagoda, powolnym sługą jest, i niegodnym Bogomodlca.

KS. WOYCIECH DEBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin.

Przestroga o słowach

Scythia, Scytha, Scythicum Regnum.

Te słowa Scythya, Scytha i Scythyckie Królestwo, szczycącym się nam Polakom nie jeno Scythem abo Sethem synem Jadamowym, ale też i Sczyćcem synem y Successorem Polachowem, nie tak by trzeba po Polsku pisać.

Jż iednak te słowa cudzoziemskie nie są nam w Polsczyznie zwyczajne, dlatego zdało się raczej z łacińska je pisać, dla łacniejszego rzeczy zrozumienia. Właśnie tedy ma się zwać po Polsku Scythia Regia, Sczyciocha, a vulgaris (za Donem) Sczytocha: Scytha Regius Sczyćioch, a vulgaris Sczytak. Scyticum, jeżeli co Regiorum Scytharum, to Sczycioński, a jeżeli vulgarium to Sczytackie.

PERSPEKTYWA na dojrzenie tego wywodu, którą pierwej trzeba przeczytać, temu ktoby miał wolą rzeczom przeczyć.

Jako Historye są popsowane; a co w nich zostało wiarygodnego.

Rozdział Pierwszy.

Jawna rzecz jest uważny Czytelniku, że pierwotna według Berosa Scytycka Istoria (lub ista rzecz) jak się co na świecie i kiedy działo: tak bardzo niepomiarkowane affekty ludzkie cudzej sławy pofałszowały, aż ledwie co w niej zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Naprzód abowiem Egipscy Chamowie sławną oną u Historyków sporkę o starożytność rodzaju z Scythami, Przodkami naszemi, długo wiodąc, skoro przemożeni byli znowu ciże w Babylonie (chcąc piórkiem połatać nagość dziedzicznego swego po Chamie przeklęctwa w poddaństwo Scythom przez Japheta idącym) wszystką Istorię pofałszowali: pokazując przeciw Pismu Świętemu i oczywistej prawdzie pierwotne Panowanie Światu w rękach poddaństwa Jafetczykom Chamianów Babylońskich.

Stądże ich świat zowie Chaldaei, miasto Chwałdoi, jakoby cudzą chwałę dojącemi.

A Steph: Carolus in suo Dictionario Historico mówi Berosus Babylonius cum Notarius & Scriba publicus suisset, omnem Chaldaicam defloruit Historiam, &c. & ipsum solum secuti sunt Persae in Assyriorum Monarchiae temporibus, ut Metasthenes author est.

Których bajki o pierwotności Assyryjskiej Monarchii nie mniej dostatecznie jako i uczenie zbija Oilb. Genebrardus, pokazując jej primam adolescentiam dopiero około czasów założenia Rzymu - to jest około 1633 Roku po Potopie.

Po Chaldeach samiż Polaczkowie nasi (których nad białe morze przeniesionych, część Pelasgami, część Polakoniami albo Laconami zwano) gdy tam jako na spokojnieysze miejsce pospolita szkoła świata z Tyru przeniesiona była (od której nowe jej gniazdo Athenae miasto Uthenie albo Uczenie nazwano) nauką w pychę podniesieni: wygrzeczniwszy Scytycki abo Słowieński nasz język i nazwawszy się od tego Graecy (zamiast Grzeczni) tak sobie oślep wszytką chlubę starożytności przypisowali, aż im też za to świat przydał za tytuł Mendacees.

Po nich zaś we Włoszech także nasi Polacyusowie, albo Lacyusowie (zamiast Lachowie, jakiemi ich i po dziś dzień Jllirykowie zowią) na Polackiey tam sławney Rzymskiey górze osadzeni, gdy złym przykładem Greków, także język nasz pospolity wyłacnili, jako i Graekowie wygrzecznili, od tego nazwawszy się Latini jakoby łacniącymi, równie także rzeczy swe piórkiem oślep wynosili, aż ich za to Przodkowie nasi wniwecz obróćili.

Nuż teras Niemcy, zapomniawszy, że ich przodek jakiś Tuysko był (de terra ortus), tak sobie wszytką prawie chlubę świata gwałtem przypisują: aż ich pomieniony Genebrardus na kilku miejscach w tym usiłowaniu z Grekami porównywa. Toż i insze Narody czynią milczeniem naszym ochwacone.

Zaczym gdy każdy pisze nie Jstoryą abo istą rzecz jako co było ale Historią lubo raczej Historyństwo jakieś, co najwięcej ile jeno może dla chluby Narodu swego wymyślając: jawno jest, że wszystkie Historie tak barzo muszą być popsowane iż jak się rzekło ledwie co wnich zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Jakimi instrumentami Histori/ mogą być w Istorię poprawione.

Rozdział 2.

Wybierając tedy kwiecie pierwotnej Sczytyckiey Istorii (która sama tylko prawie ma jedyny zapach prawdy świetej) między tak gęstym cierniem rozmaitych fałszów: nie widzę innych do tego instrumentów tylko Bibliię Świętą, Głos pospolity (Ethymon, to iest Wied abo wiadomość imion, co które prawdziwie ma znaczyć).

Iż tedy prawie jeno temi trzema instrumentami robię Istorię moją (z której ten sok sławy Narodu naszego wycisnąłem) dla tegoż o każdym z nich z osobna przestrzegam.

O Pierwszym Instrumenćie to jest Biblii Świętej.

Rozdział 3.

Naprzód tedy o Biblii Świętej uważ proszę mądry Czytelniku, że się Księgi tak Starego jak i Nowego Testamentu pospolicie na czworakie dzielą. To jest: Legales, Propheticos, Sapientiales & Historicos. A tych ostatnich iest 12. to iest: Iosue, Iudicum, Ruth, Regum, Paralippomenon, Ezdrae, Tobiae, Iudith, Esther, Iob, Machabeorum, i Actus Apostolorum.

Po tym, że też Mojżesz w Genesis, także Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel, Jan Święty w Apokalipsie i wiele innych, nie tylko Prorokami byli, ale też i Historykami Bożymi.

Jakim rzetelnie Hieronim Święty zowie Daniela. Zaczym nie jest nic przeciwko Doktorom Świętym i Duchownemu ich wykładowi, on wcale zaniechawszy, niektóre miejsca Pism Świętych według litery po Istorycku wykładać.

O Drugim Instrumencie to jest: Pospolitym głosie.

Rozdział 4.

Pospolity głos tak wielkiey wagi jest że otrzymał tytuł Vox populi vox Dei.

Ten zaś dwoiaki iest, Pisany i Ustnie podany.

Pisany głos pospolity jest kiedy (co w Historiach znajdujemy od wszystkich albo przynamniej wielu zeznano) tak iż nie może bydź wywrócono: jako na przykład że Scythae antiquissimi hominum.

Że przedysputowli Egipcjan przeciw temu przeczących.

Że oni świat zrazu osadzali i Królestwa postanawiali.

Że od wieków zawsze byli różni Regij a vulgaribus, y Scythia ich biformis, to jest od połowice do góry Panna/ a nadół Jaszczórka.

Nuż to, że Scythia Panna: to iest Regnum Scytharum, po wyjściu z Armenii (gdzie Mojżesz Raj/ a Scythowie początek swój Egipcjanom pokazowali) naprzód w Syrii było, a po tym w Europie wzdłuż między Donem i staremi granicami od Niemiec, a wszerz między Dunajem i Pruskiem Morzem.

Także iż tey Scythyiey Pannie dał Hercules Baltheum perpetuae successionis, i łuk prawnej potęgi, dla sposobniejszego nastąpić po nim. Nusz to, że Scythom Królewskim/ wszytka Azja pułtora tysiąca lat przed Ninem hołdowała: i inne tym podobne rzeczy, którym nikt nie przeczy.

Podany zaś głos pospolity jest, który wypadszy z uszu starożytności, jak Echo po górach tłucze się po uszach ludźi pośledniejszych wieków: o jakiem mówi Mojżesz (Deut 32). Memento dierum antiquorum, cogita generationes singulas, interroga patrem tuum & annunciabit tibi, maiores tuos & dicent tibi.

A Dawid Psalm. 43. Deus auribus nostris audivimus, patres nostri annuciaverunt nobis.

Wielki wtedy jest dowód czegokolwiek pospolitem głosem lub pisanym albo ustnie podanym. Jednakże o tym pośledniejszem z pilnością uważać potrzeba: jeżeli takowy Naród, który go woła, nie jest podejrzany o udawanie jakich bajek za istotną prawdę.

W czym ledwie się podomno który niewinnem znaleść może prócz naszych Słowieńskich, a mianowićie Polaków abo Sczytów Królewskich.

Bo przodkowie nasi żadnej potrzeby nie mieli cokolwiek zmyślać, będąc pełnymi wszelkiej chluby: tak starożytności rodzaju od Scyta lubo Seta syna Jadamowego, jako też zacności Slachectwa od Polacha pierwszego, syna Jafetowego: Nuż góry nad wszystkimi Narodami (które im od pięćsetnego sześćdźieśiątego roku po stworzeniu świata jako Trogus uczy zawsze hołdowały) i tak wielkiej pobożnośći, że ich wszyscy starzy z Homerem zwali iustissimos & sanctissimos viros:

Także wynalezienia nauk, od których saccae (zamiast żacy nazwanym) potwierdzają tego, tak przezwisko starych Philozophów Magi (bo Żydzi Scythy Magogami zowią) jako też i słowa scientia soitus.

Nuż dźielnośći woienney wszytkiemu światu wiadomej: i wszelakiey prócz tych inszey chluby/ którąkolwiek by się ieno mogła wymyślić.

Ani tedy potrzeba kiedy było Przodkom naszym cokolwiek zmyślać/ ani też mogą być o to światu podejrzani: poniewasz wszystka starożytność zowie ich simplicissimos & pijssimos viros.

Zaczym pospolity głos Narodu naszego/ godnieyszy iest wiary nad wszystkich inszych/ którzy z iawnych bajek początki swe pokazuią: tak iż po Piśmie Bożym/ nie może być większe nad ich głosem dowodzenie.

O którym Ioannes Archiepiscopus Gnesnensis (w Kadłubku) mówi. Fuit quondam in hac Repub. virtus, quam velut quaedam luminaria Caeli, non quidem seripturae membranulis, sed clarissimis gestorum radijs Patres conscripti illuit ravere. Non enim plebei Aborigines, non vendicariae illis principatae sunt potestates, sed Principes succedanei, quorum strenuitas licet nube ignorantiae obducta videatur, mira tamen rutilantia tot saeculorum tempestatibus extingui non potuit.

Czemu? Bo jeden drugiemu powiada/ według pomienionych słów Mojżesza i Dawida. A to mianowićie przez pieśni/ w których pierwotne Istorie nasze bywały: od których nas niegdy zwano Gethami miasto Gędami. A tych takich pełno się ieszcze między gminem osobliwie po Ruśi i Moskwie zawija: z których siła się może kto chce nauczyć.

Uważ tedy proszę mądry Czytelniku, że ja nie wiatr gonię, szukając po Historyach tych co Principes succedaneos, od Tanausa pierwszego tu Pana (w którym ten Wywód kończę) aż do dźiśieyszego Króla Pana Naszego.

O Trzeciem Instrumenćie to iest: Ethymonie słów, co ma z Jstorią, a że nie może być jeno z pierwotnego języka.

Rozdział 5.

Na obaczenie coby miał do Istoryii Ethymon (to jest Wied abo wiadomość imion) potrzeba uważyć, iż od początku świata nigdy żadnej rzeczy nie przezwano, jeno według tego jako jey przyrodzenie wyciągało.

Bo mamy Genesis 2. Vocavit ad Adam cuncta quae fecerat ut videret quid vocaret ea - to iest: aby był obaczył, jako miał co nazwać według jakowości każdey rzeczy.

Dla tegoż przydawa Mojżesz. Appelavitque cuncta nominibus suis, - to iest ich własnymi, jakie przyrodzenie każdej wyćiągało. A nie ieno w ten czas ale też y potym/ tak Jadam swe syny/ iako y oni swoie potomki/ także góry/ lasy/ krainy/ rzeki/ y insze rzeczy takiemi słowami przezywali/ iak ich abo czas/ abo dźieła iakie wyćiągały.

Ztądże w Bibliey pełno mamy przyczyn/ dla których komu iakie imię było dane/ abo co przezwanego:

Jak w Genesis 10. Nomen uni Phaleg, eo quod in diebus eius divisa sit terra.

To abowiem za fundament wźiąwszy/ iawno iest że y w samych słowach dobrze zrozumianych/ dyszy niemal wszystka prawda Istorii/ albo istotnej rzeczy/ iako się/ co/ y kiedy dźiało na świećie.

Przeto nie dźiwuj się proszę uważny Czytelniku/ żem ja wźiął przed się Ethymon albo Wied-imion/ to iest scientiam nominum, za trzeći Jnstrument abo materya Jstoryey moiey.

Tak to abowiem wielka rzecz iest/ kiedy się może mówić/ i samo to słowo pokazuie: Że niemal wszyscy Historycy/ za tak wielki fundament mają podobieństwo słowa/ aż też nigdy i w niepodobnych rzeczach nim się kontentuią.

Jako między inszemi Sarnicki nasz/ lubo to zacny i poważny Historyk a przecie iednak dał się niektórym innym uwieść/ iż dla samych tylko słów Biblijnych Assarmot i Peleg i on początek Sarmatów Polaków uśiłuje z Żydów pokazać: choć wszystkiemu światu jawno iest, że nie z Sema ale z Iafeta idźiemy.

Na objaśnienie tedy, jako to wielki jest Fundament/ i czego potrzebuie/ żeby się na nim bezpiecznie stać mogło, uważyć potrzeba/ iż prawdziwy Ethymon abo Wied-imion nie może być jeno z pierwotnego ięzyka, którym Adam i Noe gadali. Bo rzetelnie Moyżesz mówiąc Genes. 2.

Omne quod vocavit Adam animae viventis ipsum est nomen eius

- jaśnie naucza/ że wszelkie insze imiona prócz onych/ nic inszego nie są tylko popsowanie słów pierwotnych.

Które nie ieno aż do budowania wieże Babel nieskazitelne trwały/ według onych słów Genes. 11.

Erat autem terra labij unius & sermonum eorundem,

- to iest że wszyscy iednako wymawiali/ iednesz pospolite wszystkim słowa: ale też y za czasów Moyżesza trwały/ bo pro praesenti suo tempora mówi/ ipsum est nomen eius.

Stądże Jozeph. lib. 1. Antiq. rzetelnie mówi. Że "Animalia etiam nunc ijs nominibus vocantur, quae illis Adam imposuit."

Czego mu potwierdza Euseb. lib. 11. de praepar. Evangel.

Że pierwotny ięzyk/ nie był popsowany/ gdy Babel budowano/ i gdźie a wkiem został nienaruszony.
Rozdźiał 6.

Z pomienionych słów Moyżeszowych/ znać że przy wieży Babel/ pierwotne słowa nie były zagubione/ ale tylko gęba ludzka popsowana.

Ztądże mówiąc o oney odmianie. Genes. 11. "Ibi consusum est labium universae terrae", nie przydawa & sermones, iako trochę wyżey mówiąc o dawnieyszych rzeczach powiada. Eratantem terra labij unius & sermonum eorundem.

Na którym fundamenćie stoiąc/ to iest że on pierwotny ięzyk został kędyżkolwiek w cale/ y po rosproszeniu budowników Babilońskiey wieże: a zatym że y po dziśdźień gdziekolwiek bydź muśi/ (iako się z Jozepha y Euzebiusza w 5. rozdźiale pokazało) łacno się dorachować/ któryby był z dźiśieyszych.

Bo ponieważ nikt ieszcze nie zadał tego Noemu/ aby iego ięzyk pierwotny miał w ten czas bydź zepsowany: (a to dla tego/ iż nie był między onemi złośnikami co Babel budowali) tedyć pewną rzecz iest/ iż tam gdźie on był na ten czas muśiał w cale pierwotny ięzyk zostać/ nie ieno w niem/ ale y w tych co koło niego abo przy niem byli.

A iż Noe według wszytkich w Syrii był pod on czas/ i tam umarł iako Genebrardus lib. 3. dostatecznie wywodźi: tedyć pierwotny Syryiski ięzyk muśiał bydź tenże co y przed Potopem; a to w Japhetowem pokoleniu/ które tam y potym według wszystkich zostało.

Sądże pomieniony Genebrad mówi. Sed nec qui morabantur in Syria & Chanaan (to iest Palestynie) videntur intersuisse constructioni Turris, aut communicasse: quoniam Genes. 11. structores dicuntur desceadisse de Oriente in campum terrae Sennaar, illicq; ad hoc opus consedisse. Syria vero & Chananaea erant in Occidente terrarum quae tunc incolebantur.

A Rabin Juda in tractatu Sanedrin. rzetelnie uczy, że Jadamów ięzyk był Arameyski, to iest Syryiski: bo Syrią nie tylko Żydźi/ ale też y Hieronim Św. i między inszymi Historykami Ptolom. lib 5. Aram zowie/ a Ioseph. Antiq. Syry Arameami.

Że pierwotny Syryjski ięzyk Słowieński był.
Rozdźiał 7.

Nie może się tedy wątpić, że pierwotny Syryjski lub z Żydowska Arameyski język nastarszy jest. Pierwotny mówię, bo dziśieyszy Syreyski, szczero chaldeyski iest. Dopiero tam za czasów Nabogdonozora w prowadzony. Gdźie się od mieysca tylko zowie Syryiskiem/ równie iako Tatarski w Krymie Scythyckiem/ i Niemiecki w Pruśiech Pruskiem.

Na który stopień oczywisty prawdy wstąpiwszy/ łacno się znowu dorachować: iż pierwotny ięzyk Syryiski/ którem Jadam/ Noe/ Sem y Japhet gadali/ nie inszy był tylko Słowieński. Poniewasz abowiem jednisz to byli różnemi względami Syrowie y Arameowie/ a o tych Plin: (między inszemi) rzetelnie mówi lib. 6. cap. 17. "Aramaei ab antiquis vocabantur Scytae, qui & alio nomine Saccae appellantur": tedyć pierwotny Arameyski lubo Syryiski ięzyk/ muśiał bydź nie inszy tylko Scythycki.

Czego nie pomału potwierdza Scytharum civitas, o którey mamy. 2. Machab: 12. iż ieno 600. stay było od Jeruzalem.

Jeżelić abowiem aż tak blisko były granice Scythyckie/ tedyć pogotowiu dalsze onego mieysca Samarytańskie y Syryiskie muśiały być Scytyckie.

Własności zaś ięzyka Scythyckiego łacno się znowu dorachować: wspomniawszy na to/ iż Królestwo Scytyckie wszystek świat cum Fasciculo Temporum w dźiśieyszy Koronie Polskiey pokazuie.

Bo ieżelić tu iest Królestwo Scythyckie/ tedyć i tuteczny ięzyk, a nie który inszy, muśi być prawdziwem Scythyckiem.

A iż w Koronie Polskiey nigdy od początku iey/ nie było inszego ięzyka/ prócz dźiśieyszego (iako się w tym wywodzie obaczy) tedyć tenże muśiał być y w Syrii Przodków naszych/ którzy tam Egypcjany o starożytność rodzaju przedysputowali.

Jawno tedy iest/ że Scythycki abo Słowieński nasz ięzyk/ nic więcey nie iest różny od pierwotnego Syryiskiego lubo Arameyskiego/ ieno iako Łaćiński od Rzymskiego.

Zaczym wątpić się nie może iż ten iest nastarszy na świećie/ y on własny o którym Genes 2. mamy. Omne quod vocavit Adam animae viventis, ipsum est nomen eius.

Dla tegoż się Słowieńskim/ iakoby pierwotne, y iedynoprawdźiwe słowa maiącem zowie.

Jaśnie to i rozum sam pokazuje/ że Słowieński ięzyk Scytharum Regiorum pierwotny iest na świecie/ poniewasz wszytek świat woła że Scythae antiquissimi hominum.

Co łacno każdy przyzna, obaczywszy w tym Wywodźie, że się tak nazywają od Setha nasławnieyszego syna Jadamowego/ którego Chaldoewie/ Arabowie/ y wszystka Azyia nie Sethem ale Scythem zowie.

A żeby jednak ani o tym kto nie wątpił/ iż takową Syryjsczyzną abo Arameysczyzną Jadam/ Noe/ Sem/ y Japhet gadali/ y Moyżesz pisma zostawiwszy o niey pomienione słowa Genes. 2. a nie o dziśieyszey Żydowiznie napisał; niech proszę wspomni i uważy/ naprzód słowa Hieronima Św. in prologo Galeato. Certum est Esrdram scribam legisq; Doctorem, post captam Hierosolymam & restaurationem templi, sub Zorobabel alias reperijsse literas, quibus nunc utimur, cum ad illud usq; tempus ijdem Samaritanorum & Hebraeorum characteres fuerint. Potym na one Nehem 8. Principes familiarum universi populi, cum Sacerdotibus & Levitis, iterum congregati venerunt ad Esdram rogantes ut interpraetaretur eis verba legis.

Z tych abowiem textów/ znać że Żydźi przed poymaniem nie jeno litery jako po niem/ ale też y pisma Samarytańskiem abo Syryiskim ięzykiem mieli: bo to ieden był iako Mazowiecki z Polskiem. Stądże pismienni Żydźi/ zawsze się go uczyli/ dla zrozumienia Pism/ tak iako my dźiś łaćińskiego. A to iawno iest z onych słów ich do Rabsacena gdy im oblężonym rozbaczał abo rozważał poddać się Królowi Babilońskiemu.

Praecamur ut loquaris nobis servis suis Syriace, siquidem intelligimus hanc linguam, & non loquaris nobis Iudaice audiente populo qui est supra murum. 2 Reg. 18.

Zkąd znać iż piśmiennych Żydów inszy był ięzyk od gminnego Chananeyskiego/ iako go Jzaiasz cap. 19. zowie.

Jeżelić tedy pismienny u Żydów ięzyk Syryiski był/ tedyć nie pochybnie y pierwotne ich Pisma Syryiskie abo Arameyskie. Tego tedy pierwotnego Syryiskiego ięzyka gdy potym y Kapłani Żydowscy z inszemi piśmiennikami/ do końca w Babilońskiey niewoli zapomnieli/ dla tego muśiał proszony od nich Esdras przełożyć Moyżeszowe pisma na Babiloński; z którego słowami wróćili się byli Żydźi z Babilonu.

Co gdy uczynił/ dopiero iako tamże Nehem. 8. mamy. Legerunt in libro legis Dei, distincte & aperte ad intelligendum, & intellexerunt cum legeretur.

Dlaczego? Bo iuż był in vulgarem Babylonicam linguam illorum przełożony.

Jawno tedy iest że dźiśieysza Żydowizna lubo raczey Ezdraizna/ nic inszego nie iest/ ieno Chaldeyski ięzyk/ Żydowską gębą cokolwiek odmieniony; którego takowego Moyżesz ani słychał. Zaczym pisma iego nie mogły być ieno pierwotnem ięzykiem Syryiskiem/ abo Scythyckiem/ iako pomienione pograniczne Samarytańskie miasto Scytharum potwierdza.

Bo ten pierwotny iako y sami Scythowie ich ięzyk Syryiski/ że niegdy pospolity był tak w Egipćie za Moyżesza/ iako też Babylonie y Persyey/ iawno iest nie ieno zpomienionego Rabsacena Babylończyka że go umiał/ y z onego listu przeciw Żydom do Artaxerxa/ o którym mamy 1. Ezdrae. 4. Epistola autem accusationis, scripta erat Syriace, & legebatur sermone Syro:

ale też y z onych słów Moyżeszowich. In exitu Israel de AEgypto, domus Iacob de populo Barbaro, bo Słowaki wszyscy Graekowie zwali Barbarami/ iako się w 9. Rozdźiale pokazuie.

Iż Ethymon słów nie może być prawdziwy, jeno z Słowieńsczyzny.
Rozdźiał 8.

Tak oczywisty prawdy pomienionych rzeczy/ opuśćiwszy dalsze wywody/ iawno iest iż ponieważ ięzyk Słowieński znaduie się być nastarodawnieyszem na świećie: tedyć wszystkie insze nie mogły być ieno zniego wypsowane. Zaczym prawdźiwy Ethymon abo Wied-imion z niego wypsowanych nie może być jeno zniegosz też samego dostąpiony.

Zaczym/ ktokolwiek go szuka w inszych ięzykach/ nie potrzebnem dowćipem na wietrze buduie/ błędy błędami rzekomo obiaśniaiąc/ a ono tym barziey słowa zatrudniaiąc: iako wiele ich czyniło y czyni/ uwiedźionych nie pomiarkowanem affektem przećiwko ięzykom swoim.

Jest teraz między inszemi Doktor ieden w Rzymie/ który uśiłuie pokazać/ że Łaćina z Żydowizny wypłynęła. Na co gdym go tak rok pytał/ iakiemby to prawem abo z iakiego fundamentu czynił: to iest mógłli by ukazać/ albo że Żydźi Rzymiany zpłodzili/ abo że przed niemi we Włoszech byli/ abo że Rzymiany niegdy uczyli/ abo że Oycowie ich do Żydowskiey Ziemie na nauki niegdy ieszdzali/ abo cokolwiek takowego: Zamilkł nieboraczek stary/ nie bez wielkiego śmiechu zniego kilku ludźi uczonych/ co przy tym byli.

Równie także Bekanowi i nie którym inszym/ dowćipne bayki/ o pierwotnośći swych ięzyków światu podaiącym/ y starodawne słowa niemniey Azyańskie y Aphrykańskie/ iako y Europskie z nich wywodźić uśiłuiącym/ trzeba by pierwey na to iakie prawo abo fundament uśiłowania swego pokazać: to iest abo że Azyanom y Aphrykanom początek iaki dali/ abo że tam przed niemi byli/ abo cokolwiek takowego.

Nie dość tedy na tym/ dowćipnie wymyślać iakie podobieństo niektórych słów starodawnych zamiast prawdźiwego ich Ethymonu, ale trzeba na to pierwey pokazać takie Prawo/ iakie ma nasz ięzyk Scythycki abo Słowieński/ że Principatus originis semper Scythis tribuitur, a quibus auctis colonias ferunt per orbem diffusae suisse.

Czego iż wszystek świat Marco Polo Catonis pozwala: za takiem Prawem śledząc głosu pospolitego, jawno iest: Iż jeżeli Scytowie świat zrazu osadzali, tedyć osadzony gdźieszkolwiek po świecie ich Naród/ bez wątpienia swym ięzykiem Scytyckim albo Słowieńskim wszędy gadać muśiał/ póki go nie wygrecznił na Greczyznę, albo nie wyłacnił na Łacinę/ abo iakokolwiek inaczey nie wyforemnił.

Zaczym, gdy którego słowa tak wyforemnionego abo raczej wypsowanego świat nie rozumie: trzeba prawdźiwego jego Etymonu (albo Wiedu-imion) nie gdźie indźiey szukać, jeno w pierwotnem Scythyckiem abo Słowieńskiem ięzyku/ z którego iest wypsowane.

Że Greczyzna/ Łaćina/ i insze ięzyki/ z Słowieńsczyzny są wypsowane.
Rozdźiał 9.

Dla dorachowania się prawdźiwego Ethymonu, abo Wiedu-imion jakichkolwiek/ potrzeba uważyć, jako je psowali Garbarze pierwotnego ięzyka, Grekowie abo Łaćinnicy, i którzykolwiek inśi.

Bo o Grekach, iż cokolwiek maią tedy od nas wźięli/ iawno iest ex confesso illorum apud Varrone libro 1. de Anag. Gdźie pisze, iż gdy Crates Philozow ruszył był niegdy wątpliwośći. Czemu by się nie mówiło Alpha Alphatos, iako Gramma Grammatos, odpowiedźieli mu drudzy Philozophowie Greccy. Haec vocabula non sunt nostra sed barbara, to iest Słowieńskie.

Bo tego języka ludźie zwali Warwarami iakoby Gwaru warownego: którego słów Chrząszcz/ Chrzest/ Trzpień/ Trzmiel i tym podobnych/ żadna gęba niewarowna nie wymówi.

ieżelić Alpha vita &c. Słowieńskie są słowa to iest Dałba wieda/ iakoby Datrix Scientiae, tedyć po gotowiu y insze temi literami wygrzecznione.

Jako dość rzetelnie pokazuie Archilochus lib. de temporibus mówiąc o Homerze:

Ultimum hunc Homerum aetas nostra cernit, qui Olympiade 23. & a Troiae excidio anno 500. patria Maeon, Olympico certamine victor, iudicio totius Graeciae eximius Pooetarum est habitus, & ei soli ius tributum emendandi characteres & nomina & linguam Graecam: quae ut ferunt Cadmus Samothrax fere Barbara & plena ruditatis, attulit sub excidium Troianum. Sunt ergo nunc characteres ab Homero forma elegantiore: nam primi Barbariem quandam vetuslam, & non Phaenicum habent ut cernimus, & Gallatarum atq; Maeonum figuras retinent. Idem Homerus reformavit characteres, & Grammaticae praecepta primus dedit, cum antea quisque sermone scriberet, simur & loquebatur vernaculo.

W których słowiech uważyć potrzeba: naprzód/ iż Grecki ięzyk nie był pospolity abo przyrodzony/ ale Szkolny, dowćipnie zmyślony.

A potym że ich pospolity sermo vernaculus nie mógł inszy być/ ieno Słowieński iaki był od początku zawsze y iest po dźiś dźień w Chracyey/ Bułgaryey/ Macedoniey/ Ragusach/ Dalmacyey/ wszystkiem Jllyryku/ Bośnie/ y wszędy około tey miły Grecyey/ abo wrzkomo grzecznieyszy źiemice/ którą przed tym Pelazgią zwano.

Bo rzetelnie świadczy Thucydides lib. 1. że tych słów Graecus y Barbarus, nie było za czasów Homera/ y że on Greki zwał Pelasgami abo Myrmidonami; A sam zaś Thucydides wszędy zowie ich Hellenami.

Zkąd iawno iest/ że Polaczkowie lubo z Grecka Pelasgowie/ od miemidowania/ Myrmidones/ a od mieysca nad morzem Olani abo z Grecka Hellenes nazwani/ pospolitym niegdy Słowieńskiem ięzykiem gadali/ y tychże liter co y Maeonowie Słowacy zażywali/ aż do czasów Homera. Który y sam też będąc Słowakiem (poniewasz był Maeon) nie nowe słowa y charaktery wynalasł/ ale nasze Starosłowieńskie wypolerował.

Bo mu (iako Auchiloch mówi) ius tributum erat, nie adinveniendi ale emendandi characteres & nomina, & lingua Graecam, to iest oną vernaculam za czasem tak rzeczoną gdy z wypolerowanych słów powstała wrzkomo grzecznieysza.

Nie może się tedy wątpić/ że Greczyzna pierwszy początek swóy dopiero w 1700. lat po Potopie wźięła od Homera: poniewasz on w 500 lat po zburzeniu Troie pierwotny ięzyk Słowieński polerował: a Troia we 1200. lat po Potopie zburzona była.

Od którego czasu Homerowego Pelasgowie naśi pierwotny ięzyk odednia do dnia polerowali/ póty aż w kilka wieków Greczyznę ustanowili. Za które niepotrzebne uśiłowanie/ Myrmidonami byli przezwani.

A co się zaś tknie Łaćiny/ rzetelnie mamy in Supplemento Chronicarum Iacobi Bergomensis. Notandum autem est, quod Latina lingua, quadrisariam distincta est: in Priscam scilicet, & Latinam, atque Romanam & Mixtam. Prisca sub Iano & Saturno, Latina quae sub Latino caeterisque Tusciae Regibus suit, Romana denique quae post Reges exactos caepit, Mixta autem quae post dilatatum Imperium crevit.

Co/ żeby się tym lepiey zrozumiało/ potrzeba wspomnieć na słowa Berozowe/ o naypierwszych obywatelach Włoskiey źiemie. Lib 5. Comerus more Scythico unde venerat docuit suos Italos urbem curribus componere. Et ideo Veij appellati sunt vocabulo Sago, qui plaustrum Veias appellant, & urbem ex his compositam Veitulam/ si magna est Vlurdum/ si metropolis Ciocholam. A o ich pierwotnych naukach tenże lib. 3. mówi. Eodem tempora Ianus pater, Ianigenas Radzenuos docuit Phisicam, Astronomiam, Divinationes, Ritus: & Ritualia conscripsit, omniaq; literis mandavit. Eisdem vero nominibus & veneratione Divina sunt prosequnti, quibus in Armenia Saga erant usi.

Jawno tedy iest/ iże ten Komor abo Gomer syn Japhetów Scytha był/ który z pierwotnym Słowieńskiem ięzykiem naprzód z Armeniey do Syryey abo Aramey/ a potym ztamtąd tu do Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewskiey przyszedł: zkąd/ y do Włoch tenże tesz na ostatek Sczerosłowieński zanieść muśiał.

Czego y same pomienione słowa/ Veias, Veitula, Vlurdum, Ciochola, y Radzenui potwierdzaią. Bo lubo ie Berosus iako nie wiadomy Słowieńszczyzny tak bardzo popsował/ iednakże z opisania ich łacno się domyślić/ iż Veias położył miasto Wos/ Veitula miasto Wieśtula iakoby tułaiąca się abo ruchoma/ Vlurdum także miasto Wlurdom lubo z dźiśieysza Filerdom iakoby gruntowne budowanie/ Ciochola miasto Co-okoła/ iakoby do koła obwiedźione (ztądże Moskwa po dźiśdźień Zamek do koła obwarowany Kołowańcem zowie) y Radzenui miasto Rodzeni to iest dźieći iego.

Rzecz tedy pewna iest/ iż ona Prisca lingua Latina Bergomensowa Sczerosłowieńsczyzna była/ iako tam Komor z dźiśieyszey Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewski zaniósł. Która gdy we Włoszech za czasem w wielu słowach odmieniono/ tak iż podomno różna iuż była iako teraz Czesczyzna od Polsczyzny: te taką dopiero Latinam abo łacnieyszą (to iest im do wymawiania) y Authora onego łacnienia Latinum przezwali.

Potym gdy co dźień obćinaiąc pierwotny ięzyk (za co tytułu Taliani to iest ućinacze dostali) nuż litery odmieniaiąc/ y różnemi inszemi sposobami/ o których się niżey powie/ iuż w poły różnych słów narobili: w ten czas był trzeći ich ięzyk podobny owemu niektórych/ co gadaiąc po Polsku mieszaią Łaćińskie słowa/ iako na przykład: Słyszałem piękny Dyscurz o Compozytiey między Status. Ztądże Bergomensis on takowy ięzyk/ ani Polski ani Łaćiński zowie Mixtam lingua; czyniąc go czwartem z trzećiego.

Naostatek skoro iuż wszystkie prawie słowa/ na kopyto swych ięzyków przerobili: dopiero w ten czas powstał czwarty ich ięzyk/ który Bergomensis trzećiem czyni; zowiąc go linguam Romanam. W którym polerowaniu ięzyka gdy gmin nie mógł z Skolutkami w ras naskakiwać/ ztąd powstała różność Włoszczyzny od Łaćiny.

Równie tedy tymże sposobem Grekowie/ AEgipcyanie/ y którzykolwiek inśi na świećie/ nie iednym skokiem ale po stopniach odmiany/ ięzyki swoie w dziśieysze doskonałość nie rychło przywiedli. Jako na przykład z płomienia nie zaraz uczyniono flamma/ ale podobno pierwey płoma/ potym plama/ nuż blamma/ aż na ostatek stanęło flamma: także y insze słowa.

Czego dość rzetelnie to samo potwierdza iż nie mieli zrazu (iako uczy Angelus Roccha in sua Bibliotheca Vaticana) ieno 16. liter/ to iest. A B C D E F I L M N O P R S T V aż po tym nie rychło za czasem y nie razem H K Q X Y Z wynaleźiono. A o literach F y V konsonanśie tamże pisze/ iż ie dopiero Claudius Cesarz wynalasł: y dokłada tego/ iże starśi Łaćinnicy nie pisali fruges ale bruges, nie fama y fanum, ale bama y banum, nie Caesar ale Kaysar, nie Pyrhus ale Purrhus, y insze tym podobne słowa.

A po wynaleźieniu litery F, pisze iż iey tak barzo zażywali/ że nie pisano hordeum veho, ale fordeum vefo, nie Octavianus ampliavit, ale Octafianus ampliafit, nie vulgus vixit, ale fulgus fixit, a przed tym bulgus bixit, także y insze słowa.

Ztąd znać że Ciceronowe pisma/ także Iulij Caesaris y inszych którychkolwiek starych Authorów w których wyborną Łaćinę widźiemy/ mędroszkowie tych świezszych ledwie nie naszych wieków przerobili: ponieważ w nich niemasz nic tak śmiesznych słów staroświeckich iakie bywały za ich wieków/ y długo potym. Czego dość oczywiśćie potwierdza świeży na świećie Kalepin/ którego pierwszą y własna iego editia niemal tak różna iest od dźiśieyszych/ iako oneczne Plautusowe tolutim badisa od dźiśieyszego paulatim equita, y insze podobne starołaćińskie słowa.

Sposób dorachowania się Ethymonu/ z ięzyka Słowieńskiego.
Rozdźiał 10.

Takowe tedy wypłynienie wszelakich ięzyków z naszego pierwotnego pokazawszy/ iawno iest iże wszystkiego świata rozmaite słowa/ muśiały z niego wźiąć jakiszkolwiek początek. Zaczym, kto się chce ich prawdźiwego Ethymonu abo Wiedu-imion lubo zrozumienia dorachować/ trzeba je zaś temiż nazad sposobami odpsować/ iakiemi są zepsowane: niegdźie początki słów odćinaiąc/ niegdźie też odmieniaiąc/ niegdźie śrzednie litery abo sylaby wyrzucaiąc/ niegdźie przydawaiąc/ niegdźie przesadzaiąc/ y różnemi inszemi sposobami: Które garbarze słów starych zwali z razu Wygorami/ a ca czasem Figurami iakoby Wyborami.

Z jakich zdało się tu kilka połoszyć za Reguły/ przez które śieła iest w tym Wywodzie słów odpsowanych: aby każdy widział/ że się nic lekkomyślnie w nim nie położyło.

Reguły abo sposoby którymi pierwotne słowa psowano.

1. Od wszystkich słów które się od A lubo E. poczynaią/ pierwotny początek odćięto. Jako na przykład:

ex Gabris uczyniono Abror,
ex Saccaron Accaron,
ex Hades Ades,
ex Nagona Agona,
ex Matheas Atheas,
ex Sarbis Arbis,
ex Gaza Aza,
ex Bavari Avari,
ex Caulon Aulon &c.
Także ex Belea uczyniono Elea,
ex Hebuda Ebuda,
ex Iechne AEchne,
ex Herebus Erebus,
ex Retulani Etulani,
ex Sergestani AEgestani &c.

Które wszystkie słowa y inszych takowych niezliczona rzecz/ znayduią się dwoiako pisane w Historyckich Dykcyonarzach/ a mianowićie Stephani Caroli.
Toż wielom słowom (nie wszytkim iednak) uczyniono/ które się y od inszych wokalisów poczynaią. Jako ex Hierycho Iericho, ex Hieremias Ieremias, ex Hieroboam Ieroboam, ex Hyberia Iberia, ex Hyberus Iberus, ex Hyarbas Iarbas ex Tyscopolis Ischopolis &c. Także ex Colchinium Olchinium, ex Corope Orope &c.

2. Niegdy też y tak iuż obćięte słowa z consonantów/ znowu doopćinywano/ y z zostawionych wokalisów. Jako ex Acantium uczyniono Cantium, ex Alconia Laconia, ex Adamastor Damastor, ex Apulia Pulia &c.

3. Nie którym zaś słowom razem całe syllaby ućięto/ iako ex Illyberia uczyniono Liberia, ex Illyberis Liberis, ex Iobachus Bacchus, ex Palatij Latij &c.

4. Niemal we wszystkich pierwszych syllabach miasto naszego O. kładźiono A. żeby ieno czymkolwiek różne były słowa nowsze od pierwotnych: iako morze mare, sól sal, nos nasus, komin caminus, Poganin Paganus, owies Avena &c.

5. Nie maiąc nowsze ięzyki odmian liter iako my kładli dwoie aa miasto naszego A. iakie mamy w słowiech/ bał/ dał/ miał rć. Także dwoie ee miasto naszego E. iakie mamy w słowiech/ grzech biegł legł rć. Czego ztąd się dochodźi/ że takowe aa lubo ee odmieniwszy na A lubo E alić wnetże tak się rozumieią/ iako ie pospolićie wykładaią. Jako na przykład Baal czytaiąc Bał/ alić się rozumie straszny; iakiem on bydź muśiał/ poniewasz wszystka Azya przezeń przyśięgała. Dlategoż to imię wykładaią/ dominas vel subijciens aut possidens: a Grekowie Baala Marsem bydź rozumieią. Także Beelphegor, czytaiąc Beł-phegor/ alić wnet się obiaśnia/ czemu to słowo Bel, vetustum abo destuentem wykładaią/ to iest iż dawno niegdy beł.

6. Dla teyże przyczyny miasto naszego O. iakie mamy w słowiech tór, gór, plótł rć. kładli au: iako miasto óro, tóro, Plótus &c. taurus aurum Plautus &c.

7. Równie także y o konsonantach uważyć potrzeba/ iż miasto naszego I. niemal zawsze kładli dwoie II. Jako Wał Vallis Gołec Gallus, Bał abo Beł Bellus &c.

8. Także miasto naszego/ ś. kładą/ sc. Jako Żydowskie śin scin, roś, resc, Sith Scyth, Mathuśalach Mathuscialach &c.

9. Nuż iawno iest/ że Łaćinnicy abo Włoszy wszelkie Ch, także C. przed A, O. V. czytaiąc za K. śielą przez to słów niepoiętych uczynili: iako capio, captivitas, caputium &c. które czytaiąc przez C. iako ie napisano/ iawno iest iż capio y captivitas są nasze capam y zaczapienie/ a caputium brat czapczyn.

10. Toż rozumieć y o literach C y T z których tamte przed E. I. czytaią za dz, a te przed temiż wokalisami za C.

11. Uważyć też potrzeba/ iż Grekowie nie maiąc liter B. ani C. nie czytali Barbarus ale Warwarus/ nie Basilica ale Vażylika. rć. a miasto C. pospolićie pisali K.
Żydźi także na wielu mieyscach B. miasto W. y wzaiem W. miasto B. czytaią.

12. Nuż TH Grekowie niegdy kładli za T. co się wymawia niemal iakoby wnim j. było: iako w słowie Athenae miasto utienie abo uczenie/ iż tam szkoła pospolita beła: Niegdy za takoweż D. Ztądże Łaćinnicy Greckie Theoi piszą Deus, y także tym podobne. Czasem też y za proste D: iako w słowie AEthymon miasto Wied-imion. Łaćinnicy zaś byle czem tem różnić/ D. często w Th odmieniaią: iako Dronos Thronus/ Gęda Getha: Ztądże sławne są u Poetów Gethyca plectra. A czasem też y w proste T. iako Powiedacz Poeta.

13. To też uważyć potrzeba/ że Żydźi niemaią pewnych iako my Wokaliszów/ ale ie w iednem tylko Aleph punktatmi rozznaczaią/ równie iako my/ a, ą/ od gołego A. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ nie trzeba się wiele sadźić na ich Wokalisach/ ale tylko na samych prawie Konsonantach.
Często też H. nie potrzebnie przydaią: iako Hieruzalem miasto Jeruzalem.

14. Nuż trzeba zawsze y na to pamiętać/ iż przed Claudiusem (iako się w 9. Rozdź. pokazało) nie było liter F. y V. konsonansa. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ tak ie trzeba czytać iako na on czas pisano y czytano/ gdy niemi co beło przezwano.

15. To też uważyć potrzeba iż literę X. kładli miasto naszego/ gz. abo kz. tak iż iedno Kśiądz abo z Łaćińska Xiądz/ także Euxinus abo Eugzinus miasto Ogżeny. Często też Łaćinnicy kładą S. miasto X. iako Exquilinus abo AEsquilinus, Alexia abo Alesia &c.

16. Równie także y o literze Y. uważyć potrzeba że ią Grekowie często kładli miasto E. iako Breges Briges abo Phryges, Chrestus Chrystus/ Edessa Edyssa, Tymbrium Timbrium rć. Starśi zaś Łacinnicy miasto Y. kładli V. iako Pyrrhus Purrhus, Tyscus Tuscus, Tyssagetae Tussagetae, Thyria Thuria &c.

17. Także o literze Z. uważyć potrzeba że się często znayduie/ miasto niego H. a czasem y G. iako Agonax/ abo Azonax y Abraham, miasto Obrezan: Ztądże go wykładaią Patre circuncisionis, abo multitudinis to iest circunbisae.

18. Wiele też różni garbarze pierwotnego ięzyka grzeszyli y powinowactwem abo podobieństwem liter iakie są między H, a Ch, także Ch. a G. także G. a K. także B. a P. także F. a W. także M. a N. także P. a Ph. także W. a B. y tym podobnych.
A na ostatek nie rozumieiąc słów popsowanych/ abo nie mogąc poiąć od naszyńców wymówionych/ oślep kładli któreszkolwiek litery/ a czasem y syllaby insze za insze. Jako na przykład mamy w pomienionym Dykcyonarzu Historyckiem Stephani Caroli, za iedno w różnych Authorach Adiabare Aiabane, Adubanus Danubius, Aduas Abdua, AEcani AEquani AEqui AEquiculi, AEdessa AEdissa AEdyssa AEgea, AEgabro Bebro, Sarmatae Syrmatae Sauromatae, Hennoma Hennomia, Poltiobria Poltumbria, Abgavis Agabanis, Agrae Acrae, Agragas Acragas, Roxolani Traxolani (sub tit: Alani) Brytania Prydania (sub tit: Albion) Breges Bryges Brygantes Phryges, Bryses Chryses, Brusa Prusa, Cabrus Caprus Calabrus, Claudius Clausus, Caralitani Calaritani, y kilka tyśięcy słów inszych: które się za czasem w osobne kupy zbiorą/ na pokazanie więcey tych Reguł nieprawośći.

Jako takowe Reguły/ y na co są potrzebne Rozdźiał 11.

Obacz tedy uważny Czytelniku/ że ia AEthymonuiąc słowa/ nie którą chce literę abo syllabę kładę za inszą/ ale przez pewne Reguły z wielką pracą zebrane/ te którey potrzeba wyćiąga/ abo do sensu pisma S. lubo Historyckiego/ abo przyrodzenia iakiego słowa. Jako na przykład/ nie dość maiąc z pospolitego wykładu słowa Osanna, żeby się miało rozumieć Salva nos Domine (a to dla tego iż niemasz wnim konstrukcyey z następuiącemi słowami filio David) a chcąc wiedźieć coby to za słowo było:

Naprzód uważyć potrzeba/ że to filio David wydawa Osannę iż ma bydź nie co iemu należącego. Wiedząc tedy że to Panu Chrystusowi śpiewano beło/ któremu iako prawdziwemu Bogu należy Boska chwała: a uważaiąc że Jllyrikowie Nabożeństwo Bożeństwem zowią: łacno się domyślić/ że to słowo Osanna iest zepsowane (przez pierwszą Regułę) Bożanna abo Bożenna/ to iest latria filio David.

Także Alleluia, iż ie wykładaią Laudate Dominum, łacno się dorachować (przez 1. Reg. o początku/ a 7. o dwoygu ll) że to iest Chwałe-luia/ to iest laudem funditat. so. caetus fidelium.

Nuż Abram, uważaiąc iż był od Boga obrany y dla tego z Haran wywabiony: iawno iest/ że to słowo Wyżydowiono z naszego Obran; a to przez 4. y 18. Reguły. A iż potym/ w ten czas beł nazwany Abraham gdy mu się Pan Bóg roskazał obrzezać: ztąd oczywista rzecz iest/ że to słowo niegdy beło Obrezan/ z którego Żydźi nie maiąc pewnych wokalisów uczynili (przez 4. 16. y 18. Reguły) Abraham.

Ztądże go wykładaią Patrem multitudinis, przeto iż wiele Narodów przyięło od Żydów obrzezanie. Także Absalon że go wykładaią (per antiphrasim to iest opacznie) Patris pax; uważaiąc iż AEthymon w opacznośći bydź nie może/ a chcąc wiedźieć/ coby to za słowo beło: naprzód uważyć potrzeba/ iż ledwie kiedy miał świat podobnego iemu szaleńca przećiwko własnemu Oycu/ bo iawne są iego woyny przećiw Dawidowi: a potym że go on zabitego tak barzo przećie żałował/ aż mówił. Fili mi, quis mihi tribuat ut ego moriae pro te.

A tak wnet się pokazuie przez 4. Regułę/ że to iest abo Obszalon/ iakoby nader szalony/ abo Obżalon miasto obżałowany.

Nuż Ceres ponieważ ią za Boginię zbóż maią/ uważaiąc iż Boginie trzeba czćić/ a żyto zowią resz/ łacno się domyślić/ że to słowo Ceres, iest okrzesane czczę resz.

Także Bacchus/ ponieważ go za Boga trunków maią/ a na beczce maluią/ gotowa rzecz/ iż to słowo iest zepsowane Beczkoś.

Równie co by za słowo beło Alaconia lubo Laconia (bo tą dwoiako piszą) łacno się dorachować/ naprzód pierwszą syllabę przez 4. Reg. odpsowawszy na Olaconia, a potym przez 3. Reg. na Polaconia; poniewasz w Pelazgij beła/ gdźie także z miasta Polakoniey uczyniono Laconią/ iako y we Włoszech z Polacium abo z Łaćińska Palatium za czasem okrzesano Latium.

Ztądże po dźiśdźień Jllyrikowie/ równie iako y nas Włochy Lachami zowią. Nuż nix iawno iest per 15. Reg: że go wyrobiono znaszego śniegu; naprzód/ e. wyrzućiwszy/ a potym/ s. na koniec przesadźiwszy/ aby beło nigs abo z Łaćińska nix.

Także Cupido iż chćiwość znaczy/ iawno iest/ że to słowo (przez przesadzenie syllaby do) uczyniono z naszego do kupy, iakoby chćiwe zgromadzanie abo łączenie. Nuż litera/ wiedząc że mówienie rzeczą zowiemy (iako piękną rzecz miał do ludźi) łacno dość że ią wyłacniono z tych słów lita rzecz iakoby sulus sermo. Także Syllaba śiła abu to iest obiecadła wkupie.

Calamus kalać ma abo muśi/ to iest papier abo na czym piszą. Papyrus pod pióro/ bo go pod nie podkładaią. Author dał-tor/ iż drogę do czego przetorował: y także wszystkich inszych słów/ co ich ieno iest na świećie w którymkolwiek ięzyku/ łacno się z ich przyrodzenia/ abo opisania lubo w Bibliey lubo Historyach dorachować przez pospolite Reguły/ iako z pierwotnego naszego ięzyka Słowieńskiego wypłynęły.

Że takie wykładania słów odpsowanych/ nie są przećiw pospolitym Doktorów Świętych

Rozdźiał 12.

Jawno tedy iest/ że słowa które uważny Czytelniku znaydźiesz w tym Wywodźie odpsowane/ lubo z Polska nazwane;
iako Paradisus Poradźiesz/
Monarchia Mieńarcość/
Aristocratia Parzystokraczenie/
Seth Scyth (abo raczey Sczyt)
Enos abo Anos Panosz/
Malaleel Mola-leł/
Mathusale abo Mathuscyalach Matu-śćiałoch/
Tanais Toniec/
Hercules Harculec/

y insze tym podobne/

nic więcey nie są różne od Adam Jadam/ Eva Jewa/ Andreas Jędrzey &ć. ieno że tamte nie są nam tak iako te w zwyczaiu: dla tegoż nie uważnym dźiwne się zdadzą.

Niechże tedy żaden nie mówi że to są sczere słów popsowania gwoli wykładania ich po swemu/ przećiwko pospolitemu Doktorów Świętych wykładowi. Bo insza rzecz iest słowo iakie swawolnie popsować a insza zepsowane zdowodem odpsować/ aby się to co niegdy rozumiało.

A co się tknie aby odpsowanych wykłady miały bydź przećiw Doktorom Świętym/ uważ proszę mądry Czytelniku/ że iako insza rzecz iest pokazować/ o iakiem obraźie iż tego abo owego Świętego iest/ od pokazowania iakiemi go farbami abo z iakiego drzewa wyrobiono/ y z którego lasu ono drzewo wyrobiono: tak insza rzecz iest/ wykładać z Doktorami Świętemi słowa Żydowskie abo Greckie/ tak iako ie Żydźi abo Grekowie rozumieią/ a insza nie przecząc temu pokazować/ zkąd się wźięły u Żydów abo Greków takowe słowa: y co brzmią w uszach pierwotnego ięzyka Narodów Słowieńskich.

Wczym żadna się krzywda ani Bibliey/ ani Doktorom Świętym nie czyni.

Bo ieżeli się godźi Bibliyne słowa Chaldeom y Arabom/ ynaczey pisać y po swemu wykładać/ niżeli Żydźi piszą y wykładaią: czemusz proszę nie ma się toż godźić y nam Słowakom:

A tym więcey żeśmy zawsze beli y są przy tym prawie: iako się widźi w zwyczaynieyszych słowiech Adam Jadam/ Eva Jewa/ Ioannes Jan Andreas Jędrzey/ y wielu podobnych/ które inaczey aniżeli Żydźi abo Biblia/ piszemy y czytamy. Co ieżeli się godźi w zwyczaynieyszych słowiew: czemu y nie w inszych niezwyczaynych:

A żeby iawno beło/ iako różnie Chaldeowie y Arabowie słowa Bibliyne piszą y wykładaią/ niech będą te kilka na przykład.

Jeżeli różni różnie piszą y wykładaią: Czemu po naszemu nie pisać y wykładać?

Łaćińskie Chaldeyskie Arabskie Słowieńskie
Adam Odom Adamo Jadam

Homo vel terrenus aut terra rubra, u wszystkich. Heres Dei promissor.

Abel Hobel Habil Ubeł.

Luctus vel vanitas, u wszystkich. Desuit.

Seth Sith Scit. Sczyt.
Positus Fundamentum, Frontispicium.
Enos Anuś Anos. Panosz. (.f. Sethi)
Homo vel vir. Nomen Domini vel dulcedo, Dominatoris filius
Malaleel Mahlalail Mahloloil. Mola-leł.
Lavdans Deum Laus aeterna. Tineam fudit.
Mathusale Matuśialach Matuscialach. Matu-śćiałoch.
Mortem misit Nuntius mortis Mittens mortem. Turbameti excisor.

Dla rozezniania tedy czyiby wykład był własnieyszy:

Naprzód o Jadamie uważyć potrzeba/ iż między inszemi imionami Bożemi/ iest też iedno iestnośći Boskiey Ja abo jaus iakoby Egus, którem się nazwał mówiąc

(Exo. 3) Ego sum qui sum.

Ztądże Jadam właśnie wykłada się Egi dabo, iakoby dźiedźic obietnic Boga który się nazwał Ja iestem który iestem: to iest nie odkogo inszego iestność maiący/ ieno sam odśiebie. Którego wykładu potwierdza ono Dawidowe Psal. 8. Omnia subiecisti sub pedibus eius. Jż iednak daleko większe rzeczy miał od Boga niżeli wźiął/ to iest Niebo do którego człowiek stworzony/ dla tego nie nazwał go Bóg Jadał/ ale in futuro Jadam/ iakoby Dei dabo/ który się zowie jaus abo Egus.

Ubeła wykład iawny iest bez wywodu/ bo wiemy że Ubeł gdy go Kain zabił.

Sczyth zaś coby beło nikomu nie tayno; przyczyna iednak dania mu tego imienia beła/ iż odniego wystawionego na czoło Jadamowe Panowanie w Raiu poczęte Sczythickiem zwano/ y potomki iego iako nazacnieysze na świećie Synami Bożemi.

Panosza także wykład/ sam z śiebie iawny iest/ iż był Synem Sczyta pierwszego po Jadamie Pana świata/ y Sukcessorem iego.

Molaleł dla tego tak beł rzeczony/ że pierwszy na świećie Kainiany podbił/ którzy iako mol wszystek Naród ludzki psowali. Za co iż nieśmiertelny chwały nabeł/ ztądże to imię Laus aeterna wykładaią.

Mathuśćiałoch zaś/ ztąd beł tak przezwany że Kainiany wyśiekł/ którzy przed Potopem długiemy woynami świat mąćili/ ztądże go wykładaią/ Mittens mortem, abo Apostolus mortis. Których wszystkich wykładów istotna własność w samym się Wywodźie szerzy obaczy.

Pokazawszy różność u różnych między pomienionemi słowami/ równie także/ nie będźieli w kogo chćiało/ że Magoga y Goga synów Japhetowych zowie po naszemu Lachem y Polachem/ choć tego dość gruntowne przyczyny pokazuie: niech proszę wspomni na takąż różność słów zwyczaynieyszych Adalbertus od Woyćiecha/ Bonaventura od Dobrogosta/ Deodatus od Bogdana/ Felix od Sczęsnego/ Bonifacius od Dobrodźieła/ Chrisostomus od Złotoustego/ Benedictus od Dobrosława/ Sylverius od Lasomiła/ Hieronymus od Jarosza/ Laurentius od Wawrzyńca/ Petronilla od Piotrusze/ Pudentiana od Wstydońki/ y inszych tym podobnych.

Które w uszach naszych tak właśnie nie maią nic Łaćińskie z Polskiemi/ iako y Żydowskie Magog z Lachem abo Gog z Polachem: Y owszem kiedybyśmy tak nie rozumieli Łaćiny iako Żydowizny nie rozumiemy/ zaiste nie równieby trudniey pokazać/ że to iedni beli/ Adalbertus y Woyćiech/ Felix y Sczęsny/ Hieronimus y Jarosz/ Laurentius y Wawrzyniec/ także y drudzy z pomienionych: a niżeli Magog y Lach/ abo Gog y Polach.

Którym tego tylko nie dostawa/ że ich nie mamy w zwyczaiu iako tamtych. Jednakże łacniey się ich niż tamtych dorachować: bo uważywszy/ że Scythiam Regiam wszyscy Historycy w Koronie Polskiey pokazuią.

Nuż to że Scythy Żydźi Magogami (patrz w Kalepinie pod słowem Magog) a Słowacy Lachami zowią: oczywista rzecz iest/ że to ieden muśiał bydź u różnych Magog y Lach/ iako Adalbertus a Woyćiech/ abo pomum a iabłko. A ponieważ Polach przodek nasz tak zawsze pospołu chodźi z Lachem/ iako w piśmie S. wszędy Gog z Magogiem (którym nasz Naród niegdy śpiewywał Lelum Polelum) tedyć za tem idźie: że iako Żydowski Magog iest naszem Lachem/ tak też y ich Gog naszem Polachem/ abo Polakiem: co się dostatniey tym Wywodem pokazuie. Ztądże lada Żydźię Szlachćica zowie Goy/ a Chłopa Mużyk.

Tak tedy tych iako y inszych słów (dorachowawszy się iakie niegdy beły) że używam za trzeći Jnstrument abo materyą Jstoryey moiey/ nie dźiwuy się uważny Czytelniku: ponieważ iako widźisz y w nich samych dobrze z rozumianych/ dyszy oczywista prawda niemal wszystkiego iako się co dźiało.

O przybudowaniu na pomienionych trzech Fundamentach Jstoryey. Rozdźiał ostatni.

Na ostatek y to uważyć potrzeba/ iż nie równie większy iest dowód czegokolwiek/ pokazem zpewnych rzeczy/ prasą dowćipu wyćiśnionym: iako przez miarkowanie czasów/ abo iedneysz rzeczy różnych imion dorachowanie/ y inszemi sposobami/ oczy ludzkie otwieraiącemi: a niżeli gołemi słowami którego Authora o bayki podeyrzanego. Jako na przykład/ że Baal któremu Ninus y Semiramis bałwan beli na uczćiwość wystawili/ nie kto inszy był ieno Tanaus primus Rex Scythiae Regiae abo Korony Polskiey: łacno prasą dowćipu wyćisnąć/ z słów Genebrarda/ wielkiego Chrześćiańskiego Historyka mówiącego lib. 1. Vexores Rex AEgypti qui Scythas usque ad Pentum (ut Trogus docet) pepulit, & Tanaus Rex Scythiae qui Vexorem usq; in AEgyptum repulit, ante Ninum fuerunt. Jeżelić abowiem przed Ninem żadnego inszego nie beło przestrachu świata/ prócz tego Tanausa/ tedyć nikogo inszego prócz niego/ nie możono Baalem na on czas przezwać.

Także to/ że tego Tanausa (dopiero potym w Europie tak nazwanego) przed tym w Azyey Polągiem lubo za czasem Polachem/ aż naostatek Polakiem zwano/ od Polęgnienia po Lągu abo Lachu (którego Żydźi Magogiem zowią) na Stolicy świata:

Ztąd łacno wyćisnąć/ że starożytne miasto Polemniacum nad Pontem, na tym mieyscu Ptolom. pokazuie/ zkąd Tanaus wypadł na Wexoresa.

Nuż to że ten Polach rzeczony Baal y Tanaus/ muśiał bydź nie de stirpe Iaphet iako Fasciculus temporum uczy/ ale własny a nazacnieyszy syn iego/ sam czas pokazuie ponieważ beł ieszcze przed Ninem.

A to zaś/ że go Jozeph Antiquitatum Mogiem a drudzy Żydźi Gogiem zowią: ztąd łacno wyćisnąć/ iż tenże lib. 1. na tymże mieyscu pokazuie Mogę Miasto starożytne gdźie Ptolom. Polemniacum: A pisze iż beło Moga syna Japhetowego.

Tym sposobem i wiele inszych rzeczy nad Słońce iaśnieyszych/ łacno wyćisnąć prasą dowćipu z pewnych fundamentów/ iak wino z iagód.

Nie pytayże się więcey uważny Czytelniku/ zkądem wźiął y biorę to co piszę (choć ledwie kiedy od kogo zdźiśieyszych pomyślone) obaczywszy przez te Perspektywę/ na iakich fundamentach stoię.

Ale tak proszę bądź wdźięczen prace moiey/ iakoć przynależy. A tak ią chętnie czytay/ iako ia tobie uprzeymie życzę/ ut bene diuqucvalese.

Następstwo Panow Świata.
Samoprawdźiwych Augustow albo Gogustow. Y Niezwyćiężonych,

Przez których się wieki/ ten Wywód prowadźi.

I Iadam / w Raiu od Boga postanowiony Panował lat 234. aż wnuka / obaczył z tego syna któremu Państwo miał wolą zpuścić / aby mu pokutować nie przeszkadzało. Od stworzenia

II Sczyth abo Seth syn iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 105. Panował lat 140. aż przykładen Oycowskiem także wnuka następce swego obaczył. 235

III Panosz abo Enos, syn iego nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 160. Panował lat 100. 395

IV Panoch abo Anach, wnuk iego / nazwany Molaleł abo Malaleel / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 101. Panował lat 404.

496

V Matu-śćiałoch abo Mathusale Prawnuk iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 214. Panował lat 756. aż do Potopu / który się począł 901

1657 Od Potopu

VI Japhet / Pra-wnuk iego / nazwany Iuppiter nastąpiwszy (po iedenastu lat Interregni) Roku …

A wieku swego 112. Panował w Azyey lat 337. nim odszedł do Aphryki.

1669
12

VII Lach Priscus sym iego po żydowsku Magog / lęgszy na pierwotney Stolicy świata …

A wieku swego 342. Panował lat circiter. 10.
2007
351

VIII Polach Priscus, brat jego, którego Żydzi Gogiem zowią / przed tym Dan abo Alanus, a potym Baal, Tanaus, Hercules, y Iouis rzeczony: nastąpiwszy Roku …

A wieku swego 348. Panował lat circiter. 45.

Przyszedł do Europy Roku …

Gdzie Scytyckie Królestwo (które przed tym od początku w Azyey było) ustanowił od niego Polskiem / a od władzi Carmackiem nazwane. Y spłodził wniem trzech synów / Sczyćca / Bogaderza / y Giełona: z którego liniey był Jan Giełon / abo Jagieło.

2018

2025

362

369
IX Sczyćieć abo Scytes, od którego Scythickie Królestwo się Sczyćiońskiem abo Scytharum Regiorum. Tego dźieła y Następce abo Successory/ aż do Naiaśń: y Niezwyćiężon. WLADYSLAWA ZYGMVNTA pokaże Authorowe Speculu Istoricum, będźieli na nie taki nakład/ iakiego potrzeba.

WYWOD HISTORYCKI
Jedynowłasnego Państwa Świata/

Na obaczenie w ręku najzacniejszego Narodu Polskiego/ i w ich Koronie prawdziwego następstwa/ w pierwotnym Jadamowym Panowaniu światu: uważyć potrzeba/ gdzie się/ iako/ a iakie poczęło: y w kim/ kedy/ a iako ćiągnęło/ poty aż sie dzisieyszey Koronie Polskiey za łaską Bożą dostało. Co obaczywszy/ krotko sie cokolwiek pewnego y o przeszłey fortunie iego pokaże.

Piotr-246 · Gość

kolejne poprawki:

"WYWÓD JEDYNOWŁASNEGO PAŃSTWA ŚWIATA, w którym pokazuje ks. WOJCIECH DĘBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin, Doktor Theologi, Generał Społeczności Wykupowania Więźniow, że nastarodawniejsze w Europie
KRÓLESTWO POLSKIE, LUB SCYTHYCKIE, samo tylko na świecie, ma prawdziwe Successory JADAMA, SETA i JAFETA,
w Panowaniu światu od Boga w Raju postanowionym i że dla tego Polaków Sarmatami zowią.

A gwoli temu i to się pokazuje, że Język Słowieński pierwotny jest na świecie.

Nie gań aż przeczytasz:

Bo wydany iest za Pozwoleniem i Przywilejem Ie Krolewskiey Mości, po przejrzeniu na to wysadzonych Teologów i Historyków

W WARSZAWIE,
W Drukarni Jana Rossowskiego Typographa Króla J. M.
Roku Pańskiego 1633.

Nazacniejszym i Nastarodawniejszym
NARODOM
KORONY POLSKIEY
I wszem inszym Słowieńskiego języka.

Zdrowia, szczęścia, i Sławy, przy łasce Bożej.

Pospolitej chluby Waszej Nazacniejsze i Nastarodawniejsze Narody Sarmackie: zebranej z Jstori mojej, w druk (pod imieniem Najjaśniejszego i Niezwyciężonego Monarchi WŁADYSLAWA ZYGMUNTA z Bożej łaski Najwyższego Pana i KRÓLA Polskiego
po niemałej części już zgotowanej: nie zdało mi się ani Jego Królewskiej Mości iż krótka rzecz jest, ani też komukolwiek osobnemu, z grona Waszego ofiarować; abym się i ja nie zdał kogokolwiek nad inszych przekładać na szale błahego rozsądku mego.

Przeto wszystkim razem i każdemu z osobna, niech będzie ten sok Istorii mojej ofiarowany: na ulżenie bólu serca w dzisiejszym doczesnym osłabieniu Korony Polskiej, od jej pierwotnych nierównie większych władzy i potęgi: Którymi się szczyciła, póki ją zwano Sczycyochą, albo Scythiam Regiam i Sarmacją zamiast Carmacją (aby nie czytano Karmacja.) że niegdyś wszytkie Carstwa w mocy miała, jako własna ich mać, z której się poczęły:

Nuż Pandorą jakoby Panią darowaną, iż jej wszyscy Bogowie Ziemscy dary (jak Trogus uczy) hołdowli: i Ukwilą albo Regnum Aquilonis, iż tu nawyższą zwierzchnością wszelkich od kogokolwiek rozkwilonych ukwilano; iako się w tym Wywodzie pokaże:

Nad to Basilaeą (zamiast Ważylechą) że ją wszyscy czcili i uważali za Lachowe gniazdo Syryjskie na Libanie: gdy Polach brat i Successor jego viij. Pan świata/ Tron Sczycioński abo Scytharum Regiorum, tu z Libanu przeniósł: i wszytkę chlubę Scytha abo Setha syna Jadamowego Scythów Azyatyckich, to iest Aramaeów abo Syrów tu zasadził: i w tenże sens Amalechią (zamiast Jamą Lechową) także i Echidną (jakoby Lecha dnem albo dziedziną)

Nuż Vandalią od Wandy żony (według Hertmana Schedella) Jafetowej; że tuteczny płód jej, stąd wędrowny, daleko różne krainy osadzał; i różnymi inszymi tytułami: A obywatele jej ze krwi nie Sczytakami albo Scythami jako zrazu od Sczytha albo Setha, syna Jadamowego, ale Polakami od Polacha syna Jafetowego (którego Żydźi Gogiem a cudzy różnie różni/ Baalem, Tanausem, Herculesem i Jowiszem zowią) i Sczyciochami, albo Scythas Regios, od Sczycca syna i Successora Polachowego/ którego Historycy zowią Scythes, miasto Sczyciec.

A prócz tych pomienionych tytułów ich Królestwa też Gethami miasto Gędami; że w gędach abo pieśniach/ mieli pierwotne swe Jstorye: także Venetami abo z Ruska Henetami, od wnetości abo prędkośći przeciw nieprzyiaćiołom: y Gotami miasto Gotowemi/ to iest na odpór im/ a mianowićie Rzymianom około Dunaiu: y różnemi inszemi od ich dźieł iednegoż Narodu przezwiskami.

Ponieważ tedy wszytkim wam wzaiem służą one słowa Żydowskich Królestwach rzeczone.

4. Ezdrasz 2. Accipite iucunditatem gloriae vestrae gratias agentes Deo qui vos ad Coelestia regna vocauit.

Bierzcie uciechę chluby Waszey, dziękuiąc Bogu, który was do Królestw Niebieskich, to jest, władzą Niebieską w Jadamie poczętą ustanowionych powołać raczył. Wszyscy ją (a osobliwie Polacy) przyjmijcie jako swoją własną. Wszyscy się z niej cieszćie iako z osobliwego kleynotu. Wszyscy się nią szczyććie/ iako Sczyćiochowie/ abo Scythae Regij. Wszyscy się chlubćie/ bo iest z czego: iż was taką godnośćią uczćić raczył.

Bierzćiesz z niey ućiechę/ a proszę wdźięcznym okiem: bo nie pochlebstwo iest/ ale istotna prawda. A wźiąwszy ten zadatek chluby Waszey/ chcećieli aby wszystka iey summa/ co prędzey światu iawna była: Wszyscy proszę do nowego Pana przyczyńćie się o nakład na Speculum Istoricum universalis Istoriae, które światu Łaćińskiem ięzykiem gotuię. A to na cześć y na chwałę Prawdy S. P. Jezusa Chrystusa/ y na odpór dźiśieyszym Historykom naszę własną chlubę różnym inszym Narodom przypisuiącym.

Wszyscy o nim (o co proszę) radzćie: a mnie ubogiego Zakonnika, który wam ten podareczek, jaki mógł być na prędce ofiaruję, w łasce swey chowajcie, bom wszystkich was iako tegoż grona lubo napodlejsza jagoda, powolnym sługą jest, i niegodnym Bogomodlca.

KS. WOYCIECH DEBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin.

Przestroga o słowach

Scythia, Scytha, Scythicum Regnum.

Te słowa Scythya, Scytha i Scythyckie Królestwo, szczycącym się nam Polakom nie jeno Scythem abo Sethem synem Jadamowym, ale też i Sczyćcem synem y Successorem Polachowem, nie tak by trzeba po Polsku pisać.

Jż iednak te słowa cudzoziemskie nie są nam w Polsczyznie zwyczajne, dlatego zdało się raczej z łacińska je pisać, dla łacniejszego rzeczy zrozumienia. Właśnie tedy ma się zwać po Polsku Scythia Regia, Sczyciocha, a vulgaris (za Donem) Sczytocha: Scytha Regius Sczyćioch, a vulgaris Sczytak. Scyticum, jeżeli co Regiorum Scytharum, to Sczycioński, a jeżeli vulgarium to Sczytackie.

PERSPEKTYWA na dojrzenie tego wywodu, którą pierwej trzeba przeczytać, temu ktoby miał wolą rzeczom przeczyć.

Jako Historye są popsowane; a co w nich zostało wiarygodnego.

Rozdział Pierwszy.

Jawna rzecz jest uważny Czytelniku, że pierwotna według Berosa Scytycka Istoria (lub ista rzecz) jak się co na świecie i kiedy działo: tak bardzo niepomiarkowane affekty ludzkie cudzej sławy pofałszowały, aż ledwie co w niej zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Naprzód abowiem Egipscy Chamowie sławną oną u Historyków sporkę o starożytność rodzaju z Scythami, Przodkami naszemi, długo wiodąc, skoro przemożeni byli znowu ciże w Babylonie (chcąc piórkiem połatać nagość dziedzicznego swego po Chamie przeklęctwa w poddaństwo Scythom przez Japheta idącym) wszystką Istorię pofałszowali: pokazując przeciw Pismu Świętemu i oczywistej prawdzie pierwotne Panowanie Światu w rękach poddaństwa Jafetczykom Chamianów Babylońskich.

Stądże ich świat zowie Chaldaei, miasto Chwałdoi, jakoby cudzą chwałę dojącemi.

A Steph: Carolus in suo Dictionario Historico mówi Berosus Babylonius cum Notarius & Scriba publicus suisset, omnem Chaldaicam defloruit Historiam, &c. & ipsum solum secuti sunt Persae in Assyriorum Monarchiae temporibus, ut Metasthenes author est.

Których bajki o pierwotności Assyryjskiej Monarchii nie mniej dostatecznie jako i uczenie zbija Oilb. Genebrardus, pokazując jej primam adolescentiam dopiero około czasów założenia Rzymu - to jest około 1633 Roku po Potopie.

Po Chaldeach samiż Polaczkowie nasi (których nad białe morze przeniesionych, część Pelasgami, część Polakoniami albo Laconami zwano) gdy tam jako na spokojnieysze miejsce pospolita szkoła świata z Tyru przeniesiona była (od której nowe jej gniazdo Athenae miasto Uthenie albo Uczenie nazwano) nauką w pychę podniesieni: wygrzeczniwszy Scytycki abo Słowieński nasz język i nazwawszy się od tego Graecy (zamiast Grzeczni) tak sobie oślep wszytką chlubę starożytności przypisowali, aż im też za to świat przydał za tytuł Mendacees.

Po nich zaś we Włoszech także nasi Polacyusowie, albo Lacyusowie (zamiast Lachowie, jakiemi ich i po dziś dzień Jllirykowie zowią) na Polackiey tam sławney Rzymskiey górze osadzeni, gdy złym przykładem Greków, także język nasz pospolity wyłacnili, jako i Graekowie wygrzecznili, od tego nazwawszy się Latini jakoby łacniącymi, równie także rzeczy swe piórkiem oślep wynosili, aż ich za to Przodkowie nasi wniwecz obróćili.

Nuż teras Niemcy, zapomniawszy, że ich przodek jakiś Tuysko był (de terra ortus), tak sobie wszytką prawie chlubę świata gwałtem przypisują: aż ich pomieniony Genebrardus na kilku miejscach w tym usiłowaniu z Grekami porównywa. Toż i insze Narody czynią milczeniem naszym ochwacone.

Zaczym gdy każdy pisze nie Jstoryą abo istą rzecz jako co było ale Historią lubo raczej Historyństwo jakieś, co najwięcej ile jeno może dla chluby Narodu swego wymyślając: jawno jest, że wszystkie Historie tak barzo muszą być popsowane iż jak się rzekło ledwie co wnich zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Jakimi instrumentami Histori/ mogą być w Istorię poprawione.

Rozdział 2.

Wybierając tedy kwiecie pierwotnej Sczytyckiey Istorii (która sama tylko prawie ma jedyny zapach prawdy świętej) między tak gęstym cierniem rozmaitych fałszów: nie widzę innych do tego instrumentów tylko Bibliię Świętą, Głos pospolity (Ethymon, to iest Wied albo wiadomość imion, co które prawdziwie ma znaczyć).

Iż tedy prawie jeno temi trzema instrumentami robię Istorię moją (z której ten sok sławy Narodu naszego wycisnąłem) dla tegoż o każdym z nich z osobna przestrzegam.

O Pierwszym Instrumenćie to jest Biblii Świętej.

Rozdział 3.

Naprzód tedy o Biblii Świętej uważ proszę mądry Czytelniku, że się Księgi tak Starego jak i Nowego Testamentu pospolicie na czworakie dzielą. To jest: Legales, Propheticos, Sapientiales & Historicos. A tych ostatnich iest 12. to iest: Iosue, Iudicum, Ruth, Regum, Paralippomenon, Ezdrae, Tobiae, Iudith, Esther, Iob, Machabeorum, i Actus Apostolorum.

Po tym, że też Mojżesz w Genesis, także Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel, Jan Święty w Apokalipsie i wiele innych, nie tylko Prorokami byli, ale też i Historykami Bożymi.

Jakim rzetelnie Hieronim Święty zowie Daniela. Zaczym nie jest nic przeciwko Doktorom Świętym i Duchownemu ich wykładowi, on wcale zaniechawszy, niektóre miejsca Pism Świętych według litery po Istorycku wykładać.

O Drugim Instrumencie to jest: Pospolitym głosie.

Rozdział 4.

Pospolity głos tak wielkiey wagi jest że otrzymał tytuł Vox populi vox Dei.

Ten zaś dwoiaki iest, Pisany i Ustnie podany.

Pisany głos pospolity jest kiedy (co w Historiach znajdujemy od wszystkich albo przynamniej wielu zeznano) tak iż nie może bydź wywrócono: jako na przykład że Scythae antiquissimi hominum.

Że przedysputowli Egipcjan przeciw temu przeczących.

Że oni świat zrazu osadzali i Królestwa postanawiali.

Że od wieków zawsze byli różni Regij a vulgaribus, y Scythia ich biformis, to jest od połowice do góry Panna/ a nadół Jaszczórka.

Nuż to, że Scythia Panna: to iest Regnum Scytharum, po wyjściu z Armenii (gdzie Mojżesz Raj, a Scytowie początek swój Egipcjanom pokazowali) naprzód w Syrii było, a po tym w Europie wzdłuż między Donem i staremi granicami od Niemiec, a wszerz między Dunajem i Pruskiem Morzem.

Także iż tej Scythyiey Pannie dał Hercules Baltheum perpetuae successionis, i łuk prawnej potęgi, dla sposobniejszego nastąpić po nim.

Nusz to, że Scytom Królewskim wszystka Azja półtora tysiąca lat przed Ninem hołdowała: i inne tym podobne rzeczy, którym nikt nie przeczy.

Podany zaś głos pospolity jest, który wypadszy z uszu starożytności, jak Echo po górach tłucze się po uszach ludźi pośledniejszych wieków: o jakiem mówi Mojżesz (Deut 32):

Memento dierum antiquorum, cogita generationes singulas, interroga patrem tuum & annunciabit tibi, maiores tuos & dicent tibi.

A Dawid Psalm. 43. Deus auribus nostris audivimus, patres nostri annuciaverunt nobis.

Wielki wtedy jest dowód czegokolwiek pospolitem głosem lub pisanym albo ustnie podanym. Jednakże o tym pośledniejszem z pilnością uważać potrzeba: jeżeli takowy Naród, który go woła, nie jest podejrzany o udawanie jakich bajek za istotną prawdę.

W czym ledwie się podomno który niewinnem znaleść może prócz naszych Słowieńskich, a mianowićie Polaków abo Sczytów Królewskich.

Bo przodkowie nasi żadnej potrzeby nie mieli cokolwiek zmyślać, będąc pełnymi wszelkiej chluby: tak starożytności rodzaju od Scyta lubo Seta syna Jadamowego, jako też zacności Slachectwa od Polacha pierwszego, syna Jafetowego: Nuż góry nad wszystkimi Narodami (które im od pięćsetnego sześćdźieśiątego roku po stworzeniu świata jako Trogus uczy zawsze hołdowały) i tak wielkiej pobożnośći, że ich wszyscy starzy z Homerem zwali iustissimos & sanctissimos viros:

Także wynalezienia nauk, od których saccae (zamiast żacy nazwanym) potwierdzają tego, tak przezwisko starych Philozophów Magi (bo Żydzi Scythy Magogami zowią) jako też i słowa scientia soitus.

Nuż dźielnośći woienney wszytkiemu światu wiadomej: i wszelakiey prócz tych inszey chluby/ którąkolwiek by się ieno mogła wymyślić.

Ani tedy potrzeba kiedy było Przodkom naszym cokolwiek zmyślać/ ani też mogą być o to światu podejrzani: poniewasz wszystka starożytność zowie ich simplicissimos & pijssimos viros.

Zaczym pospolity głos Narodu naszego/ godnieyszy iest wiary nad wszystkich inszych/ którzy z iawnych bajek początki swe pokazuią: tak iż po Piśmie Bożym/ nie może być większe nad ich głosem dowodzenie.

O którym Ioannes Archiepiscopus Gnesnensis (w Kadłubku) mówi. Fuit quondam in hac Repub. virtus, quam velut quaedam luminaria Caeli, non quidem seripturae membranulis, sed clarissimis gestorum radijs Patres conscripti illuit ravere. Non enim plebei Aborigines, non vendicariae illis principatae sunt potestates, sed Principes succedanei, quorum strenuitas licet nube ignorantiae obducta videatur, mira tamen rutilantia tot saeculorum tempestatibus extingui non potuit.

Czemu? Bo jeden drugiemu powiada/ według pomienionych słów Mojżesza i Dawida. A to mianowićie przez pieśni/ w których pierwotne Istorie nasze bywały: od których nas niegdy zwano Gethami miasto Gędami. A tych takich pełno się ieszcze między gminem osobliwie po Ruśi i Moskwie zawija: z których siła się może kto chce nauczyć.

Uważ tedy proszę mądry Czytelniku, że ja nie wiatr gonię, szukając po Historyach tych co Principes succedaneos, od Tanausa pierwszego tu Pana (w którym ten Wywód kończę) aż do dźiśieyszego Króla Pana Naszego.

O Trzeciem Instrumenćie to iest: Ethymonie słów, co ma z Jstorią, a że nie może być jeno z pierwotnego języka.

Rozdział 5.

Na obaczenie coby miał do Istoryii Ethymon (to jest Wied abo wiadomość imion) potrzeba uważyć, iż od początku świata nigdy żadnej rzeczy nie przezwano, jeno według tego jako jej przyrodzenie wyciągało.

Bo mamy Genesis 2. Vocavit ad Adam cuncta quae fecerat ut videret quid vocaret ea - to iest: aby był obaczył, jako miał co nazwać według jakowości każdey rzeczy.

Dla tegoż przydawa Mojżesz:

Appelavitque cuncta nominibus suis, - to iest ich własnymi, jakie przyrodzenie każdej wyćiągało.

A nie ieno w ten czas ale też i potym/ tak Jadam swe syny/ iako y oni swoie potomki/ także góry/ lasy/ krainy/ rzeki/ y insze rzeczy takiemi słowami przezywali/ iak ich abo czas/ abo dźieła iakie wyćiągały.

Ztądże w Bibliey pełno mamy przyczyn, dla których komu iakie imię było dane/ abo co przezwanego:

Jak w Genesis 10. Nomen uni Phaleg, eo quod in diebus eius divisa sit terra.

To abowiem za fundament wźiąwszy/ iawno iest że y w samych słowach dobrze zrozumianych/ dyszy niemal wszystka prawda Istorii/ albo istotnej rzeczy/ iako się/ co/ y kiedy dźiało na świećie.

Przeto nie dźiwuj się proszę uważny Czytelniku/ żem ja wźiął przed się Ethymon albo Wied-imion/ to iest scientiam nominum, za trzeći Jnstrument abo materya Jstoryey moiey.

Tak to abowiem wielka rzecz iest/ kiedy się może mówić/ i samo to słowo pokazuie: Że niemal wszyscy Historycy/ za tak wielki fundament mają podobieństwo słowa/ aż też nigdy i w niepodobnych rzeczach nim się kontentuią.

Jako między inszemi Sarnicki nasz/ lubo to zacny i poważny Historyk a przecie iednak dał się niektórym innym uwieść/ iż dla samych tylko słów Biblijnych Assarmot i Peleg i on początek Sarmatów Polaków uśiłuje z Żydów pokazać: choć wszystkiemu światu jawno iest, że nie z Sema ale z Iafeta idźiemy.

Na objaśnienie tedy, jako to wielki jest Fundament/ i czego potrzebuie/ żeby się na nim bezpiecznie stać mogło, uważyć potrzeba/ iż prawdziwy Ethymon abo Wied-imion nie może być jeno z pierwotnego ięzyka, którym Adam i Noe gadali. Bo rzetelnie Moyżesz mówiąc Genes. 2.

Omne quod vocavit Adam animae viventis ipsum est nomen eius

- jaśnie naucza/ że wszelkie insze imiona prócz onych/ nic inszego nie są tylko popsowanie słów pierwotnych.

Które nie ieno aż do budowania wieże Babel nieskazitelne trwały/ według onych słów Genes. 11.

Erat autem terra labij unius & sermonum eorundem,

- to iest że wszyscy iednako wymawiali/ iednesz pospolite wszystkim słowa: ale też y za czasów Moyżesza trwały/ bo pro praesenti suo tempora mówi/ ipsum est nomen eius.

Stądże Jozeph. lib. 1. Antiq. rzetelnie mówi. Że "Animalia etiam nunc ijs nominibus vocantur, quae illis Adam imposuit."

Czego mu potwierdza Euseb. lib. 11. de praepar. Evangel.

Że pierwotny ięzyk/ nie był popsowany/ gdy Babel budowano/ i gdźie a wkiem został nienaruszony.
Rozdźiał 6.

Z pomienionych słów Moyżeszowych/ znać że przy wieży Babel/ pierwotne słowa nie były zagubione/ ale tylko gęba ludzka popsowana.

Ztądże mówiąc o oney odmianie. Genes. 11. "Ibi consusum est labium universae terrae", nie przydawa & sermones, iako trochę wyżey mówiąc o dawnieyszych rzeczach powiada. Eratantem terra labij unius & sermonum eorundem.

Na którym fundamenćie stoiąc/ to iest że on pierwotny ięzyk został kędyżkolwiek w cale/ y po rosproszeniu budowników Babilońskiey wieże: a zatym że y po dziśdźień gdziekolwiek bydź muśi/ (iako się z Jozepha y Euzebiusza w 5. rozdźiale pokazało) łacno się dorachować/ któryby był z dźiśieyszych.

Bo ponieważ nikt ieszcze nie zadał tego Noemu/ aby iego ięzyk pierwotny miał w ten czas bydź zepsowany: (a to dla tego/ iż nie był między onemi złośnikami co Babel budowali) tedyć pewną rzecz iest/ iż tam gdźie on był na ten czas muśiał w cale pierwotny ięzyk zostać/ nie ieno w niem/ ale y w tych co koło niego abo przy niem byli.

A iż Noe według wszytkich w Syrii był pod on czas/ i tam umarł iako Genebrardus lib. 3. dostatecznie wywodźi: tedyć pierwotny Syryiski ięzyk muśiał bydź tenże co y przed Potopem; a to w Japhetowem pokoleniu/ które tam y potym według wszystkich zostało.

Sądże pomieniony Genebrad mówi. Sed nec qui morabantur in Syria & Chanaan (to iest Palestynie) videntur intersuisse constructioni Turris, aut communicasse: quoniam Genes. 11. structores dicuntur desceadisse de Oriente in campum terrae Sennaar, illicq; ad hoc opus consedisse. Syria vero & Chananaea erant in Occidente terrarum quae tunc incolebantur.

A Rabin Juda in tractatu Sanedrin. rzetelnie uczy, że Jadamów ięzyk był Arameyski, to iest Syryiski: bo Syrią nie tylko Żydźi/ ale też y Hieronim Św. i między inszymi Historykami Ptolom. lib 5. Aram zowie/ a Ioseph. Antiq. Syry Arameami.

Że pierwotny Syryjski ięzyk Słowieński był.
Rozdźiał 7.

Nie może się tedy wątpić, że pierwotny Syryjski lub z Żydowska Arameyski język nastarszy jest. Pierwotny mówię, bo dziśieyszy Syreyski, szczero chaldeyski iest. Dopiero tam za czasów Nabogdonozora w prowadzony. Gdźie się od mieysca tylko zowie Syryiskiem/ równie iako Tatarski w Krymie Scythyckiem/ i Niemiecki w Pruśiech Pruskiem.

Na który stopień oczywisty prawdy wstąpiwszy/ łacno się znowu dorachować: iż pierwotny ięzyk Syryiski/ którem Jadam/ Noe/ Sem y Japhet gadali/ nie inszy był tylko Słowieński. Poniewasz abowiem jednisz to byli różnemi względami Syrowie y Arameowie/ a o tych Plin: (między inszemi) rzetelnie mówi lib. 6. cap. 17. "Aramaei ab antiquis vocabantur Scytae, qui & alio nomine Saccae appellantur": tedyć pierwotny Arameyski lubo Syryiski ięzyk/ muśiał bydź nie inszy tylko Scythycki.

Czego nie pomału potwierdza Scytharum civitas, o którey mamy. 2. Machab: 12. iż ieno 600 staj było od Jeruzalem.

Jeżelić albowiem aż tak blisko były granice Scytyckie, tedyć pogotowiu dalsze onego mieysca Samarytańskie i Syryjskie musiały być Scytyckie.

Własności zaś języka Scytyckiego łacno się znowu dorachować: wspomniawszy na to, iż Królestwo Scytyckie wszystek świat cum Fasciculo Temporum w dzisiejszy Koronie Polskiej pokazuie.

Bo jeżelić tu jest Królestwo Scytyckie, tedyć i tuteczny język, a nie który inny, musi być prawdziwem Scytyckim.

A iż w Koronie Polskiey nigdy od początku jej nie było innego ięzyka, prócz dźiśiejszego (iako się w tym wywodzie obaczy) tedyć tenże muśiał być i w Syrii Przodków naszych, którzy tam Egipcjany o starożytność rodzaju przedysputowali.

Jawno tedy iest, że Scythycki albo Słowieński nasz język, nic więcey nie iest różny od pierwotnego Syryiskiego lub Arameyskiego, ieno iako Łaćiński od Rzymskiego.

Zaczym wątpić się nie może iż ten iest nastarszy na świećie, i on własny o którym Genes 2. mamy:

Omne quod vocavit Adam animae viventis, ipsum est nomen eius.

Dla tegoż się Słowieńskim/ jakoby pierwotne, i iedynoprawdziwe słowa mającym zowie.

Jaśnie to i rozum sam pokazuje, że Słowieński ięzyk Scytharum Regiorum pierwotny jest na świecie, poniewasz wszystek świat woła że Scythae antiquissimi hominum.

Co łacno każdy przyzna, obaczywszy w tym Wywodzie, że się tak nazywają od Setha nasławnieyszego syna Jadamowego/ którego Chaldoewie/ Arabowie/ y wszystka Azja nie Setem ale Scytem zowie.

A żeby jednak ani o tym kto nie wątpił, iż takową Syryjsczyzną abo Arameysczyzną Jadam/ Noe/ Sem/ i Japhet gadali/ y Moyżesz pisma zostawiwszy o niey pomienione słowa Genes. 2. a nie o dziśieyszey Żydowiznie napisał; niech proszę wspomni i uważy/ naprzód słowa Hieronima Św. in prologo Galeato:

Certum est Esrdram scribam legisq; Doctorem, post captam Hierosolymam & restaurationem templi, sub Zorobabel alias reperijsse literas, quibus nunc utimur, cum ad illud usq; tempus ijdem Samaritanorum & Hebraeorum characteres fuerint.

Potym na one Nehem 8.

Principes familiarum universi populi, cum Sacerdotibus & Levitis, iterum congregati venerunt ad Esdram rogantes ut interpraetaretur eis verba legis.

Z tych abowiem textów znać, że Żydźi przed pojmaniem nie jeno litery jako po niem, ale też i pisma Samarytańskiem albo Syryiskim ięzykiem mieli: bo to ieden był jako Mazowiecki z Polskiem.

Stądże pismienni Żydźi/ zawsze się go uczyli/ dla zrozumienia Pism, tak iako my dziś łaćińskiego. A to jawno iest z onych słów ich do Rabsacena gdy im oblężonym rozbaczał abo rozważał poddać się Królowi Babilońskiemu:

Praecamur ut loquaris nobis servis suis Syriace, siquidem intelligimus hanc linguam, & non loquaris nobis Iudaice audiente populo qui est supra murum. 2 Reg. 18.

Zkąd znać iż piśmiennych Żydów inny był ięzyk od gminnego Chananeyskiego/ iako go Jzaiasz cap. 19. zowie.

Jeżelić tedy pismienny u Żydów ięzyk Syryiski był/ tedyć nie pochybnie y pierwotne ich Pisma Syryiskie abo Arameyskie.

Tego tedy pierwotnego Syryiskiego ięzyka gdy potym i Kapłani Żydowscy z inszemi piśmiennikami/ do końca w Babilońskiej niewoli zapomnieli, dla tego muśiał proszony od nich Ezdrasz przełożyć Mojżeszowe pisma na Babiloński; z którego słowami wrócili się byli Żydźi z Babilonu.

Co gdy uczynił/ dopiero iako tamże Nehem. 8. mamy:

Legerunt in libro legis Dei, distincte & aperte ad intelligendum, & intellexerunt cum legeretur.

Dlaczego? Bo iuż był in vulgarem Babylonicam linguam illorum przełożony.

Jawno tedy iest, że dzisiejsza Żydowizna, lub raczej Ezdraizna, nic inszego nie iest, jeno Chaldeyski ięzyk/ Żydowską gębą cokolwiek odmieniony; którego takowego Mojżesz ani słychał.

Zaczym pisma jego nie mogły być jeno pierwotnem językiem Syryiskiem, abo Scythyckiem, jako pomienione pograniczne Samarytańskie miasto Scytharum potwierdza.

Bo ten pierwotny jako y sami Scythowie ich ięzyk Syryiski/ że niegdy pospolity był tak w Egipćie za Moyżesza/ iako też Babylonie y Persyey/ iawno iest nie ieno zpomienionego Rabsacena Babylończyka że go umiał/ y z onego listu przeciw Żydom do Artaxerxa/ o którym mamy 1. Ezdrae. 4. Epistola autem accusationis, scripta erat Syriace, & legebatur sermone Syro:

ale też y z onych słów Moyżeszowich. In exitu Israel de AEgypto, domus Iacob de populo Barbaro, bo Słowaki wszyscy Graekowie zwali Barbarami/ iako się w 9. Rozdźiale pokazuie.

Iż Ethymon słów nie może być prawdziwy, jeno z Słowieńsczyzny.
Rozdźiał 8.

Tak oczywisty prawdy pomienionych rzeczy/ opuśćiwszy dalsze wywody/ iawno iest iż ponieważ ięzyk Słowieński znaduie się być nastarodawnieyszem na świećie: tedyć wszystkie insze nie mogły być ieno zniego wypsowane. Zaczym prawdźiwy Ethymon abo Wied-imion z niego wypsowanych nie może być jeno zniegosz też samego dostąpiony.

Zaczym/ ktokolwiek go szuka w inszych ięzykach/ nie potrzebnem dowćipem na wietrze buduie/ błędy błędami rzekomo obiaśniaiąc/ a ono tym barziey słowa zatrudniaiąc: iako wiele ich czyniło y czyni/ uwiedźionych nie pomiarkowanem affektem przećiwko ięzykom swoim.

Jest teraz między inszemi Doktor ieden w Rzymie/ który uśiłuie pokazać/ że Łaćina z Żydowizny wypłynęła. Na co gdym go tak rok pytał/ iakiemby to prawem abo z iakiego fundamentu czynił: to iest mógłli by ukazać/ albo że Żydźi Rzymiany zpłodzili/ abo że przed niemi we Włoszech byli/ abo że Rzymiany niegdy uczyli/ abo że Oycowie ich do Żydowskiey Ziemie na nauki niegdy ieszdzali/ abo cokolwiek takowego: Zamilkł nieboraczek stary/ nie bez wielkiego śmiechu zniego kilku ludźi uczonych/ co przy tym byli.

Równie także Bekanowi i nie którym inszym/ dowćipne bayki/ o pierwotnośći swych ięzyków światu podaiącym/ y starodawne słowa niemniey Azyańskie y Aphrykańskie/ iako y Europskie z nich wywodźić uśiłuiącym/ trzeba by pierwey na to iakie prawo abo fundament uśiłowania swego pokazać: to iest abo że Azyanom y Aphrykanom początek iaki dali/ abo że tam przed niemi byli/ abo cokolwiek takowego.

Nie dość tedy na tym/ dowćipnie wymyślać iakie podobieństo niektórych słów starodawnych zamiast prawdźiwego ich Ethymonu, ale trzeba na to pierwey pokazać takie Prawo/ iakie ma nasz ięzyk Scythycki abo Słowieński/ że Principatus originis semper Scythis tribuitur, a quibus auctis colonias ferunt per orbem diffusae suisse.

Czego iż wszystek świat Marco Polo Catonis pozwala: za takiem Prawem śledząc głosu pospolitego, jawno iest: Iż jeżeli Scytowie świat zrazu osadzali, tedyć osadzony gdźieszkolwiek po świecie ich Naród/ bez wątpienia swym ięzykiem Scytyckim albo Słowieńskim wszędy gadać muśiał/ póki go nie wygrecznił na Greczyznę, albo nie wyłacnił na Łacinę/ abo iakokolwiek inaczey nie wyforemnił.

Zaczym, gdy którego słowa tak wyforemnionego abo raczej wypsowanego świat nie rozumie: trzeba prawdźiwego jego Etymonu (albo Wiedu-imion) nie gdźie indźiey szukać, jeno w pierwotnem Scythyckiem abo Słowieńskiem ięzyku/ z którego iest wypsowane.

Że Greczyzna/ Łaćina/ i insze ięzyki/ z Słowieńsczyzny są wypsowane.
Rozdźiał 9.

Dla dorachowania się prawdźiwego Ethymonu, abo Wiedu-imion jakichkolwiek/ potrzeba uważyć, jako je psowali Garbarze pierwotnego ięzyka, Grekowie abo Łaćinnicy, i którzykolwiek inśi.

Bo o Grekach, iż cokolwiek maią tedy od nas wźięli/ iawno iest ex confesso illorum apud Varrone libro 1. de Anag. Gdźie pisze, iż gdy Crates Philozow ruszył był niegdy wątpliwośći. Czemu by się nie mówiło Alpha Alphatos, iako Gramma Grammatos, odpowiedźieli mu drudzy Philozophowie Greccy. Haec vocabula non sunt nostra sed barbara, to iest Słowieńskie.

Bo tego języka ludźie zwali Warwarami iakoby Gwaru warownego: którego słów Chrząszcz/ Chrzest/ Trzpień/ Trzmiel i tym podobnych/ żadna gęba niewarowna nie wymówi.

ieżelić Alpha vita &c. Słowieńskie są słowa to iest Dałba wieda/ iakoby Datrix Scientiae, tedyć po gotowiu y insze temi literami wygrzecznione.

Jako dość rzetelnie pokazuie Archilochus lib. de temporibus mówiąc o Homerze:

Ultimum hunc Homerum aetas nostra cernit, qui Olympiade 23. & a Troiae excidio anno 500. patria Maeon, Olympico certamine victor, iudicio totius Graeciae eximius Pooetarum est habitus, & ei soli ius tributum emendandi characteres & nomina & linguam Graecam: quae ut ferunt Cadmus Samothrax fere Barbara & plena ruditatis, attulit sub excidium Troianum. Sunt ergo nunc characteres ab Homero forma elegantiore: nam primi Barbariem quandam vetuslam, & non Phaenicum habent ut cernimus, & Gallatarum atq; Maeonum figuras retinent. Idem Homerus reformavit characteres, & Grammaticae praecepta primus dedit, cum antea quisque sermone scriberet, simur & loquebatur vernaculo.

W których słowiech uważyć potrzeba: naprzód/ iż Grecki ięzyk nie był pospolity abo przyrodzony/ ale Szkolny, dowćipnie zmyślony.

A potym że ich pospolity sermo vernaculus nie mógł inszy być/ ieno Słowieński iaki był od początku zawsze y iest po dźiś dźień w Chracyey/ Bułgaryey/ Macedoniey/ Ragusach/ Dalmacyey/ wszystkiem Jllyryku/ Bośnie/ y wszędy około tey miły Grecyey/ abo wrzkomo grzecznieyszy źiemice/ którą przed tym Pelazgią zwano.

Bo rzetelnie świadczy Thucydides lib. 1. że tych słów Graecus y Barbarus, nie było za czasów Homera/ y że on Greki zwał Pelasgami abo Myrmidonami; A sam zaś Thucydides wszędy zowie ich Hellenami.

Zkąd iawno iest/ że Polaczkowie lubo z Grecka Pelasgowie/ od miemidowania/ Myrmidones/ a od mieysca nad morzem Olani abo z Grecka Hellenes nazwani/ pospolitym niegdy Słowieńskiem ięzykiem gadali/ y tychże liter co y Maeonowie Słowacy zażywali/ aż do czasów Homera. Który y sam też będąc Słowakiem (poniewasz był Maeon) nie nowe słowa y charaktery wynalasł/ ale nasze Starosłowieńskie wypolerował.

Bo mu (iako Auchiloch mówi) ius tributum erat, nie adinveniendi ale emendandi characteres & nomina, & lingua Graecam, to iest oną vernaculam za czasem tak rzeczoną gdy z wypolerowanych słów powstała wrzkomo grzecznieysza.

Nie może się tedy wątpić/ że Greczyzna pierwszy początek swóy dopiero w 1700. lat po Potopie wźięła od Homera: poniewasz on w 500 lat po zburzeniu Troie pierwotny ięzyk Słowieński polerował: a Troia we 1200. lat po Potopie zburzona była.

Od którego czasu Homerowego Pelasgowie naśi pierwotny ięzyk odednia do dnia polerowali/ póty aż w kilka wieków Greczyznę ustanowili. Za które niepotrzebne uśiłowanie/ Myrmidonami byli przezwani.

A co się zaś tknie Łaćiny/ rzetelnie mamy in Supplemento Chronicarum Iacobi Bergomensis. Notandum autem est, quod Latina lingua, quadrisariam distincta est: in Priscam scilicet, & Latinam, atque Romanam & Mixtam. Prisca sub Iano & Saturno, Latina quae sub Latino caeterisque Tusciae Regibus suit, Romana denique quae post Reges exactos caepit, Mixta autem quae post dilatatum Imperium crevit.

Co/ żeby się tym lepiey zrozumiało/ potrzeba wspomnieć na słowa Berozowe/ o naypierwszych obywatelach Włoskiey źiemie. Lib 5. Comerus more Scythico unde venerat docuit suos Italos urbem curribus componere. Et ideo Veij appellati sunt vocabulo Sago, qui plaustrum Veias appellant, & urbem ex his compositam Veitulam/ si magna est Vlurdum/ si metropolis Ciocholam. A o ich pierwotnych naukach tenże lib. 3. mówi. Eodem tempora Ianus pater, Ianigenas Radzenuos docuit Phisicam, Astronomiam, Divinationes, Ritus: & Ritualia conscripsit, omniaq; literis mandavit. Eisdem vero nominibus & veneratione Divina sunt prosequnti, quibus in Armenia Saga erant usi.

Jawno tedy iest/ iże ten Komor abo Gomer syn Japhetów Scytha był/ który z pierwotnym Słowieńskiem ięzykiem naprzód z Armeniey do Syryey abo Aramey/ a potym ztamtąd tu do Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewskiey przyszedł: zkąd/ y do Włoch tenże tesz na ostatek Sczerosłowieński zanieść muśiał.

Czego y same pomienione słowa/ Veias, Veitula, Vlurdum, Ciochola, y Radzenui potwierdzaią. Bo lubo ie Berosus iako nie wiadomy Słowieńszczyzny tak bardzo popsował/ iednakże z opisania ich łacno się domyślić/ iż Veias położył miasto Wos/ Veitula miasto Wieśtula iakoby tułaiąca się abo ruchoma/ Vlurdum także miasto Wlurdom lubo z dźiśieysza Filerdom iakoby gruntowne budowanie/ Ciochola miasto Co-okoła/ iakoby do koła obwiedźione (ztądże Moskwa po dźiśdźień Zamek do koła obwarowany Kołowańcem zowie) y Radzenui miasto Rodzeni to iest dźieći iego.

Rzecz tedy pewna iest/ iż ona Prisca lingua Latina Bergomensowa Sczerosłowieńsczyzna była/ iako tam Komor z dźiśieyszey Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewski zaniósł. Która gdy we Włoszech za czasem w wielu słowach odmieniono/ tak iż podomno różna iuż była iako teraz Czesczyzna od Polsczyzny: te taką dopiero Latinam abo łacnieyszą (to iest im do wymawiania) y Authora onego łacnienia Latinum przezwali.

Potym gdy co dźień obćinaiąc pierwotny ięzyk (za co tytułu Taliani to iest ućinacze dostali) nuż litery odmieniaiąc/ y różnemi inszemi sposobami/ o których się niżey powie/ iuż w poły różnych słów narobili: w ten czas był trzeći ich ięzyk podobny owemu niektórych/ co gadaiąc po Polsku mieszaią Łaćińskie słowa/ iako na przykład: Słyszałem piękny Dyscurz o Compozytiey między Status. Ztądże Bergomensis on takowy ięzyk/ ani Polski ani Łaćiński zowie Mixtam lingua; czyniąc go czwartem z trzećiego.

Naostatek skoro już wszystkie prawie słowa/ na kopyto swych języków przerobili: dopiero w ten czas powstał czwarty ich ięzyk, który Bergomensis trzeciem czyni; zowiąc go linguam Romanam.

W którym polerowaniu języka gdy gmin nie mógł z Skolutkami w ras naskakiwać, stąd powstała różność Włoszczyzny od Łaciny.

Równie tedy tymże sposobem Grekowie, Egipcyanie i którzykolwiek inśi na świećie, nie iednym skokiem ale po stopniach odmiany/ ięzyki swoie w dziśieysze doskonałość nie rychło przywiedli.

Jako na przykład z płomienia nie zaraz uczyniono flamma, ale podobno pierwej płoma, potem plama, nuż blamma, aż na ostatek stanęło flamma: także i insze słowa.

Czego dość rzetelnie to samo potwierdza iż nie mieli zrazu (iako uczy Angelus Roccha in sua Bibliotheca Vaticana) ieno 16. liter/ to iest: A B C D E F I L M N O P R S T V. Aż po tym, nie rychło z czasem i nie razem H K Q X Y Z wynaleźiono.

A o literach F i V konsonanśie tamże pisze/ iż ie dopiero Claudius Cesarz wynalazł: i dokłada tego/ iże starśi Łaćinnicy nie pisali fruges ale bruges, nie fama i fanum, ale bama y banum, nie Caesar ale Kaysar, nie Pyrhus ale Purrhus, i insze tym podobne słowa.

A po wynalezieniu litery F, pisze, iż jey tak barzo zażywali/ że nie pisano hordeum veho, ale fordeum vefo, nie Octavianus ampliavit, ale Octafianus ampliafit, nie vulgus vixit, ale fulgus fixit, a przed tym bulgus bixit, także i insze słowa.

Stąd znać, że Ciceronowe pisma/ także Iulij Caesaris i inszych którychkolwiek starych Authorów, w których wyborną Łaćinę widźiemy, mędroszkowie tych świeższych ledwie nie naszych wieków przerobili: ponieważ w nich niema nic tak śmiesznych słów staroświeckich jakie bywały za ich wieków i długo potem.

Czego dość oczywiśćie potwierdza świeży na świećie Kalepin/ którego pierwszą i własna iego editia niemal tak różna iest od dźiśieyszych, iako oneczne Plautusowe tolutim badisa od dźiśieyszego paulatim equita, y insze podobne starołaćińskie słowa.

Sposób dorachowania się Ethymonu/ z ięzyka Słowieńskiego.
Rozdźiał 10.

Takowe tedy wypłynienie wszelakich ięzyków z naszego pierwotnego pokazawszy/ iawno iest iże wszystkiego świata rozmaite słowa/ muśiały z niego wźiąć jakiszkolwiek początek. Zaczym, kto się chce ich prawdźiwego Ethymonu abo Wiedu-imion lubo zrozumienia dorachować/ trzeba je zaś temiż nazad sposobami odpsować/ iakiemi są zepsowane: niegdźie początki słów odćinaiąc/ niegdźie też odmieniaiąc/ niegdźie śrzednie litery abo sylaby wyrzucaiąc/ niegdźie przydawaiąc/ niegdźie przesadzaiąc/ y różnemi inszemi sposobami: Które garbarze słów starych zwali z razu Wygorami/ a ca czasem Figurami iakoby Wyborami.

Z jakich zdało się tu kilka połoszyć za Reguły/ przez które śieła iest w tym Wywodzie słów odpsowanych: aby każdy widział/ że się nic lekkomyślnie w nim nie położyło.

Reguły abo sposoby którymi pierwotne słowa psowano.

1. Od wszystkich słów które się od A lubo E. poczynaią/ pierwotny początek odćięto. Jako na przykład:

ex Gabris uczyniono Abror,
ex Saccaron Accaron,
ex Hades Ades,
ex Nagona Agona,
ex Matheas Atheas,
ex Sarbis Arbis,
ex Gaza Aza,
ex Bavari Avari,
ex Caulon Aulon &c.
Także ex Belea uczyniono Elea,
ex Hebuda Ebuda,
ex Iechne AEchne,
ex Herebus Erebus,
ex Retulani Etulani,
ex Sergestani AEgestani &c.

Które wszystkie słowa y inszych takowych niezliczona rzecz/ znayduią się dwoiako pisane w Historyckich Dykcyonarzach/ a mianowićie Stephani Caroli.
Toż wielom słowom (nie wszytkim iednak) uczyniono/ które się y od inszych wokalisów poczynaią. Jako ex Hierycho Iericho, ex Hieremias Ieremias, ex Hieroboam Ieroboam, ex Hyberia Iberia, ex Hyberus Iberus, ex Hyarbas Iarbas ex Tyscopolis Ischopolis &c. Także ex Colchinium Olchinium, ex Corope Orope &c.

2. Niegdy też y tak iuż obćięte słowa z consonantów/ znowu doopćinywano/ y z zostawionych wokalisów. Jako ex Acantium uczyniono Cantium, ex Alconia Laconia, ex Adamastor Damastor, ex Apulia Pulia &c.

3. Nie którym zaś słowom razem całe syllaby ućięto/ iako ex Illyberia uczyniono Liberia, ex Illyberis Liberis, ex Iobachus Bacchus, ex Palatij Latij &c.

4. Niemal we wszystkich pierwszych syllabach miasto naszego O. kładźiono A. żeby ieno czymkolwiek różne były słowa nowsze od pierwotnych: iako morze mare, sól sal, nos nasus, komin caminus, Poganin Paganus, owies Avena &c.

5. Nie maiąc nowsze ięzyki odmian liter iako my kładli dwoie aa miasto naszego A. iakie mamy w słowiech/ bał/ dał/ miał rć. Także dwoie ee miasto naszego E. iakie mamy w słowiech/ grzech biegł legł rć. Czego ztąd się dochodźi/ że takowe aa lubo ee odmieniwszy na A lubo E alić wnetże tak się rozumieią/ iako ie pospolićie wykładaią. Jako na przykład Baal czytaiąc Bał/ alić się rozumie straszny; iakiem on bydź muśiał/ poniewasz wszystka Azya przezeń przyśięgała. Dlategoż to imię wykładaią/ dominas vel subijciens aut possidens: a Grekowie Baala Marsem bydź rozumieią. Także Beelphegor, czytaiąc Beł-phegor/ alić wnet się obiaśnia/ czemu to słowo Bel, vetustum abo destuentem wykładaią/ to iest iż dawno niegdy beł.

6. Dla teyże przyczyny miasto naszego O. iakie mamy w słowiech tór, gór, plótł rć. kładli au: iako miasto óro, tóro, Plótus &c. taurus aurum Plautus &c.

7. Równie także y o konsonantach uważyć potrzeba/ iż miasto naszego I. niemal zawsze kładli dwoie II. Jako Wał Vallis Gołec Gallus, Bał abo Beł Bellus &c.

8. Także miasto naszego/ ś. kładą/ sc. Jako Żydowskie śin scin, roś, resc, Sith Scyth, Mathuśalach Mathuscialach &c.

9. Nuż iawno iest/ że Łaćinnicy abo Włoszy wszelkie Ch, także C. przed A, O. V. czytaiąc za K. śielą przez to słów niepoiętych uczynili: iako capio, captivitas, caputium &c. które czytaiąc przez C. iako ie napisano/ iawno iest iż capio y captivitas są nasze capam y zaczapienie/ a caputium brat czapczyn.

10. Toż rozumieć y o literach C y T z których tamte przed E. I. czytaią za dz, a te przed temiż wokalisami za C.

11. Uważyć też potrzeba/ iż Grekowie nie maiąc liter B. ani C. nie czytali Barbarus ale Warwarus/ nie Basilica ale Vażylika. rć. a miasto C. pospolićie pisali K.
Żydźi także na wielu mieyscach B. miasto W. y wzaiem W. miasto B. czytaią.

12. Nuż TH Grekowie niegdy kładli za T. co się wymawia niemal iakoby wnim j. było: iako w słowie Athenae miasto utienie abo uczenie/ iż tam szkoła pospolita beła: Niegdy za takoweż D. Ztądże Łaćinnicy Greckie Theoi piszą Deus, y także tym podobne. Czasem też y za proste D: iako w słowie AEthymon miasto Wied-imion. Łaćinnicy zaś byle czem tem różnić/ D. często w Th odmieniaią: iako Dronos Thronus/ Gęda Getha: Ztądże sławne są u Poetów Gethyca plectra. A czasem też y w proste T. iako Powiedacz Poeta.

13. To też uważyć potrzeba, że Żydźi nie mają pewnych jako my Wokaliszów/ ale je w iednem tylko Aleph punktami rozznaczaią, równie iako my a, ą od gołego A.

Zaczym Etymonując słowa/ nie trzeba się wiele sadzić na ich Wokalisach/ ale tylko na samych prawie Konsonantach.
Często też H. nie potrzebnie przydają: jako Hieruzalem miasto Jeruzalem.

14. Nuż trzeba zawsze y na to pamiętać/ iż przed Claudiusem (iako się w 9. Rozdź. pokazało) nie było liter F. y V. konsonansa. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ tak ie trzeba czytać iako na on czas pisano y czytano/ gdy niemi co beło przezwano.

15. To też uważyć potrzeba iż literę X. kładli miasto naszego/ gz. abo kz. tak iż iedno Kśiądz abo z Łaćińska Xiądz/ także Euxinus abo Eugzinus miasto Ogżeny. Często też Łaćinnicy kładą S. miasto X. iako Exquilinus abo AEsquilinus, Alexia abo Alesia &c.

16. Równie także y o literze Y. uważyć potrzeba że ią Grekowie często kładli miasto E. iako Breges Briges abo Phryges, Chrestus Chrystus/ Edessa Edyssa, Tymbrium Timbrium rć. Starśi zaś Łacinnicy miasto Y. kładli V. iako Pyrrhus Purrhus, Tyscus Tuscus, Tyssagetae Tussagetae, Thyria Thuria &c.

17. Także o literze Z. uważyć potrzeba że się często znayduie/ miasto niego H. a czasem y G. iako Agonax/ abo Azonax y Abraham, miasto Obrezan: Ztądże go wykładaią Patre circuncisionis, abo multitudinis to iest circunbisae.

18. Wiele też różni garbarze pierwotnego ięzyka grzeszyli y powinowactwem abo podobieństwem liter iakie są między H, a Ch, także Ch. a G. także G. a K. także B. a P. także F. a W. także M. a N. także P. a Ph. także W. a B. y tym podobnych.
A na ostatek nie rozumieiąc słów popsowanych/ abo nie mogąc poiąć od naszyńców wymówionych/ oślep kładli któreszkolwiek litery/ a czasem y syllaby insze za insze. Jako na przykład mamy w pomienionym Dykcyonarzu Historyckiem Stephani Caroli, za iedno w różnych Authorach Adiabare Aiabane, Adubanus Danubius, Aduas Abdua, AEcani AEquani AEqui AEquiculi, AEdessa AEdissa AEdyssa AEgea, AEgabro Bebro, Sarmatae Syrmatae Sauromatae, Hennoma Hennomia, Poltiobria Poltumbria, Abgavis Agabanis, Agrae Acrae, Agragas Acragas, Roxolani Traxolani (sub tit: Alani) Brytania Prydania (sub tit: Albion) Breges Bryges Brygantes Phryges, Bryses Chryses, Brusa Prusa, Cabrus Caprus Calabrus, Claudius Clausus, Caralitani Calaritani, y kilka tyśięcy słów inszych: które się za czasem w osobne kupy zbiorą/ na pokazanie więcey tych Reguł nieprawośći.

Jako takowe Reguły/ y na co są potrzebne Rozdźiał 11.

Obacz tedy uważny Czytelniku/ że ia AEthymonuiąc słowa/ nie którą chce literę abo syllabę kładę za inszą/ ale przez pewne Reguły z wielką pracą zebrane/ te którey potrzeba wyćiąga/ abo do sensu pisma S. lubo Historyckiego/ abo przyrodzenia iakiego słowa. Jako na przykład/ nie dość maiąc z pospolitego wykładu słowa Osanna, żeby się miało rozumieć Salva nos Domine (a to dla tego iż niemasz wnim konstrukcyey z następuiącemi słowami filio David) a chcąc wiedźieć coby to za słowo było:

Naprzód uważyć potrzeba/ że to filio David wydawa Osannę iż ma bydź nie co iemu należącego. Wiedząc tedy że to Panu Chrystusowi śpiewano beło/ któremu iako prawdziwemu Bogu należy Boska chwała: a uważaiąc że Jllyrikowie Nabożeństwo Bożeństwem zowią: łacno się domyślić/ że to słowo Osanna iest zepsowane (przez pierwszą Regułę) Bożanna abo Bożenna/ to iest latria filio David.

Także Alleluia, iż ie wykładaią Laudate Dominum, łacno się dorachować (przez 1. Reg. o początku/ a 7. o dwoygu ll) że to iest Chwałe-luia/ to iest laudem funditat. so. caetus fidelium.

Nuż Abram, uważaiąc iż był od Boga obrany y dla tego z Haran wywabiony: iawno iest/ że to słowo Wyżydowiono z naszego Obran; a to przez 4. y 18. Reguły. A iż potym/ w ten czas beł nazwany Abraham gdy mu się Pan Bóg roskazał obrzezać: ztąd oczywista rzecz iest/ że to słowo niegdy beło Obrezan/ z którego Żydźi nie maiąc pewnych wokalisów uczynili (przez 4. 16. y 18. Reguły) Abraham.

Ztądże go wykładaią Patrem multitudinis, przeto iż wiele Narodów przyięło od Żydów obrzezanie. Także Absalon że go wykładaią (per antiphrasim to iest opacznie) Patris pax; uważaiąc iż AEthymon w opacznośći bydź nie może/ a chcąc wiedźieć/ coby to za słowo beło: naprzód uważyć potrzeba/ iż ledwie kiedy miał świat podobnego iemu szaleńca przećiwko własnemu Oycu/ bo iawne są iego woyny przećiw Dawidowi: a potym że go on zabitego tak barzo przećie żałował/ aż mówił. Fili mi, quis mihi tribuat ut ego moriae pro te.

A tak wnet się pokazuie przez 4. Regułę/ że to iest abo Obszalon/ iakoby nader szalony/ abo Obżalon miasto obżałowany.

Nuż Ceres ponieważ ią za Boginię zbóż maią/ uważaiąc iż Boginie trzeba czćić/ a żyto zowią resz/ łacno się domyślić/ że to słowo Ceres, iest okrzesane czczę resz.

Także Bacchus/ ponieważ go za Boga trunków maią/ a na beczce maluią/ gotowa rzecz/ iż to słowo iest zepsowane Beczkoś.

Równie co by za słowo beło Alaconia lubo Laconia (bo tą dwoiako piszą) łacno się dorachować/ naprzód pierwszą syllabę przez 4. Reg. odpsowawszy na Olaconia, a potym przez 3. Reg. na Polaconia; poniewasz w Pelazgij beła/ gdźie także z miasta Polakoniey uczyniono Laconią/ iako y we Włoszech z Polacium abo z Łaćińska Palatium za czasem okrzesano Latium.

Ztądże po dźiśdźień Jllyrikowie/ równie iako y nas Włochy Lachami zowią. Nuż nix iawno iest per 15. Reg: że go wyrobiono znaszego śniegu; naprzód/ e. wyrzućiwszy/ a potym/ s. na koniec przesadźiwszy/ aby beło nigs abo z Łaćińska nix.

Także Cupido iż chćiwość znaczy/ iawno iest/ że to słowo (przez przesadzenie syllaby do) uczyniono z naszego do kupy, iakoby chćiwe zgromadzanie abo łączenie. Nuż litera/ wiedząc że mówienie rzeczą zowiemy (iako piękną rzecz miał do ludźi) łacno dość że ią wyłacniono z tych słów lita rzecz iakoby sulus sermo. Także Syllaba śiła abu to iest obiecadła wkupie.

Calamus kalać ma abo muśi/ to iest papier abo na czym piszą. Papyrus pod pióro/ bo go pod nie podkładaią. Author dał-tor/ iż drogę do czego przetorował: y także wszystkich inszych słów/ co ich ieno iest na świećie w którymkolwiek ięzyku/ łacno się z ich przyrodzenia/ abo opisania lubo w Bibliey lubo Historyach dorachować przez pospolite Reguły/ iako z pierwotnego naszego ięzyka Słowieńskiego wypłynęły.

Że takie wykładania słów odpsowanych/ nie są przećiw pospolitym Doktorów Świętych

Rozdźiał 12.

Jawno tedy iest/ że słowa które uważny Czytelniku znaydźiesz w tym Wywodźie odpsowane/ lubo z Polska nazwane;
iako Paradisus Poradźiesz/
Monarchia Mieńarcość/
Aristocratia Parzystokraczenie/
Seth Scyth (abo raczey Sczyt)
Enos abo Anos Panosz/
Malaleel Mola-leł/
Mathusale abo Mathuscyalach Matu-śćiałoch/
Tanais Toniec/
Hercules Harculec/

y insze tym podobne/

nic więcey nie są różne od Adam Jadam/ Eva Jewa/ Andreas Jędrzey &ć. ieno że tamte nie są nam tak iako te w zwyczaiu: dla tegoż nie uważnym dźiwne się zdadzą.

Niechże tedy żaden nie mówi że to są sczere słów popsowania gwoli wykładania ich po swemu/ przećiwko pospolitemu Doktorów Świętych wykładowi. Bo insza rzecz iest słowo iakie swawolnie popsować a insza zepsowane zdowodem odpsować/ aby się to co niegdy rozumiało.

A co się tknie aby odpsowanych wykłady miały bydź przećiw Doktorom Świętym/ uważ proszę mądry Czytelniku/ że iako insza rzecz iest pokazować/ o iakiem obraźie iż tego abo owego Świętego iest/ od pokazowania iakiemi go farbami abo z iakiego drzewa wyrobiono/ y z którego lasu ono drzewo wyrobiono: tak insza rzecz iest/ wykładać z Doktorami Świętemi słowa Żydowskie abo Greckie/ tak iako ie Żydźi abo Grekowie rozumieią/ a insza nie przecząc temu pokazować/ zkąd się wźięły u Żydów abo Greków takowe słowa: y co brzmią w uszach pierwotnego ięzyka Narodów Słowieńskich.

Wczym żadna się krzywda ani Bibliey/ ani Doktorom Świętym nie czyni.

Bo ieżeli się godźi Bibliyne słowa Chaldeom y Arabom/ ynaczey pisać y po swemu wykładać/ niżeli Żydźi piszą y wykładaią: czemusz proszę nie ma się toż godźić y nam Słowakom:

A tym więcey żeśmy zawsze beli y są przy tym prawie: iako się widźi w zwyczaynieyszych słowiech Adam Jadam/ Eva Jewa/ Ioannes Jan Andreas Jędrzey/ y wielu podobnych/ które inaczey aniżeli Żydźi abo Biblia/ piszemy y czytamy. Co ieżeli się godźi w zwyczaynieyszych słowiew: czemu y nie w inszych niezwyczaynych:

A żeby iawno beło/ iako różnie Chaldeowie y Arabowie słowa Bibliyne piszą y wykładaią/ niech będą te kilka na przykład.

Jeżeli różni różnie piszą y wykładaią: Czemu po naszemu nie pisać y wykładać?

Łaćińskie Chaldeyskie Arabskie Słowieńskie
Adam Odom Adamo Jadam

Homo vel terrenus aut terra rubra, u wszystkich. Heres Dei promissor.

Abel Hobel Habil Ubeł.

Luctus vel vanitas, u wszystkich. Desuit.

Seth Sith Scit. Sczyt.
Positus Fundamentum, Frontispicium.
Enos Anuś Anos. Panosz. (.f. Sethi)
Homo vel vir. Nomen Domini vel dulcedo, Dominatoris filius
Malaleel Mahlalail Mahloloil. Mola-leł.
Lavdans Deum Laus aeterna. Tineam fudit.
Mathusale Matuśialach Matuscialach. Matu-śćiałoch.
Mortem misit Nuntius mortis Mittens mortem. Turbameti excisor.

Dla rozezniania tedy czyiby wykład był własnieyszy:

Naprzód o Jadamie uważyć potrzeba/ iż między inszemi imionami Bożemi/ iest też iedno iestnośći Boskiey Ja abo jaus iakoby Egus, którem się nazwał mówiąc

(Exo. 3) Ego sum qui sum.

Ztądże Jadam właśnie wykłada się Egi dabo, iakoby dźiedźic obietnic Boga który się nazwał Ja iestem który iestem: to iest nie odkogo inszego iestność maiący/ ieno sam odśiebie. Którego wykładu potwierdza ono Dawidowe Psal. 8. Omnia subiecisti sub pedibus eius. Jż iednak daleko większe rzeczy miał od Boga niżeli wźiął/ to iest Niebo do którego człowiek stworzony/ dla tego nie nazwał go Bóg Jadał/ ale in futuro Jadam/ iakoby Dei dabo/ który się zowie jaus abo Egus.

Ubeła wykład iawny iest bez wywodu/ bo wiemy że Ubeł gdy go Kain zabił.

Sczyth zaś coby beło nikomu nie tayno; przyczyna iednak dania mu tego imienia beła/ iż odniego wystawionego na czoło Jadamowe Panowanie w Raiu poczęte Sczythickiem zwano/ y potomki iego iako nazacnieysze na świećie Synami Bożemi.

Panosza także wykład/ sam z śiebie iawny iest/ iż był Synem Sczyta pierwszego po Jadamie Pana świata/ y Sukcessorem iego.

Molaleł dla tego tak beł rzeczony/ że pierwszy na świećie Kainiany podbił/ którzy iako mol wszystek Naród ludzki psowali. Za co iż nieśmiertelny chwały nabeł/ ztądże to imię Laus aeterna wykładaią.

Mathuśćiałoch zaś/ ztąd beł tak przezwany że Kainiany wyśiekł/ którzy przed Potopem długiemy woynami świat mąćili/ ztądże go wykładaią/ Mittens mortem, abo Apostolus mortis. Których wszystkich wykładów istotna własność w samym się Wywodźie szerzy obaczy.

Pokazawszy różność u różnych między pomienionemi słowami/ równie także/ nie będźieli w kogo chćiało/ że Magoga y Goga synów Japhetowych zowie po naszemu Lachem y Polachem/ choć tego dość gruntowne przyczyny pokazuie: niech proszę wspomni na takąż różność słów zwyczaynieyszych Adalbertus od Woyćiecha/ Bonaventura od Dobrogosta/ Deodatus od Bogdana/ Felix od Sczęsnego/ Bonifacius od Dobrodźieła/ Chrisostomus od Złotoustego/ Benedictus od Dobrosława/ Sylverius od Lasomiła/ Hieronymus od Jarosza/ Laurentius od Wawrzyńca/ Petronilla od Piotrusze/ Pudentiana od Wstydońki/ y inszych tym podobnych.

Które w uszach naszych tak właśnie nie maią nic Łaćińskie z Polskiemi/ iako y Żydowskie Magog z Lachem abo Gog z Polachem: Y owszem kiedybyśmy tak nie rozumieli Łaćiny iako Żydowizny nie rozumiemy/ zaiste nie równieby trudniey pokazać/ że to iedni beli/ Adalbertus y Woyćiech/ Felix y Sczęsny/ Hieronimus y Jarosz/ Laurentius y Wawrzyniec/ także y drudzy z pomienionych: a niżeli Magog y Lach/ abo Gog y Polach.

Którym tego tylko nie dostawa/ że ich nie mamy w zwyczaiu iako tamtych. Jednakże łacniey się ich niż tamtych dorachować: bo uważywszy/ że Scythiam Regiam wszyscy Historycy w Koronie Polskiey pokazuią.

Nuż to że Scythy Żydźi Magogami (patrz w Kalepinie pod słowem Magog) a Słowacy Lachami zowią: oczywista rzecz iest/ że to ieden muśiał bydź u różnych Magog y Lach/ iako Adalbertus a Woyćiech/ abo pomum a iabłko. A ponieważ Polach przodek nasz tak zawsze pospołu chodźi z Lachem/ iako w piśmie S. wszędy Gog z Magogiem (którym nasz Naród niegdy śpiewywał Lelum Polelum) tedyć za tem idźie: że iako Żydowski Magog iest naszem Lachem/ tak też y ich Gog naszem Polachem/ abo Polakiem: co się dostatniey tym Wywodem pokazuie. Ztądże lada Żydźię Szlachćica zowie Goy/ a Chłopa Mużyk.

Tak tedy tych iako y inszych słów (dorachowawszy się iakie niegdy beły) że używam za trzeći Jnstrument abo materyą Jstoryey moiey/ nie dźiwuy się uważny Czytelniku: ponieważ iako widźisz y w nich samych dobrze z rozumianych/ dyszy oczywista prawda niemal wszystkiego iako się co dźiało.

O przybudowaniu na pomienionych trzech Fundamentach Jstoryey. Rozdźiał ostatni.

Na ostatek y to uważyć potrzeba/ iż nie równie większy iest dowód czegokolwiek/ pokazem zpewnych rzeczy/ prasą dowćipu wyćiśnionym: iako przez miarkowanie czasów/ abo iedneysz rzeczy różnych imion dorachowanie/ y inszemi sposobami/ oczy ludzkie otwieraiącemi: a niżeli gołemi słowami którego Authora o bayki podeyrzanego.

Jako na przykład, że Baal któremu Ninus i Semiramis bałwan byli na uczćiwość wystawili, nie kto inszy był jeno Tanaus primus Rex Scythiae Regiae abo Korony Polskiej: łacno prasą dowćipu wyćisnąć/ z słów Genebrarda/ wielkiego Chrześćiańskiego Historyka mówiącego lib. 1.

Vexores Rex AEgypti qui Scythas usque ad Pentum (ut Trogus docet) pepulit, & Tanaus Rex Scythiae qui Vexorem usq; in AEgyptum repulit, ante Ninum fuerunt.

Jeżelić albowiem przed Ninem żadnego innego nie beło przestrachu świata/ prócz tego Tanausa/ tedyć nikogo inszego prócz niego/ nie możono Baalem na on czas przezwać.

Także to/ że tego Tanausa (dopiero potym w Europie tak nazwanego) przed tym w Azyey Polągiem lubo za czasem Polachem/ aż naostatek Polakiem zwano/ od Polęgnienia po Lągu abo Lachu (którego Żydźi Magogiem zowią) na Stolicy świata:

Ztąd łacno wyćisnąć/ że starożytne miasto Polemniacum nad Pontem, na tym mieyscu Ptolom. pokazuie/ zkąd Tanaus wypadł na Wexoresa.

Nuż to że ten Polach rzeczony Baal y Tanaus/ muśiał bydź nie de stirpe Iaphet iako Fasciculus temporum uczy/ ale własny a nazacnieyszy syn iego/ sam czas pokazuie ponieważ beł ieszcze przed Ninem.

A to zaś/ że go Jozeph Antiquitatum Mogiem a drudzy Żydźi Gogiem zowią: ztąd łacno wyćisnąć/ iż tenże lib. 1. na tymże mieyscu pokazuie Mogę Miasto starożytne gdźie Ptolom. Polemniacum: A pisze iż beło Moga syna Japhetowego.

Tym sposobem i wiele inszych rzeczy nad Słońce iaśnieyszych/ łacno wyćisnąć prasą dowćipu z pewnych fundamentów/ iak wino z iagód.

Nie pytayże się więcey uważny Czytelniku/ zkądem wźiął y biorę to co piszę (choć ledwie kiedy od kogo zdźiśieyszych pomyślone) obaczywszy przez te Perspektywę/ na iakich fundamentach stoię.

Ale tak proszę bądź wdźięczen prace moiey/ iakoć przynależy. A tak ią chętnie czytay/ iako ia tobie uprzeymie życzę/ ut bene diuqucvalese.

Następstwo Panow Świata.
Samoprawdźiwych Augustow albo Gogustow. Y Niezwyćiężonych,

Przez których się wieki/ ten Wywód prowadźi.

I Iadam / w Raiu od Boga postanowiony Panował lat 234. aż wnuka / obaczył z tego syna któremu Państwo miał wolą zpuścić / aby mu pokutować nie przeszkadzało. Od stworzenia

II Sczyth abo Seth syn iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 105. Panował lat 140. aż przykładen Oycowskiem także wnuka następce swego obaczył. 235

III Panosz abo Enos, syn iego nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 160. Panował lat 100. 395

IV Panoch abo Anach, wnuk iego / nazwany Molaleł abo Malaleel / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 101. Panował lat 404.

496

V Matu-śćiałoch abo Mathusale Prawnuk iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 214. Panował lat 756. aż do Potopu / który się począł 901

1657 Od Potopu

VI Japhet / Pra-wnuk iego / nazwany Iuppiter nastąpiwszy (po iedenastu lat Interregni) Roku …

A wieku swego 112. Panował w Azyey lat 337. nim odszedł do Aphryki.

1669
12

VII Lach Priscus sym iego po żydowsku Magog / lęgszy na pierwotney Stolicy świata …

A wieku swego 342. Panował lat circiter. 10.
2007
351

VIII Polach Priscus, brat jego, którego Żydzi Gogiem zowią / przed tym Dan abo Alanus, a potym Baal, Tanaus, Hercules, y Iouis rzeczony: nastąpiwszy Roku …

A wieku swego 348. Panował lat circiter. 45.

Przyszedł do Europy Roku …

Gdzie Scytyckie Królestwo (które przed tym od początku w Azyey było) ustanowił od niego Polskiem / a od władzi Carmackiem nazwane. Y spłodził wniem trzech synów / Sczyćca / Bogaderza / y Giełona: z którego liniey był Jan Giełon / abo Jagieło.

2018

2025

362

369
IX Sczyćieć abo Scytes, od którego Scythickie Królestwo się Sczyćiońskiem abo Scytharum Regiorum. Tego dźieła y Następce abo Successory/ aż do Naiaśń: y Niezwyćiężon. WLADYSLAWA ZYGMVNTA pokaże Authorowe Speculu Istoricum, będźieli na nie taki nakład/ iakiego potrzeba.

WYWOD HISTORYCKI
Jedynowłasnego Państwa Świata/

Na obaczenie w ręku najzacniejszego Narodu Polskiego/ i w ich Koronie prawdziwego następstwa/ w pierwotnym Jadamowym Panowaniu światu: uważyć potrzeba/ gdzie się/ iako/ a iakie poczęło: y w kim/ kedy/ a iako ćiągnęło/ poty aż sie dzisieyszey Koronie Polskiey za łaską Bożą dostało. Co obaczywszy/ krotko sie cokolwiek pewnego y o przeszłey fortunie iego pokaże.

Piotr-246 · Gość

kolejne poprawki:

"WYWÓD JEDYNOWŁASNEGO PAŃSTWA ŚWIATA, w którym pokazuje ks. WOJCIECH DĘBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin, Doktor Theologi, Generał Społeczności Wykupowania Więźniow, że nastarodawniejsze w Europie
KRÓLESTWO POLSKIE, LUB SCYTHYCKIE, samo tylko na świecie, ma prawdziwe Successory JADAMA, SETA i JAFETA,
w Panowaniu światu od Boga w Raju postanowionym i że dla tego Polaków Sarmatami zowią.

A gwoli temu i to się pokazuje, że Język Słowieński pierwotny jest na świecie.

Nie gań aż przeczytasz:

Bo wydany iest za Pozwoleniem i Przywilejem Ie Krolewskiey Mości, po przejrzeniu na to wysadzonych Teologów i Historyków

W WARSZAWIE,
W Drukarni Jana Rossowskiego Typographa Króla J. M.
Roku Pańskiego 1633.

Nazacniejszym i Nastarodawniejszym
NARODOM
KORONY POLSKIEY
I wszem inszym Słowieńskiego języka.

Zdrowia, szczęścia, i Sławy, przy łasce Bożej.

Pospolitej chluby Waszej Nazacniejsze i Nastarodawniejsze Narody Sarmackie: zebranej z Jstori mojej, w druk (pod imieniem Najjaśniejszego i Niezwyciężonego Monarchi WŁADYSLAWA ZYGMUNTA z Bożej łaski Najwyższego Pana i KRÓLA Polskiego
po niemałej części już zgotowanej: nie zdało mi się ani Jego Królewskiej Mości iż krótka rzecz jest, ani też komukolwiek osobnemu, z grona Waszego ofiarować; abym się i ja nie zdał kogokolwiek nad inszych przekładać na szale błahego rozsądku mego.

Przeto wszystkim razem i każdemu z osobna, niech będzie ten sok Istorii mojej ofiarowany: na ulżenie bólu serca w dzisiejszym doczesnym osłabieniu Korony Polskiej, od jej pierwotnych nierównie większych władzy i potęgi: Którymi się szczyciła, póki ją zwano Sczycyochą, albo Scythiam Regiam i Sarmacją zamiast Carmacją (aby nie czytano Karmacja.) że niegdyś wszytkie Carstwa w mocy miała, jako własna ich mać, z której się poczęły:

Nuż Pandorą jakoby Panią darowaną, iż jej wszyscy Bogowie Ziemscy dary (jak Trogus uczy) hołdowli: i Ukwilą albo Regnum Aquilonis, iż tu nawyższą zwierzchnością wszelkich od kogokolwiek rozkwilonych ukwilano; iako się w tym Wywodzie pokaże:

Nad to Basilaeą (zamiast Ważylechą) że ją wszyscy czcili i uważali za Lachowe gniazdo Syryjskie na Libanie: gdy Polach brat i Successor jego viij. Pan świata/ Tron Sczycioński abo Scytharum Regiorum, tu z Libanu przeniósł: i wszytkę chlubę Scytha abo Setha syna Jadamowego Scythów Azyatyckich, to iest Aramaeów abo Syrów tu zasadził: i w tenże sens Amalechią (zamiast Jamą Lechową) także i Echidną (jakoby Lecha dnem albo dziedziną)

Nuż Vandalią od Wandy żony (według Hertmana Schedella) Jafetowej; że tuteczny płód jej, stąd wędrowny, daleko różne krainy osadzał; i różnymi inszymi tytułami: A obywatele jej ze krwi nie Sczytakami albo Scytami jako zrazu od Sczyta albo Setha, syna Jadamowego, ale Polakami od Polacha syna Jafetowego (którego Żydzi Gogiem a cudzy różnie różni Baalem, Tanausem, Herculesem i Jowiszem zowią) i Sczyciochami, albo Scythas Regios, od Sczycca syna i Successora Polachowego/ którego Historycy zowią Scythes zamiast Sczyciec.

A prócz tych pomienionych tytułów ich Królestwa też Gethami zamiast Gędami; że w gędach abo pieśniach/ mieli pierwotne swe Jstorie: także Venetami abo z Ruska Henetami, od wnetości albo prędkośći przeciw nieprzyiaćiołom: y Gotami miasto Gotowemi/ to iest na odpór im/ a mianowićie Rzymianom około Dunaiu: y różnemi inszemi od ich dźieł iednegoż Narodu przezwiskami.

Ponieważ tedy wszytkim wam wzaiem służą one słowa Żydowskich Królestwach rzeczone.

4. Ezdrasz 2. Accipite iucunditatem gloriae vestrae gratias agentes Deo qui vos ad Coelestia regna vocauit.

Bierzcie uciechę chluby Waszey, dziękuiąc Bogu, który was do Królestw Niebieskich, to jest, władzą Niebieską w Jadamie poczętą ustanowionych powołać raczył. Wszyscy ją (a osobliwie Polacy) przyjmijcie jako swoją własną. Wszyscy się z niej cieszćie iako z osobliwego kleynotu. Wszyscy się nią szczyććie/ iako Sczyćiochowie/ abo Scythae Regij. Wszyscy się chlubćie/ bo iest z czego: iż was taką godnośćią uczćić raczył.

Bierzćiesz z niey ućiechę/ a proszę wdźięcznym okiem: bo nie pochlebstwo iest/ ale istotna prawda. A wźiąwszy ten zadatek chluby Waszey/ chcećieli aby wszystka iey summa/ co prędzey światu iawna była: Wszyscy proszę do nowego Pana przyczyńćie się o nakład na Speculum Istoricum universalis Istoriae, które światu Łaćińskiem ięzykiem gotuię. A to na cześć y na chwałę Prawdy S. P. Jezusa Chrystusa/ y na odpór dźiśieyszym Historykom naszę własną chlubę różnym inszym Narodom przypisuiącym.

Wszyscy o nim (o co proszę) radzćie: a mnie ubogiego Zakonnika, który wam ten podareczek, jaki mógł być na prędce ofiaruję, w łasce swey chowajcie, bom wszystkich was iako tegoż grona lubo napodlejsza jagoda, powolnym sługą jest, i niegodnym Bogomodlca.

KS. WOYCIECH DEBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin.

Przestroga o słowach

Scythia, Scytha, Scythicum Regnum.

Te słowa Scytia, Scyta i Scytyckie Królestwo, szczycącym się nam Polakom nie jeno Scythem albo Sethem synem Jadamowym, ale też i Sczyćcem synem y Successorem Polachowem, nie tak by trzeba po Polsku pisać.

Jż iednak te słowa cudzoziemskie nie są nam w Polsczyznie zwyczajne, dlatego zdało się raczej z łacińska je pisać, dla łacniejszego rzeczy zrozumienia. Właśnie tedy ma się zwać po Polsku Scythia Regia, Sczyciocha, a vulgaris (za Donem) Sczytocha: Scytha Regius Sczyćioch, a vulgaris Sczytak. Scyticum, jeżeli co Regiorum Scytharum, to Sczycioński, a jeżeli vulgarium to Sczytackie.

PERSPEKTYWA na dojrzenie tego wywodu, którą pierwej trzeba przeczytać, temu ktoby miał wolą rzeczom przeczyć.

Jako Historye są popsowane; a co w nich zostało wiarygodnego.

Rozdział Pierwszy.

Jawna rzecz jest uważny Czytelniku, że pierwotna według Berosa Scytycka Istoria (lub ista rzecz) jak się co na świecie i kiedy działo: tak bardzo niepomiarkowane affekty ludzkie cudzej sławy pofałszowały, aż ledwie co w niej zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Naprzód abowiem Egipscy Chamowie sławną oną u Historyków sporkę o starożytność rodzaju z Scythami, Przodkami naszemi, długo wiodąc, skoro przemożeni byli znowu ciże w Babylonie (chcąc piórkiem połatać nagość dziedzicznego swego po Chamie przeklęctwa w poddaństwo Scythom przez Japheta idącym) wszystką Istorię pofałszowali: pokazując przeciw Pismu Świętemu i oczywistej prawdzie pierwotne Panowanie Światu w rękach poddaństwa Jafetczykom Chamianów Babylońskich.

Stądże ich świat zowie Chaldaei, miasto Chwałdoi, jakoby cudzą chwałę dojącemi.

A Steph: Carolus in suo Dictionario Historico mówi Berosus Babylonius cum Notarius & Scriba publicus suisset, omnem Chaldaicam defloruit Historiam, &c. & ipsum solum secuti sunt Persae in Assyriorum Monarchiae temporibus, ut Metasthenes author est.

Których bajki o pierwotności Assyryjskiej Monarchii nie mniej dostatecznie jako i uczenie zbija Oilb. Genebrardus, pokazując jej primam adolescentiam dopiero około czasów założenia Rzymu - to jest około 1633 Roku po Potopie.

Po Chaldeach samiż Polaczkowie nasi (których nad białe morze przeniesionych, część Pelasgami, część Polakoniami albo Laconami zwano) gdy tam jako na spokojnieysze miejsce pospolita szkoła świata z Tyru przeniesiona była (od której nowe jej gniazdo Athenae miasto Uthenie albo Uczenie nazwano) nauką w pychę podniesieni: wygrzeczniwszy Scytycki abo Słowieński nasz język i nazwawszy się od tego Graecy (zamiast Grzeczni) tak sobie oślep wszytką chlubę starożytności przypisowali, aż im też za to świat przydał za tytuł Mendacees.

Po nich zaś we Włoszech także nasi Polacyusowie, albo Lacyusowie (zamiast Lachowie, jakiemi ich i po dziś dzień Jllirykowie zowią) na Polackiey tam sławney Rzymskiey górze osadzeni, gdy złym przykładem Greków, także język nasz pospolity wyłacnili, jako i Graekowie wygrzecznili, od tego nazwawszy się Latini jakoby łacniącymi, równie także rzeczy swe piórkiem oślep wynosili, aż ich za to Przodkowie nasi wniwecz obróćili.

Nuż teras Niemcy, zapomniawszy, że ich przodek jakiś Tuysko był (de terra ortus), tak sobie wszytką prawie chlubę świata gwałtem przypisują: aż ich pomieniony Genebrardus na kilku miejscach w tym usiłowaniu z Grekami porównywa. Toż i insze Narody czynią milczeniem naszym ochwacone.

Zaczym gdy każdy pisze nie Jstoryą abo istą rzecz jako co było ale Historią lubo raczej Historyństwo jakieś, co najwięcej ile jeno może dla chluby Narodu swego wymyślając: jawno jest, że wszystkie Historie tak barzo muszą być popsowane iż jak się rzekło ledwie co wnich zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Jakimi instrumentami Histori/ mogą być w Istorię poprawione.

Rozdział 2.

Wybierając tedy kwiecie pierwotnej Sczytyckiey Istorii (która sama tylko prawie ma jedyny zapach prawdy świętej) między tak gęstym cierniem rozmaitych fałszów: nie widzę innych do tego instrumentów tylko Bibliię Świętą, Głos pospolity (Ethymon, to iest Wied albo wiadomość imion, co które prawdziwie ma znaczyć).

Iż tedy prawie jeno temi trzema instrumentami robię Istorię moją (z której ten sok sławy Narodu naszego wycisnąłem) dla tegoż o każdym z nich z osobna przestrzegam.

O Pierwszym Instrumenćie to jest Biblii Świętej.

Rozdział 3.

Naprzód tedy o Biblii Świętej uważ proszę mądry Czytelniku, że się Księgi tak Starego jak i Nowego Testamentu pospolicie na czworakie dzielą. To jest: Legales, Propheticos, Sapientiales & Historicos. A tych ostatnich iest 12. to iest: Iosue, Iudicum, Ruth, Regum, Paralippomenon, Ezdrae, Tobiae, Iudith, Esther, Iob, Machabeorum, i Actus Apostolorum.

Po tym, że też Mojżesz w Genesis, także Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel, Jan Święty w Apokalipsie i wiele innych, nie tylko Prorokami byli, ale też i Historykami Bożymi.

Jakim rzetelnie Hieronim Święty zowie Daniela. Zaczym nie jest nic przeciwko Doktorom Świętym i Duchownemu ich wykładowi, on wcale zaniechawszy, niektóre miejsca Pism Świętych według litery po Istorycku wykładać.

O Drugim Instrumencie to jest: Pospolitym głosie.

Rozdział 4.

Pospolity głos tak wielkiey wagi jest że otrzymał tytuł Vox populi vox Dei.

Ten zaś dwoiaki iest, Pisany i Ustnie podany.

Pisany głos pospolity jest kiedy (co w Historiach znajdujemy od wszystkich albo przynamniej wielu zeznano) tak iż nie może bydź wywrócono: jako na przykład że Scythae antiquissimi hominum.

Że przedysputowli Egipcjan przeciw temu przeczących.

Że oni świat zrazu osadzali i Królestwa postanawiali.

Że od wieków zawsze byli różni Regij a vulgaribus, y Scythia ich biformis, to jest od połowice do góry Panna/ a nadół Jaszczórka.

Nuż to, że Scythia Panna: to iest Regnum Scytharum, po wyjściu z Armenii (gdzie Mojżesz Raj, a Scytowie początek swój Egipcjanom pokazowali) naprzód w Syrii było, a po tym w Europie wzdłuż między Donem i staremi granicami od Niemiec, a wszerz między Dunajem i Pruskiem Morzem.

Także iż tej Scythyiey Pannie dał Hercules Baltheum perpetuae successionis, i łuk prawnej potęgi, dla sposobniejszego nastąpić po nim.

Nusz to, że Scytom Królewskim wszystka Azja półtora tysiąca lat przed Ninem hołdowała: i inne tym podobne rzeczy, którym nikt nie przeczy.

Podany zaś głos pospolity jest, który wypadszy z uszu starożytności, jak Echo po górach tłucze się po uszach ludźi pośledniejszych wieków: o jakiem mówi Mojżesz (Deut 32):

Memento dierum antiquorum, cogita generationes singulas, interroga patrem tuum & annunciabit tibi, maiores tuos & dicent tibi.

A Dawid Psalm. 43. Deus auribus nostris audivimus, patres nostri annuciaverunt nobis.

Wielki wtedy jest dowód czegokolwiek pospolitem głosem lub pisanym albo ustnie podanym. Jednakże o tym pośledniejszem z pilnością uważać potrzeba: jeżeli takowy Naród, który go woła, nie jest podejrzany o udawanie jakich bajek za istotną prawdę.

W czym ledwie się podomno który niewinnem znaleść może prócz naszych Słowieńskich, a mianowićie Polaków abo Sczytów Królewskich.

Bo przodkowie nasi żadnej potrzeby nie mieli cokolwiek zmyślać, będąc pełnymi wszelkiej chluby: tak starożytności rodzaju od Scyta lubo Seta syna Jadamowego, jako też zacności Slachectwa od Polacha pierwszego, syna Jafetowego: Nuż góry nad wszystkimi Narodami (które im od pięćsetnego sześćdźieśiątego roku po stworzeniu świata jako Trogus uczy zawsze hołdowały) i tak wielkiej pobożnośći, że ich wszyscy starzy z Homerem zwali iustissimos & sanctissimos viros:

Także wynalezienia nauk, od których saccae (zamiast żacy nazwanym) potwierdzają tego, tak przezwisko starych Philozophów Magi (bo Żydzi Scythy Magogami zowią) jako też i słowa scientia soitus.

Nuż dźielnośći woienney wszytkiemu światu wiadomej: i wszelakiey prócz tych inszey chluby/ którąkolwiek by się ieno mogła wymyślić.

Ani tedy potrzeba kiedy było Przodkom naszym cokolwiek zmyślać/ ani też mogą być o to światu podejrzani: poniewasz wszystka starożytność zowie ich simplicissimos & pijssimos viros.

Zaczym pospolity głos Narodu naszego/ godnieyszy iest wiary nad wszystkich inszych/ którzy z iawnych bajek początki swe pokazuią: tak iż po Piśmie Bożym/ nie może być większe nad ich głosem dowodzenie.

O którym Ioannes Archiepiscopus Gnesnensis (w Kadłubku) mówi. Fuit quondam in hac Repub. virtus, quam velut quaedam luminaria Caeli, non quidem seripturae membranulis, sed clarissimis gestorum radijs Patres conscripti illuit ravere. Non enim plebei Aborigines, non vendicariae illis principatae sunt potestates, sed Principes succedanei, quorum strenuitas licet nube ignorantiae obducta videatur, mira tamen rutilantia tot saeculorum tempestatibus extingui non potuit.

Czemu? Bo jeden drugiemu powiada/ według pomienionych słów Mojżesza i Dawida. A to mianowićie przez pieśni/ w których pierwotne Istorie nasze bywały: od których nas niegdy zwano Gethami miasto Gędami. A tych takich pełno się ieszcze między gminem osobliwie po Ruśi i Moskwie zawija: z których siła się może kto chce nauczyć.

Uważ tedy proszę mądry Czytelniku, że ja nie wiatr gonię, szukając po Historyach tych co Principes succedaneos, od Tanausa pierwszego tu Pana (w którym ten Wywód kończę) aż do dzisieyszego Króla Pana Naszego.

O Trzeciem Instrumenćie to iest: Ethymonie słów, co ma z Jstorią, a że nie może być jeno z pierwotnego języka.

Rozdział 5.

Na obaczenie coby miał do Istoryii Ethymon (to jest Wied abo wiadomość imion) potrzeba uważyć, iż od początku świata nigdy żadnej rzeczy nie przezwano, jeno według tego jako jej przyrodzenie wyciągało.

Bo mamy Genesis 2. Vocavit ad Adam cuncta quae fecerat ut videret quid vocaret ea - to iest: aby był obaczył, jako miał co nazwać według jakowości każdey rzeczy.

Dla tegoż przydawa Mojżesz:

Appelavitque cuncta nominibus suis, - to iest ich własnymi, jakie przyrodzenie każdej wyćiągało.

A nie ieno w ten czas ale też i potym/ tak Jadam swe syny/ iako y oni swoie potomki/ także góry/ lasy/ krainy/ rzeki/ y insze rzeczy takiemi słowami przezywali/ iak ich abo czas/ abo dźieła iakie wyćiągały.

Ztądże w Bibliey pełno mamy przyczyn, dla których komu iakie imię było dane/ abo co przezwanego:

Jak w Genesis 10. Nomen uni Phaleg, eo quod in diebus eius divisa sit terra.

To abowiem za fundament wźiąwszy/ iawno iest że y w samych słowach dobrze zrozumianych/ dyszy niemal wszystka prawda Istorii/ albo istotnej rzeczy/ iako się/ co/ y kiedy dźiało na świećie.

Przeto nie dźiwuj się proszę uważny Czytelniku/ żem ja wźiął przed się Ethymon albo Wied-imion/ to iest scientiam nominum, za trzeći Jnstrument abo materya Jstoryey moiey.

Tak to abowiem wielka rzecz iest/ kiedy się może mówić/ i samo to słowo pokazuie: Że niemal wszyscy Historycy/ za tak wielki fundament mają podobieństwo słowa/ aż też nigdy i w niepodobnych rzeczach nim się kontentuią.

Jako między inszemi Sarnicki nasz, lubo to zacny i poważny Historyk, a przecie jednak dał się niektórym innym uwieść/ iż dla samych tylko słów Biblijnych Assarmot i Peleg i on początek Sarmatów Polaków uśiłuje z Żydów pokazać: choć wszystkiemu światu jawno iest, że nie z Sema ale z Iafeta idźiemy.

Na objaśnienie tedy, jako to wielki jest Fundament/ i czego potrzebuie/ żeby się na nim bezpiecznie stać mogło, uważyć potrzeba/ iż prawdziwy Ethymon abo Wied-imion nie może być jeno z pierwotnego ięzyka, którym Adam i Noe gadali. Bo rzetelnie Moyżesz mówiąc Genes. 2.

Omne quod vocavit Adam animae viventis ipsum est nomen eius

- jaśnie naucza/ że wszelkie insze imiona prócz onych/ nic inszego nie są tylko popsowanie słów pierwotnych.

Które nie ieno aż do budowania wieże Babel nieskazitelne trwały/ według onych słów Genes. 11.

Erat autem terra labij unius & sermonum eorundem,

- to iest że wszyscy iednako wymawiali/ iednesz pospolite wszystkim słowa: ale też y za czasów Moyżesza trwały/ bo pro praesenti suo tempora mówi/ ipsum est nomen eius.

Stądże Jozeph. lib. 1. Antiq. rzetelnie mówi. Że "Animalia etiam nunc ijs nominibus vocantur, quae illis Adam imposuit."

Czego mu potwierdza Euseb. lib. 11. de praepar. Evangel.

Że pierwotny ięzyk/ nie był popsowany/ gdy Babel budowano/ i gdźie a wkiem został nienaruszony.
Rozdźiał 6.

Z pomienionych słów Moyżeszowych/ znać że przy wieży Babel/ pierwotne słowa nie były zagubione/ ale tylko gęba ludzka popsowana.

Ztądże mówiąc o oney odmianie. Genes. 11. "Ibi consusum est labium universae terrae", nie przydawa & sermones, iako trochę wyżey mówiąc o dawnieyszych rzeczach powiada. Eratantem terra labij unius & sermonum eorundem.

Na którym fundamenćie stoiąc/ to iest że on pierwotny ięzyk został kędyżkolwiek w cale/ y po rosproszeniu budowników Babilońskiey wieże: a zatym że y po dziśdźień gdziekolwiek bydź muśi/ (iako się z Jozepha y Euzebiusza w 5. rozdźiale pokazało) łacno się dorachować/ któryby był z dźiśieyszych.

Bo ponieważ nikt jeszcze nie zadał tego Noemu, aby iego ięzyk pierwotny miał w ten czas bydź zepsowany: (a to dlatego/ iż nie był między onemi złośnikami co Babel budowali) tedyć pewną rzecz iest/ iż tam gdźie on był na ten czas muśiał w cale pierwotny ięzyk zostać/ nie ieno w niem/ ale y w tych co koło niego abo przy niem byli.

A iż Noe według wszytkich w Syrii był pod on czas/ i tam umarł iako Genebrardus lib. 3. dostatecznie wywodźi: tedyć pierwotny Syryiski ięzyk muśiał bydź tenże co y przed Potopem; a to w Japhetowem pokoleniu/ które tam y potym według wszystkich zostało.

Sądże pomieniony Genebrad mówi. Sed nec qui morabantur in Syria & Chanaan (to iest Palestynie) videntur intersuisse constructioni Turris, aut communicasse: quoniam Genes. 11. structores dicuntur desceadisse de Oriente in campum terrae Sennaar, illicq; ad hoc opus consedisse. Syria vero & Chananaea erant in Occidente terrarum quae tunc incolebantur.

A Rabin Juda in tractatu Sanedrin. rzetelnie uczy, że Jadamów ięzyk był Arameyski, to iest Syryiski: bo Syrią nie tylko Żydźi/ ale też y Hieronim Św. i między inszymi Historykami Ptolom. lib 5. Aram zowie/ a Ioseph. Antiq. Syry Arameami.

Że pierwotny Syryjski ięzyk Słowieński był.
Rozdźiał 7.

Nie może się tedy wątpić, że pierwotny Syryjski lub z Żydowska Arameyski język nastarszy jest. Pierwotny mówię, bo dziśieyszy Syreyski, szczero chaldeyski iest. Dopiero tam za czasów Nabogdonozora w prowadzony. Gdźie się od mieysca tylko zowie Syryiskiem/ równie iako Tatarski w Krymie Scythyckiem/ i Niemiecki w Pruśiech Pruskiem.

Na który stopień oczywisty prawdy wstąpiwszy/ łacno się znowu dorachować: iż pierwotny ięzyk Syryiski/ którem Jadam/ Noe/ Sem y Japhet gadali/ nie inszy był tylko Słowieński. Poniewasz abowiem jednisz to byli różnemi względami Syrowie y Arameowie/ a o tych Plin: (między inszemi) rzetelnie mówi lib. 6. cap. 17. "Aramaei ab antiquis vocabantur Scytae, qui & alio nomine Saccae appellantur": tedyć pierwotny Arameyski lubo Syryiski ięzyk/ muśiał bydź nie inszy tylko Scythycki.

Czego nie pomału potwierdza Scytharum civitas, o którey mamy. 2. Machab: 12. iż ieno 600 staj było od Jeruzalem.

Jeżelić albowiem aż tak blisko były granice Scytyckie, tedyć pogotowiu dalsze onego mieysca Samarytańskie i Syryjskie musiały być Scytyckie.

Własności zaś języka Scytyckiego łacno się znowu dorachować: wspomniawszy na to, iż Królestwo Scytyckie wszystek świat cum Fasciculo Temporum w dzisiejszy Koronie Polskiej pokazuie.

Bo jeżelić tu jest Królestwo Scytyckie, tedyć i tuteczny język, a nie który inny, musi być prawdziwem Scytyckim.

A iż w Koronie Polskiey nigdy od początku jej nie było innego ięzyka, prócz dźiśiejszego (iako się w tym wywodzie obaczy) tedyć tenże muśiał być i w Syrii Przodków naszych, którzy tam Egipcjany o starożytność rodzaju przedysputowali.

Jawno tedy iest, że Scythycki albo Słowieński nasz język, nic więcey nie iest różny od pierwotnego Syryiskiego lub Arameyskiego, ieno iako Łaćiński od Rzymskiego.

Zaczym wątpić się nie może iż ten iest nastarszy na świećie, i on własny o którym Genes 2. mamy:

Omne quod vocavit Adam animae viventis, ipsum est nomen eius.

Dla tegoż się Słowieńskim/ jakoby pierwotne, i iedynoprawdziwe słowa mającym zowie.

Jaśnie to i rozum sam pokazuje, że Słowieński ięzyk Scytharum Regiorum pierwotny jest na świecie, poniewasz wszystek świat woła że Scythae antiquissimi hominum.

Co łacno każdy przyzna, obaczywszy w tym Wywodzie, że się tak nazywają od Setha nasławnieyszego syna Jadamowego/ którego Chaldoewie/ Arabowie/ y wszystka Azja nie Setem ale Scytem zowie.

A żeby jednak ani o tym kto nie wątpił, iż takową Syryjsczyzną abo Arameysczyzną Jadam/ Noe/ Sem/ i Japhet gadali/ y Moyżesz pisma zostawiwszy o niey pomienione słowa Genes. 2. a nie o dziśieyszey Żydowiznie napisał; niech proszę wspomni i uważy/ naprzód słowa Hieronima Św. in prologo Galeato:

Certum est Esrdram scribam legisq; Doctorem, post captam Hierosolymam & restaurationem templi, sub Zorobabel alias reperijsse literas, quibus nunc utimur, cum ad illud usq; tempus ijdem Samaritanorum & Hebraeorum characteres fuerint.

Potym na one Nehem 8.

Principes familiarum universi populi, cum Sacerdotibus & Levitis, iterum congregati venerunt ad Esdram rogantes ut interpraetaretur eis verba legis.

Z tych abowiem textów znać, że Żydźi przed pojmaniem nie jeno litery jako po niem, ale też i pisma Samarytańskiem albo Syryiskim ięzykiem mieli: bo to ieden był jako Mazowiecki z Polskiem.

Stądże pismienni Żydźi/ zawsze się go uczyli/ dla zrozumienia Pism, tak iako my dziś łaćińskiego. A to jawno iest z onych słów ich do Rabsacena gdy im oblężonym rozbaczał abo rozważał poddać się Królowi Babilońskiemu:

Praecamur ut loquaris nobis servis suis Syriace, siquidem intelligimus hanc linguam, & non loquaris nobis Iudaice audiente populo qui est supra murum. 2 Reg. 18.

Zkąd znać iż piśmiennych Żydów inny był ięzyk od gminnego Chananeyskiego/ iako go Jzaiasz cap. 19. zowie.

Jeżelić tedy pismienny u Żydów ięzyk Syryiski był/ tedyć nie pochybnie y pierwotne ich Pisma Syryiskie abo Arameyskie.

Tego tedy pierwotnego Syryiskiego ięzyka gdy potym i Kapłani Żydowscy z inszemi piśmiennikami/ do końca w Babilońskiej niewoli zapomnieli, dla tego muśiał proszony od nich Ezdrasz przełożyć Mojżeszowe pisma na Babiloński; z którego słowami wrócili się byli Żydźi z Babilonu.

Co gdy uczynił/ dopiero iako tamże Nehem. 8. mamy:

Legerunt in libro legis Dei, distincte & aperte ad intelligendum, & intellexerunt cum legeretur.

Dlaczego? Bo iuż był in vulgarem Babylonicam linguam illorum przełożony.

Jawno tedy iest, że dzisiejsza Żydowizna, lub raczej Ezdraizna, nic inszego nie iest, jeno Chaldeyski ięzyk/ Żydowską gębą cokolwiek odmieniony; którego takowego Mojżesz ani słychał.

Zaczym pisma jego nie mogły być jeno pierwotnem językiem Syryiskiem, abo Scythyckiem, jako pomienione pograniczne Samarytańskie miasto Scytharum potwierdza.

Bo ten pierwotny jako i sami Scytowie ich ięzyk Syryiski/ że niegdy pospolity był tak w Egipćie za Moyżesza/ iako też Babylonie y Persyey/ iawno iest nie ieno zpomienionego Rabsacena Babylończyka że go umiał/ y z onego listu przeciw Żydom do Artaxerxa/ o którym mamy 1. Ezdrae. 4. Epistola autem accusationis, scripta erat Syriace, & legebatur sermone Syro:

ale też y z onych słów Moyżeszowich. In exitu Israel de AEgypto, domus Iacob de populo Barbaro, bo Słowaki wszyscy Graekowie zwali Barbarami/ iako się w 9. Rozdźiale pokazuie.

Iż Ethymon słów nie może być prawdziwy, jeno z Słowieńsczyzny.
Rozdźiał 8.

Tak oczywisty prawdy pomienionych rzeczy/ opuśćiwszy dalsze wywody/ iawno iest iż ponieważ ięzyk Słowieński znaduie się być najstarodawnieyszem na świećie: tedyć wszystkie insze nie mogły być ieno zniego wypsowane. Zaczym prawdźiwy Ethymon abo Wied-imion z niego wypsowanych nie może być jeno zniegosz też samego dostąpiony.

Zaczym/ ktokolwiek go szuka w inszych ięzykach/ nie potrzebnem dowćipem na wietrze buduie/ błędy błędami rzekomo obiaśniaiąc/ a ono tym barziey słowa zatrudniaiąc: iako wiele ich czyniło y czyni/ uwiedźionych nie pomiarkowanem affektem przećiwko ięzykom swoim.

Jest teraz między inszemi Doktor ieden w Rzymie/ który uśiłuie pokazać/ że Łaćina z Żydowizny wypłynęła. Na co gdym go tak rok pytał/ iakiemby to prawem abo z iakiego fundamentu czynił: to iest mógłli by ukazać/ albo że Żydźi Rzymiany zpłodzili/ abo że przed niemi we Włoszech byli/ abo że Rzymiany niegdy uczyli/ abo że Oycowie ich do Żydowskiey Ziemie na nauki niegdy ieszdzali/ abo cokolwiek takowego: Zamilkł nieboraczek stary/ nie bez wielkiego śmiechu zniego kilku ludźi uczonych/ co przy tym byli.

Równie także Bekanowi i nie którym inszym/ dowćipne bayki/ o pierwotnośći swych ięzyków światu podaiącym/ y starodawne słowa niemniey Azyańskie y Aphrykańskie/ iako y Europskie z nich wywodźić uśiłuiącym/ trzeba by pierwey na to iakie prawo abo fundament uśiłowania swego pokazać: to iest abo że Azyanom y Aphrykanom początek iaki dali/ abo że tam przed niemi byli/ abo cokolwiek takowego.

Nie dość tedy na tym/ dowćipnie wymyślać iakie podobieństo niektórych słów starodawnych zamiast prawdźiwego ich Ethymonu, ale trzeba na to pierwey pokazać takie Prawo/ iakie ma nasz ięzyk Scythycki abo Słowieński/ że Principatus originis semper Scythis tribuitur, a quibus auctis colonias ferunt per orbem diffusae suisse.

Czego iż wszystek świat Marco Polo Catonis pozwala: za takiem Prawem śledząc głosu pospolitego, jawno iest: Iż jeżeli Scytowie świat zrazu osadzali, tedyć osadzony gdźieszkolwiek po świecie ich Naród/ bez wątpienia swym ięzykiem Scytyckim albo Słowieńskim wszędy gadać muśiał/ póki go nie wygrecznił na Greczyznę, albo nie wyłacnił na Łacinę/ abo iakokolwiek inaczey nie wyforemnił.

Zaczym, gdy którego słowa tak wyforemnionego abo raczej wypsowanego świat nie rozumie: trzeba prawdźiwego jego Etymonu (albo Wiedu-imion) nie gdźie indźiey szukać, jeno w pierwotnem Scythyckiem abo Słowieńskiem ięzyku/ z którego iest wypsowane.

Że Greczyzna/ Łaćina/ i insze ięzyki/ z Słowieńsczyzny są wypsowane.
Rozdźiał 9.

Dla dorachowania się prawdźiwego Ethymonu, abo Wiedu-imion jakichkolwiek/ potrzeba uważyć, jako je psowali Garbarze pierwotnego ięzyka, Grekowie abo Łaćinnicy, i którzykolwiek inśi.

Bo o Grekach, iż cokolwiek maią tedy od nas wźięli/ iawno iest ex confesso illorum apud Varrone libro 1. de Anag. Gdźie pisze, iż gdy Crates Philozow ruszył był niegdy wątpliwośći. Czemu by się nie mówiło Alpha Alphatos, iako Gramma Grammatos, odpowiedźieli mu drudzy Philozophowie Greccy. Haec vocabula non sunt nostra sed barbara, to iest Słowieńskie.

Bo tego języka ludźie zwali Warwarami iakoby Gwaru warownego: którego słów Chrząszcz/ Chrzest/ Trzpień/ Trzmiel i tym podobnych/ żadna gęba niewarowna nie wymówi.

ieżelić Alpha vita &c. Słowieńskie są słowa to iest Dałba wieda/ iakoby Datrix Scientiae, tedyć po gotowiu y insze temi literami wygrzecznione.

Jako dość rzetelnie pokazuie Archilochus lib. de temporibus mówiąc o Homerze:

Ultimum hunc Homerum aetas nostra cernit, qui Olympiade 23. & a Troiae excidio anno 500. patria Maeon, Olympico certamine victor, iudicio totius Graeciae eximius Pooetarum est habitus, & ei soli ius tributum emendandi characteres & nomina & linguam Graecam: quae ut ferunt Cadmus Samothrax fere Barbara & plena ruditatis, attulit sub excidium Troianum. Sunt ergo nunc characteres ab Homero forma elegantiore: nam primi Barbariem quandam vetuslam, & non Phaenicum habent ut cernimus, & Gallatarum atq; Maeonum figuras retinent. Idem Homerus reformavit characteres, & Grammaticae praecepta primus dedit, cum antea quisque sermone scriberet, simur & loquebatur vernaculo.

W których słowiech uważyć potrzeba: naprzód/ iż Grecki ięzyk nie był pospolity abo przyrodzony/ ale Szkolny, dowćipnie zmyślony.

A potym że ich pospolity sermo vernaculus nie mógł inszy być/ ieno Słowieński iaki był od początku zawsze y iest po dźiś dźień w Chracyey/ Bułgaryey/ Macedoniey/ Ragusach/ Dalmacyey/ wszystkiem Jllyryku/ Bośnie/ y wszędy około tey miły Grecyey/ abo wrzkomo grzecznieyszy źiemice/ którą przed tym Pelazgią zwano.

Bo rzetelnie świadczy Thucydides lib. 1. że tych słów Graecus y Barbarus, nie było za czasów Homera/ y że on Greki zwał Pelasgami abo Myrmidonami; A sam zaś Thucydides wszędy zowie ich Hellenami.

Zkąd iawno iest/ że Polaczkowie lubo z Grecka Pelasgowie/ od miemidowania/ Myrmidones/ a od mieysca nad morzem Olani abo z Grecka Hellenes nazwani/ pospolitym niegdy Słowieńskiem ięzykiem gadali/ y tychże liter co y Maeonowie Słowacy zażywali/ aż do czasów Homera. Który y sam też będąc Słowakiem (poniewasz był Maeon) nie nowe słowa y charaktery wynalasł/ ale nasze Starosłowieńskie wypolerował.

Bo mu (iako Auchiloch mówi) ius tributum erat, nie adinveniendi ale emendandi characteres & nomina, & lingua Graecam, to iest oną vernaculam za czasem tak rzeczoną gdy z wypolerowanych słów powstała wrzkomo grzecznieysza.

Nie może się tedy wątpić/ że Greczyzna pierwszy początek swóy dopiero w 1700. lat po Potopie wźięła od Homera: poniewasz on w 500 lat po zburzeniu Troie pierwotny ięzyk Słowieński polerował: a Troia we 1200. lat po Potopie zburzona była.

Od którego czasu Homerowego Pelasgowie naśi pierwotny ięzyk odednia do dnia polerowali/ póty aż w kilka wieków Greczyznę ustanowili. Za które niepotrzebne uśiłowanie/ Myrmidonami byli przezwani.

A co się zaś tknie Łaćiny/ rzetelnie mamy in Supplemento Chronicarum Iacobi Bergomensis. Notandum autem est, quod Latina lingua, quadrisariam distincta est: in Priscam scilicet, & Latinam, atque Romanam & Mixtam. Prisca sub Iano & Saturno, Latina quae sub Latino caeterisque Tusciae Regibus suit, Romana denique quae post Reges exactos caepit, Mixta autem quae post dilatatum Imperium crevit.

Co/ żeby się tym lepiey zrozumiało/ potrzeba wspomnieć na słowa Berozowe/ o naypierwszych obywatelach Włoskiey źiemie. Lib 5.

Comerus more Scythico unde venerat docuit suos Italos urbem curribus componere. Et ideo Veij appellati sunt vocabulo Sago, qui plaustrum Veias appellant, & urbem ex his compositam Veitulam/ si magna est Vlurdum/ si metropolis Ciocholam. A o ich pierwotnych naukach tenże lib. 3. mówi. Eodem tempora Ianus pater, Ianigenas Radzenuos docuit Phisicam, Astronomiam, Divinationes, Ritus: & Ritualia conscripsit, omniaq; literis mandavit. Eisdem vero nominibus & veneratione Divina sunt prosequnti, quibus in Armenia Saga erant usi.

Jawno tedy iest, iże ten Komor abo Gomer syn Japhetów Scytha był, który z pierwotnym Słowieńskiem ięzykiem naprzód z Armeniey do Syryey abo Aramey, a potym stamtąd tu do Korony Polskiey/ albo Scythyey Królewskiey przyszedł: zkąd/ y do Włoch tenże tesz na ostatek Sczerosłowieński zanieść muśiał.

Czego y same pomienione słowa/ Veias, Veitula, Vlurdum, Ciochola, i Radzenui potwierdzaią.

Bo lubo je Berosus iako nie wiadomy Słowieńszczyzny tak bardzo popsował/ iednakże z opisania ich łacno się domyślić/ iż Veias położył zamiast Wos, Veitula zamiast Wieśtula iakoby tułaiąca się abo ruchoma, Vlurdum także zamiast Wlurdom lubo z dźiśieysza Filerdom iakoby gruntowne budowanie/ Ciochola zamiast Co-okoła/ iakoby do koła obwiedźione (ztądże Moskwa po dźiśdźień Zamek do koła obwarowany Kołowańcem zowie) i Radzenui zamiast Rodzeni to iest dźieći iego.

Rzecz tedy pewna iest/ iż ona Prisca lingua Latina Bergomensowa Sczerosłowieńsczyzna była/ iako tam Komor z dźiśieyszey Korony Polskiey/ abo Scythyey Królewski zaniósł. Która gdy we Włoszech za czasem w wielu słowach odmieniono/ tak iż podomno różna iuż była iako teraz Czesczyzna od Polsczyzny: te taką dopiero Latinam abo łacnieyszą (to iest im do wymawiania) y Authora onego łacnienia Latinum przezwali.

Potym gdy co dźień obćinaiąc pierwotny ięzyk (za co tytułu Taliani to iest ućinacze dostali) nuż litery odmieniaiąc/ y różnemi inszemi sposobami/ o których się niżey powie/ iuż w poły różnych słów narobili: w ten czas był trzeći ich ięzyk podobny owemu niektórych/ co gadaiąc po Polsku mieszaią Łaćińskie słowa/ iako na przykład: Słyszałem piękny Dyscurz o Compozytiey między Status. Ztądże Bergomensis on takowy ięzyk/ ani Polski ani Łaćiński zowie Mixtam lingua; czyniąc go czwartem z trzećiego.

Naostatek skoro już wszystkie prawie słowa/ na kopyto swych języków przerobili: dopiero w ten czas powstał czwarty ich ięzyk, który Bergomensis trzeciem czyni; zowiąc go linguam Romanam.

W którym polerowaniu języka gdy gmin nie mógł z Skolutkami w ras naskakiwać, stąd powstała różność Włoszczyzny od Łaciny.

Równie tedy tymże sposobem Grekowie, Egipcyanie i którzykolwiek inśi na świećie, nie iednym skokiem ale po stopniach odmiany/ ięzyki swoie w dziśieysze doskonałość nie rychło przywiedli.

Jako na przykład z płomienia nie zaraz uczyniono flamma, ale podobno pierwej płoma, potem plama, nuż blamma, aż na ostatek stanęło flamma: także i insze słowa.

Czego dość rzetelnie to samo potwierdza iż nie mieli zrazu (iako uczy Angelus Roccha in sua Bibliotheca Vaticana) ieno 16. liter/ to iest: A B C D E F I L M N O P R S T V. Aż po tym, nie rychło z czasem i nie razem H K Q X Y Z wynaleźiono.

A o literach F i V konsonanśie tamże pisze/ iż ie dopiero Claudius Cesarz wynalazł: i dokłada tego/ iże starśi Łaćinnicy nie pisali fruges ale bruges, nie fama i fanum, ale bama y banum, nie Caesar ale Kaysar, nie Pyrhus ale Purrhus, i insze tym podobne słowa.

A po wynalezieniu litery F, pisze, iż jey tak barzo zażywali/ że nie pisano hordeum veho, ale fordeum vefo, nie Octavianus ampliavit, ale Octafianus ampliafit, nie vulgus vixit, ale fulgus fixit, a przed tym bulgus bixit, także i insze słowa.

Stąd znać, że Ciceronowe pisma/ także Iulij Caesaris i inszych którychkolwiek starych Authorów, w których wyborną Łaćinę widźiemy, mędroszkowie tych świeższych ledwie nie naszych wieków przerobili: ponieważ w nich niema nic tak śmiesznych słów staroświeckich jakie bywały za ich wieków i długo potem.

Czego dość oczywiśćie potwierdza świeży na świećie Kalepin/ którego pierwszą i własna iego editia niemal tak różna iest od dźiśieyszych, iako oneczne Plautusowe tolutim badisa od dźiśieyszego paulatim equita, y insze podobne starołaćińskie słowa.

Sposób dorachowania się Ethymonu/ z ięzyka Słowieńskiego.
Rozdźiał 10.

Takowe tedy wypłynienie wszelakich ięzyków z naszego pierwotnego pokazawszy/ iawno iest iże wszystkiego świata rozmaite słowa/ muśiały z niego wźiąć jakiszkolwiek początek. Zaczym, kto się chce ich prawdźiwego Ethymonu abo Wiedu-imion lubo zrozumienia dorachować/ trzeba je zaś temiż nazad sposobami odpsować/ iakiemi są zepsowane: niegdźie początki słów odćinaiąc/ niegdźie też odmieniaiąc/ niegdźie śrzednie litery abo sylaby wyrzucaiąc/ niegdźie przydawaiąc/ niegdźie przesadzaiąc/ y różnemi inszemi sposobami: Które garbarze słów starych zwali z razu Wygorami/ a ca czasem Figurami iakoby Wyborami.

Z jakich zdało się tu kilka połoszyć za Reguły/ przez które śieła iest w tym Wywodzie słów odpsowanych: aby każdy widział/ że się nic lekkomyślnie w nim nie położyło.

Reguły abo sposoby którymi pierwotne słowa psowano.

1. Od wszystkich słów które się od A lubo E. poczynaią/ pierwotny początek odćięto. Jako na przykład:

ex Gabris uczyniono Abror,
ex Saccaron Accaron,
ex Hades Ades,
ex Nagona Agona,
ex Matheas Atheas,
ex Sarbis Arbis,
ex Gaza Aza,
ex Bavari Avari,
ex Caulon Aulon &c.
Także ex Belea uczyniono Elea,
ex Hebuda Ebuda,
ex Iechne AEchne,
ex Herebus Erebus,
ex Retulani Etulani,
ex Sergestani AEgestani &c.

Które wszystkie słowa y inszych takowych niezliczona rzecz/ znayduią się dwoiako pisane w Historyckich Dykcyonarzach/ a mianowićie Stephani Caroli.
Toż wielom słowom (nie wszytkim iednak) uczyniono/ które się y od inszych wokalisów poczynaią. Jako ex Hierycho Iericho, ex Hieremias Ieremias, ex Hieroboam Ieroboam, ex Hyberia Iberia, ex Hyberus Iberus, ex Hyarbas Iarbas ex Tyscopolis Ischopolis &c. Także ex Colchinium Olchinium, ex Corope Orope &c.

2. Niegdy też y tak iuż obćięte słowa z consonantów/ znowu doopćinywano/ y z zostawionych wokalisów. Jako ex Acantium uczyniono Cantium, ex Alconia Laconia, ex Adamastor Damastor, ex Apulia Pulia &c.

3. Nie którym zaś słowom razem całe syllaby ućięto/ iako ex Illyberia uczyniono Liberia, ex Illyberis Liberis, ex Iobachus Bacchus, ex Palatij Latij &c.

4. Niemal we wszystkich pierwszych syllabach miasto naszego O. kładźiono A. żeby ieno czymkolwiek różne były słowa nowsze od pierwotnych: iako morze mare, sól sal, nos nasus, komin caminus, Poganin Paganus, owies Avena &c.

5. Nie maiąc nowsze języki odmian liter, jak my, kładli dwoje aa zamiast naszego A, jakie mamy w słowach bał/ dał/ miał rć.

Także dwoje ee miasto naszego E. iakie mamy w słowiech/ grzech biegł legł rć. Czego ztąd się dochodźi/ że takowe aa lubo ee odmieniwszy na A lubo E alić wnetże tak się rozumieią/ iako ie pospolićie wykładaią. Jako na przykład Baal czytaiąc Bał/ alić się rozumie straszny; iakiem on bydź muśiał/ poniewasz wszystka Azya przezeń przyśięgała. Dlategoż to imię wykładaią/ dominas vel subijciens aut possidens: a Grekowie Baala Marsem bydź rozumieią. Także Beelphegor, czytaiąc Beł-phegor/ alić wnet się obiaśnia/ czemu to słowo Bel, vetustum abo destuentem wykładaią/ to iest iż dawno niegdy beł.

6. Dla teyże przyczyny miasto naszego O. iakie mamy w słowiech tór, gór, plótł rć. kładli au: iako miasto óro, tóro, Plótus &c. taurus aurum Plautus &c.

7. Równie także y o konsonantach uważyć potrzeba/ iż miasto naszego I. niemal zawsze kładli dwoie II. Jako Wał Vallis Gołec Gallus, Bał abo Beł Bellus &c.

8. Także miasto naszego/ ś. kładą/ sc. Jako Żydowskie śin scin, roś, resc, Sith Scyth, Mathuśalach Mathuscialach &c.

9. Nuż iawno iest/ że Łaćinnicy abo Włoszy wszelkie Ch, także C. przed A, O. V. czytaiąc za K. śielą przez to słów niepoiętych uczynili: iako capio, captivitas, caputium &c. które czytaiąc przez C. iako ie napisano/ iawno iest iż capio y captivitas są nasze capam y zaczapienie/ a caputium brat czapczyn.

10. Toż rozumieć y o literach C y T z których tamte przed E. I. czytaią za dz, a te przed temiż wokalisami za C.

11. Uważyć też potrzeba/ iż Grekowie nie maiąc liter B. ani C. nie czytali Barbarus ale Warwarus/ nie Basilica ale Vażylika. rć. a miasto C. pospolićie pisali K.
Żydźi także na wielu mieyscach B. miasto W. y wzaiem W. miasto B. czytaią.

12. Nuż TH Grekowie niegdy kładli za T. co się wymawia niemal iakoby wnim j. było: iako w słowie Athenae miasto utienie abo uczenie/ iż tam szkoła pospolita beła: Niegdy za takoweż D. Ztądże Łaćinnicy Greckie Theoi piszą Deus, y także tym podobne. Czasem też y za proste D: iako w słowie AEthymon miasto Wied-imion. Łaćinnicy zaś byle czem tem różnić/ D. często w Th odmieniaią: iako Dronos Thronus/ Gęda Getha: Ztądże sławne są u Poetów Gethyca plectra. A czasem też y w proste T. iako Powiedacz Poeta.

13. To też uważyć potrzeba, że Żydźi nie mają pewnych jako my Wokaliszów/ ale je w iednem tylko Aleph punktami rozznaczaią, równie iako my a, ą od gołego A.

Zaczym Etymonując słowa/ nie trzeba się wiele sadzić na ich Wokalisach/ ale tylko na samych prawie Konsonantach.
Często też H. nie potrzebnie przydają: jako Hieruzalem miasto Jeruzalem.

14. Nuż trzeba zawsze y na to pamiętać/ iż przed Claudiusem (iako się w 9. Rozdź. pokazało) nie było liter F. y V. konsonansa. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ tak ie trzeba czytać iako na on czas pisano y czytano/ gdy niemi co beło przezwano.

15. To też uważyć potrzeba iż literę X. kładli miasto naszego/ gz. abo kz. tak iż iedno Kśiądz abo z Łaćińska Xiądz/ także Euxinus abo Eugzinus miasto Ogżeny. Często też Łaćinnicy kładą S. miasto X. iako Exquilinus abo AEsquilinus, Alexia abo Alesia &c.

16. Równie także y o literze Y. uważyć potrzeba że ią Grekowie często kładli miasto E. iako Breges Briges abo Phryges, Chrestus Chrystus/ Edessa Edyssa, Tymbrium Timbrium rć. Starśi zaś Łacinnicy miasto Y. kładli V. iako Pyrrhus Purrhus, Tyscus Tuscus, Tyssagetae Tussagetae, Thyria Thuria &c.

17. Także o literze Z. uważyć potrzeba że się często znayduie/ miasto niego H. a czasem y G. iako Agonax/ abo Azonax y Abraham, miasto Obrezan: Ztądże go wykładaią Patre circuncisionis, abo multitudinis to iest circunbisae.

18. Wiele też różni garbarze pierwotnego ięzyka grzeszyli y powinowactwem abo podobieństwem liter iakie są między H, a Ch, także Ch. a G. także G. a K. także B. a P. także F. a W. także M. a N. także P. a Ph. także W. a B. y tym podobnych.
A na ostatek nie rozumieiąc słów popsowanych/ abo nie mogąc poiąć od naszyńców wymówionych/ oślep kładli któreszkolwiek litery/ a czasem y syllaby insze za insze. Jako na przykład mamy w pomienionym Dykcyonarzu Historyckiem Stephani Caroli, za iedno w różnych Authorach

Adiabare Aiabane,
Adubanus Danubius,
Aduas Abdua,
AEcani AEquani AEqui AEquiculi,
AEdessa AEdissa AEdyssa AEgea,
AEgabro Bebro,
Sarmatae Syrmatae Sauromatae,
Hennoma Hennomia,
Poltiobria Poltumbria,
Abgavis Agabanis,
Agrae Acrae,
Agragas Acragas,
Roxolani Traxolani (sub tit: Alani)
Brytania Prydania (sub tit: Albion)
Breges Bryges Brygantes Phryges,
Bryses Chryses,
Brusa Prusa,
Cabrus Caprus Calabrus,
Claudius Clausus,
Caralitani Calaritani,

i kilka tyśięcy słów inszych: które się za czasem w osobne kupy zbiorą/ na pokazanie więcey tych Reguł nieprawośći.

Jako takowe Reguły/ y na co są potrzebne Rozdźiał 11.

Obacz tedy uważny Czytelniku/ że ia AEthymonuiąc słowa/ nie którą chce literę abo syllabę kładę za inszą/ ale przez pewne Reguły z wielką pracą zebrane/ te którey potrzeba wyćiąga/ abo do sensu pisma S. lubo Historyckiego/ abo przyrodzenia iakiego słowa. Jako na przykład/ nie dość maiąc z pospolitego wykładu słowa Osanna, żeby się miało rozumieć Salva nos Domine (a to dla tego iż niemasz wnim konstrukcyey z następuiącemi słowami filio David) a chcąc wiedźieć coby to za słowo było:

Naprzód uważyć potrzeba/ że to filio David wydawa Osannę iż ma bydź nie co iemu należącego. Wiedząc tedy że to Panu Chrystusowi śpiewano beło/ któremu iako prawdziwemu Bogu należy Boska chwała: a uważaiąc że Jllyrikowie Nabożeństwo Bożeństwem zowią: łacno się domyślić/ że to słowo Osanna iest zepsowane (przez pierwszą Regułę) Bożanna abo Bożenna/ to iest latria filio David.

Także Alleluia, iż ie wykładaią Laudate Dominum, łacno się dorachować (przez 1. Reg. o początku/ a 7. o dwoygu ll) że to iest Chwałe-luia/ to iest laudem funditat. so. caetus fidelium.

Nuż Abram, uważaiąc iż był od Boga obrany y dla tego z Haran wywabiony: iawno iest/ że to słowo Wyżydowiono z naszego Obran; a to przez 4. y 18. Reguły. A iż potym/ w ten czas beł nazwany Abraham gdy mu się Pan Bóg roskazał obrzezać: ztąd oczywista rzecz iest/ że to słowo niegdy beło Obrezan/ z którego Żydźi nie maiąc pewnych wokalisów uczynili (przez 4. 16. y 18. Reguły) Abraham.

Ztądże go wykładaią Patrem multitudinis, przeto iż wiele Narodów przyięło od Żydów obrzezanie. Także Absalon że go wykładaią (per antiphrasim to iest opacznie) Patris pax; uważaiąc iż AEthymon w opacznośći bydź nie może/ a chcąc wiedźieć/ coby to za słowo beło: naprzód uważyć potrzeba/ iż ledwie kiedy miał świat podobnego iemu szaleńca przećiwko własnemu Oycu/ bo iawne są iego woyny przećiw Dawidowi: a potym że go on zabitego tak barzo przećie żałował/ aż mówił. Fili mi, quis mihi tribuat ut ego moriae pro te.

A tak wnet się pokazuie przez 4. Regułę/ że to iest abo Obszalon/ iakoby nader szalony/ abo Obżalon miasto obżałowany.

Nuż Ceres ponieważ ią za Boginię zbóż maią/ uważaiąc iż Boginie trzeba czćić/ a żyto zowią resz/ łacno się domyślić/ że to słowo Ceres, iest okrzesane czczę resz.

Także Bacchus/ ponieważ go za Boga trunków maią/ a na beczce maluią/ gotowa rzecz/ iż to słowo iest zepsowane Beczkoś.

Równie co by za słowo beło Alaconia lubo Laconia (bo tą dwoiako piszą) łacno się dorachować/ naprzód pierwszą syllabę przez 4. Reg. odpsowawszy na Olaconia, a potym przez 3. Reg. na Polaconia; poniewasz w Pelazgij beła/ gdźie także z miasta Polakoniey uczyniono Laconią/ iako y we Włoszech z Polacium abo z Łaćińska Palatium za czasem okrzesano Latium.

Ztądże po dźiśdźień Jllyrikowie/ równie iako y nas Włochy Lachami zowią. Nuż nix iawno iest per 15. Reg: że go wyrobiono znaszego śniegu; naprzód/ e. wyrzućiwszy/ a potym/ s. na koniec przesadźiwszy/ aby beło nigs abo z Łaćińska nix.

Także Cupido iż chćiwość znaczy/ iawno iest/ że to słowo (przez przesadzenie syllaby do) uczyniono z naszego do kupy, iakoby chćiwe zgromadzanie abo łączenie. Nuż litera/ wiedząc że mówienie rzeczą zowiemy (iako piękną rzecz miał do ludźi) łacno dość że ią wyłacniono z tych słów lita rzecz iakoby sulus sermo. Także Syllaba śiła abu to iest obiecadła wkupie.

Calamus kalać ma abo muśi/ to iest papier abo na czym piszą. Papyrus pod pióro/ bo go pod nie podkładaią. Author dał-tor/ iż drogę do czego przetorował: y także wszystkich inszych słów/ co ich ieno iest na świećie w którymkolwiek ięzyku/ łacno się z ich przyrodzenia/ abo opisania lubo w Bibliey lubo Historyach dorachować przez pospolite Reguły/ iako z pierwotnego naszego ięzyka Słowieńskiego wypłynęły.

Że takie wykładania słów odpsowanych/ nie są przećiw pospolitym Doktorów Świętych

Rozdźiał 12.

Jawno tedy iest/ że słowa które uważny Czytelniku znaydźiesz w tym Wywodźie odpsowane/ lubo z Polska nazwane;
iako Paradisus Poradźiesz/
Monarchia Mieńarcość/
Aristocratia Parzystokraczenie/
Seth Scyth (abo raczey Sczyt)
Enos abo Anos Panosz/
Malaleel Mola-leł/
Mathusale abo Mathuscyalach Matu-śćiałoch/
Tanais Toniec/
Hercules Harculec/

y insze tym podobne/

nic więcey nie są różne od Adam Jadam/ Eva Jewa/ Andreas Jędrzey &ć. ieno że tamte nie są nam tak iako te w zwyczaiu: dla tegoż nie uważnym dźiwne się zdadzą.

Niechże tedy żaden nie mówi że to są sczere słów popsowania gwoli wykładania ich po swemu/ przećiwko pospolitemu Doktorów Świętych wykładowi. Bo insza rzecz iest słowo iakie swawolnie popsować a insza zepsowane zdowodem odpsować/ aby się to co niegdy rozumiało.

A co się tknie aby odpsowanych wykłady miały bydź przećiw Doktorom Świętym/ uważ proszę mądry Czytelniku/ że iako insza rzecz iest pokazować/ o iakiem obraźie iż tego abo owego Świętego iest/ od pokazowania iakiemi go farbami abo z iakiego drzewa wyrobiono/ y z którego lasu ono drzewo wyrobiono: tak insza rzecz iest/ wykładać z Doktorami Świętemi słowa Żydowskie abo Greckie/ tak iako ie Żydźi abo Grekowie rozumieią/ a insza nie przecząc temu pokazować/ zkąd się wźięły u Żydów abo Greków takowe słowa: y co brzmią w uszach pierwotnego ięzyka Narodów Słowieńskich.

Wczym żadna się krzywda ani Bibliey/ ani Doktorom Świętym nie czyni.

Bo ieżeli się godźi Bibliyne słowa Chaldeom y Arabom/ ynaczey pisać y po swemu wykładać/ niżeli Żydźi piszą y wykładaią: czemusz proszę nie ma się toż godźić y nam Słowakom:

A tym więcey żeśmy zawsze beli y są przy tym prawie: iako się widźi w zwyczaynieyszych słowiech Adam Jadam/ Eva Jewa/ Ioannes Jan Andreas Jędrzey/ y wielu podobnych/ które inaczey aniżeli Żydźi abo Biblia/ piszemy y czytamy. Co ieżeli się godźi w zwyczaynieyszych słowiew: czemu y nie w inszych niezwyczaynych:

A żeby iawno beło/ iako różnie Chaldeowie y Arabowie słowa Bibliyne piszą y wykładaią/ niech będą te kilka na przykład.

Jeżeli różni różnie piszą y wykładaią: Czemu po naszemu nie pisać y wykładać?

Łaćińskie Chaldeyskie Arabskie Słowieńskie
Adam Odom Adamo Jadam

Homo vel terrenus aut terra rubra, u wszystkich. Heres Dei promissor.

Abel Hobel Habil Ubeł.

Luctus vel vanitas, u wszystkich. Desuit.

Seth Sith Scit. Sczyt.
Positus Fundamentum, Frontispicium.
Enos Anuś Anos. Panosz. (.f. Sethi)
Homo vel vir. Nomen Domini vel dulcedo, Dominatoris filius
Malaleel Mahlalail Mahloloil. Mola-leł.
Lavdans Deum Laus aeterna. Tineam fudit.
Mathusale Matuśialach Matuscialach. Matu-śćiałoch.
Mortem misit Nuntius mortis Mittens mortem. Turbameti excisor.

Dla rozezniania tedy czyiby wykład był własnieyszy:

Naprzód o Jadamie uważyć potrzeba/ iż między inszemi imionami Bożemi/ iest też iedno iestnośći Boskiey Ja abo jaus iakoby Egus, którem się nazwał mówiąc

(Exo. 3) Ego sum qui sum.

Ztądże Jadam właśnie wykłada się Egi dabo, iakoby dźiedźic obietnic Boga który się nazwał Ja iestem który iestem: to iest nie odkogo inszego iestność maiący/ ieno sam odśiebie. Którego wykładu potwierdza ono Dawidowe Psal. 8. Omnia subiecisti sub pedibus eius. Jż iednak daleko większe rzeczy miał od Boga niżeli wźiął/ to iest Niebo do którego człowiek stworzony/ dla tego nie nazwał go Bóg Jadał/ ale in futuro Jadam/ iakoby Dei dabo/ który się zowie jaus abo Egus.

Ubeła wykład iawny iest bez wywodu/ bo wiemy że Ubeł gdy go Kain zabił.

Sczyth zaś coby beło nikomu nie tayno; przyczyna iednak dania mu tego imienia beła/ iż odniego wystawionego na czoło Jadamowe Panowanie w Raiu poczęte Sczythickiem zwano/ y potomki iego iako nazacnieysze na świećie Synami Bożemi.

Panosza także wykład/ sam z śiebie iawny iest/ iż był Synem Sczyta pierwszego po Jadamie Pana świata/ y Sukcessorem iego.

Molaleł dla tego tak beł rzeczony/ że pierwszy na świećie Kainiany podbił/ którzy iako mol wszystek Naród ludzki psowali. Za co iż nieśmiertelny chwały nabeł/ ztądże to imię Laus aeterna wykładaią.

Mathuśćiałoch zaś/ ztąd beł tak przezwany że Kainiany wyśiekł/ którzy przed Potopem długiemy woynami świat mąćili/ ztądże go wykładaią/ Mittens mortem, abo Apostolus mortis. Których wszystkich wykładów istotna własność w samym się Wywodźie szerzy obaczy.

Pokazawszy różność u różnych między pomienionemi słowami/ równie także/ nie będźieli w kogo chćiało/ że Magoga y Goga synów Japhetowych zowie po naszemu Lachem y Polachem/ choć tego dość gruntowne przyczyny pokazuie: niech proszę wspomni na takąż różność słów zwyczaynieyszych Adalbertus od Woyćiecha/ Bonaventura od Dobrogosta/ Deodatus od Bogdana/ Felix od Sczęsnego/ Bonifacius od Dobrodźieła/ Chrisostomus od Złotoustego/ Benedictus od Dobrosława/ Sylverius od Lasomiła/ Hieronymus od Jarosza/ Laurentius od Wawrzyńca/ Petronilla od Piotrusze/ Pudentiana od Wstydońki/ y inszych tym podobnych.

Które w uszach naszych tak właśnie nie maią nic Łaćińskie z Polskiemi/ iako y Żydowskie Magog z Lachem abo Gog z Polachem: Y owszem kiedybyśmy tak nie rozumieli Łaćiny iako Żydowizny nie rozumiemy/ zaiste nie równieby trudniey pokazać/ że to iedni beli/ Adalbertus y Woyćiech/ Felix y Sczęsny/ Hieronimus y Jarosz/ Laurentius y Wawrzyniec/ także y drudzy z pomienionych: a niżeli Magog y Lach/ abo Gog y Polach.

Którym tego tylko nie dostawa/ że ich nie mamy w zwyczaiu iako tamtych. Jednakże łacniey się ich niż tamtych dorachować: bo uważywszy/ że Scythiam Regiam wszyscy Historycy w Koronie Polskiey pokazuią.

Nuż to że Scythy Żydźi Magogami (patrz w Kalepinie pod słowem Magog) a Słowacy Lachami zowią: oczywista rzecz iest/ że to ieden muśiał bydź u różnych Magog y Lach/ iako Adalbertus a Woyćiech/ abo pomum a iabłko. A ponieważ Polach przodek nasz tak zawsze pospołu chodźi z Lachem/ iako w piśmie S. wszędy Gog z Magogiem (którym nasz Naród niegdy śpiewywał Lelum Polelum) tedyć za tem idźie: że iako Żydowski Magog iest naszem Lachem/ tak też y ich Gog naszem Polachem/ abo Polakiem: co się dostatniey tym Wywodem pokazuie. Ztądże lada Żydźię Szlachćica zowie Goy/ a Chłopa Mużyk.

Tak tedy tych iako y inszych słów (dorachowawszy się iakie niegdy beły) że używam za trzeći Jnstrument abo materyą Jstoryey moiey/ nie dźiwuy się uważny Czytelniku: ponieważ iako widźisz y w nich samych dobrze z rozumianych/ dyszy oczywista prawda niemal wszystkiego iako się co dźiało.

O przybudowaniu na pomienionych trzech Fundamentach Jstoryey. Rozdźiał ostatni.

Na ostatek y to uważyć potrzeba/ iż nie równie większy iest dowód czegokolwiek/ pokazem zpewnych rzeczy/ prasą dowćipu wyćiśnionym: iako przez miarkowanie czasów/ abo iedneysz rzeczy różnych imion dorachowanie/ y inszemi sposobami/ oczy ludzkie otwieraiącemi: a niżeli gołemi słowami którego Authora o bayki podeyrzanego.

Jako na przykład, że Baal któremu Ninus i Semiramis bałwan byli na uczćiwość wystawili, nie kto inszy był jeno Tanaus primus Rex Scythiae Regiae abo Korony Polskiej: łacno prasą dowćipu wyćisnąć/ z słów Genebrarda/ wielkiego Chrześćiańskiego Historyka mówiącego lib. 1.

Vexores Rex AEgypti qui Scythas usque ad Pentum (ut Trogus docet) pepulit, & Tanaus Rex Scythiae qui Vexorem usq; in AEgyptum repulit, ante Ninum fuerunt.

Jeżelić albowiem przed Ninem żadnego innego nie beło przestrachu świata/ prócz tego Tanausa/ tedyć nikogo inszego prócz niego/ nie możono Baalem na on czas przezwać.

Także to/ że tego Tanausa (dopiero potym w Europie tak nazwanego) przed tym w Azyey Polągiem lubo za czasem Polachem/ aż naostatek Polakiem zwano/ od Polęgnienia po Lągu abo Lachu (którego Żydźi Magogiem zowią) na Stolicy świata:

Ztąd łacno wyćisnąć/ że starożytne miasto Polemniacum nad Pontem, na tym mieyscu Ptolom. pokazuie/ zkąd Tanaus wypadł na Wexoresa.

Nuż to że ten Polach rzeczony Baal y Tanaus/ muśiał bydź nie de stirpe Iaphet iako Fasciculus temporum uczy/ ale własny a nazacnieyszy syn iego/ sam czas pokazuie ponieważ beł ieszcze przed Ninem.

A to zaś/ że go Jozeph Antiquitatum Mogiem a drudzy Żydźi Gogiem zowią: ztąd łacno wyćisnąć/ iż tenże lib. 1. na tymże mieyscu pokazuie Mogę Miasto starożytne gdźie Ptolom. Polemniacum: A pisze iż beło Moga syna Japhetowego.

Tym sposobem i wiele inszych rzeczy nad Słońce iaśnieyszych/ łacno wyćisnąć prasą dowćipu z pewnych fundamentów/ iak wino z iagód.

Nie pytayże się więcey uważny Czytelniku/ zkądem wźiął y biorę to co piszę (choć ledwie kiedy od kogo zdźiśieyszych pomyślone) obaczywszy przez te Perspektywę/ na iakich fundamentach stoię.

Ale tak proszę bądź wdźięczen prace moiey/ iakoć przynależy. A tak ią chętnie czytay/ iako ia tobie uprzeymie życzę/ ut bene diuqucvalese.

Następstwo Panow Świata.
Samoprawdźiwych Augustow albo Gogustow. Y Niezwyćiężonych,

Przez których się wieki/ ten Wywód prowadźi.

I Iadam / w Raiu od Boga postanowiony Panował lat 234. aż wnuka / obaczył z tego syna któremu Państwo miał wolą zpuścić / aby mu pokutować nie przeszkadzało. Od stworzenia

II Sczyth abo Seth syn iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 105. Panował lat 140. aż przykładen Oycowskiem także wnuka następce swego obaczył. 235

III Panosz abo Enos, syn iego nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 160. Panował lat 100. 395

IV Panoch abo Anach, wnuk iego / nazwany Molaleł abo Malaleel / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 101. Panował lat 404.

496

V Matu-śćiałoch abo Mathusale Prawnuk iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 214. Panował lat 756. aż do Potopu / który się począł 901

1657 Od Potopu

VI Japhet / Pra-wnuk iego / nazwany Iuppiter nastąpiwszy (po iedenastu lat Interregni) Roku …

A wieku swego 112. Panował w Azyey lat 337. nim odszedł do Aphryki.

1669
12

VII Lach Priscus sym iego po żydowsku Magog / lęgszy na pierwotney Stolicy świata …

A wieku swego 342. Panował lat circiter. 10.
2007
351

VIII Polach Priscus, brat jego, którego Żydzi Gogiem zowią / przed tym Dan abo Alanus, a potym Baal, Tanaus, Hercules, y Iouis rzeczony: nastąpiwszy Roku …

A wieku swego 348. Panował lat circiter. 45.

Przyszedł do Europy Roku …

Gdzie Scytyckie Królestwo (które przed tym od początku w Azyey było) ustanowił od niego Polskiem / a od władzi Carmackiem nazwane. Y spłodził wniem trzech synów / Sczyćca / Bogaderza / y Giełona: z którego liniey był Jan Giełon / abo Jagieło.

2018

2025

362

369
IX Sczyćieć abo Scytes, od którego Scythickie Królestwo się Sczyćiońskiem abo Scytharum Regiorum. Tego dźieła y Następce abo Successory/ aż do Naiaśń: y Niezwyćiężon. WLADYSLAWA ZYGMVNTA pokaże Authorowe Speculu Istoricum, będźieli na nie taki nakład/ iakiego potrzeba.

WYWOD HISTORYCKI
Jedynowłasnego Państwa Świata/

Na obaczenie w ręku najzacniejszego Narodu Polskiego/ i w ich Koronie prawdziwego następstwa/ w pierwotnym Jadamowym Panowaniu światu: uważyć potrzeba/ gdzie się/ iako/ a iakie poczęło: y w kim/ kedy/ a iako ćiągnęło/ poty aż sie dzisieyszey Koronie Polskiey za łaską Bożą dostało. Co obaczywszy/ krotko sie cokolwiek pewnego y o przeszłey fortunie iego pokaże.

Piotr-246 · Gość

kolejne poprawki:

"WYWÓD JEDYNOWŁASNEGO PAŃSTWA ŚWIATA,
w którym pokazuje ks. WOJCIECH DĘBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin,
Doktor Theologi,
Generał Społeczności Wykupowania Więźniow,
że najstarodawniejsze w Europie
KRÓLESTWO POLSKIE, LUB SCYTHYCKIE,
samo tylko na świecie, ma prawdziwe Successory JADAMA, SETA i JAFETA,
w Panowaniu światu od Boga w Raju postanowionym i że dla tego Polaków Sarmatami zowią.

A gwoli temu i to się pokazuje, że Język Słowieński pierwotny jest na świecie.

Nie gań aż przeczytasz:

Bo wydany iest za Pozwoleniem i Przywilejem Ie Krolewskiey Mości, po przejrzeniu na to wysadzonych Teologów i Historyków

W WARSZAWIE,
W Drukarni Jana Rossowskiego Typographa Króla J. M.
Roku Pańskiego 1633.

Nazacniejszym i Nastarodawniejszym
NARODOM
KORONY POLSKIEY
I wszem inszym Słowieńskiego języka.

Zdrowia, szczęścia, i Sławy, przy łasce Bożej.

Pospolitej chluby Waszej Nazacniejsze i Nastarodawniejsze Narody Sarmackie: zebranej z Jstori mojej, w druk (pod imieniem Najjaśniejszego i Niezwyciężonego Monarchi WŁADYSLAWA ZYGMUNTA z Bożej łaski Najwyższego Pana i KRÓLA Polskiego
po niemałej części już zgotowanej: nie zdało mi się ani Jego Królewskiej Mości iż krótka rzecz jest, ani też komukolwiek osobnemu, z grona Waszego ofiarować; abym się i ja nie zdał kogokolwiek nad inszych przekładać na szale błahego rozsądku mego.

Przeto wszystkim razem i każdemu z osobna, niech będzie ten sok Istorii mojej ofiarowany: na ulżenie bólu serca w dzisiejszym doczesnym osłabieniu Korony Polskiej, od jej pierwotnych nierównie większych władzy i potęgi: Którymi się szczyciła, póki ją zwano Sczycyochą, albo Scythiam Regiam i Sarmacją zamiast Carmacją (aby nie czytano Karmacja.) że niegdyś wszytkie Carstwa w mocy miała, jako własna ich mać, z której się poczęły:

Nuż Pandorą jakoby Panią darowaną, iż jej wszyscy Bogowie Ziemscy dary (jak Trogus uczy) hołdowli: i Ukwilą albo Regnum Aquilonis, iż tu nawyższą zwierzchnością wszelkich od kogokolwiek rozkwilonych ukwilano; iako się w tym Wywodzie pokaże:

Nad to Basilaeą (zamiast Ważylechą) że ją wszyscy czcili i uważali za Lachowe gniazdo Syryjskie na Libanie: gdy Polach brat i Successor jego viij. Pan świata/ Tron Sczycioński abo Scytharum Regiorum, tu z Libanu przeniósł: i wszytkę chlubę Scytha abo Setha syna Jadamowego Scythów Azyatyckich, to iest Aramaeów abo Syrów tu zasadził: i w tenże sens Amalechią (zamiast Jamą Lechową) także i Echidną (jakoby Lecha dnem albo dziedziną)

Nuż Vandalią od Wandy żony (według Hertmana Schedella) Jafetowej; że tuteczny płód jej, stąd wędrowny, daleko różne krainy osadzał; i różnymi inszymi tytułami: A obywatele jej ze krwi nie Sczytakami albo Scytami jako zrazu od Sczyta albo Setha, syna Jadamowego, ale Polakami od Polacha syna Jafetowego (którego Żydzi Gogiem a cudzy różnie różni Baalem, Tanausem, Herculesem i Jowiszem zowią) i Sczyciochami, albo Scythas Regios, od Sczycca syna i Successora Polachowego/ którego Historycy zowią Scythes zamiast Sczyciec.

A prócz tych pomienionych tytułów ich Królestwa też Gethami zamiast Gędami; że w gędach abo pieśniach/ mieli pierwotne swe Jstorie: także Venetami abo z Ruska Henetami, od wnetości albo prędkośći przeciw nieprzyiaćiołom: y Gotami miasto Gotowemi/ to iest na odpór im/ a mianowićie Rzymianom około Dunaiu: y różnemi inszemi od ich dźieł iednegoż Narodu przezwiskami.

Ponieważ tedy wszytkim wam wzaiem służą one słowa Żydowskich Królestwach rzeczone.

4. Ezdrasz 2. Accipite iucunditatem gloriae vestrae gratias agentes Deo qui vos ad Coelestia regna vocauit.

Bierzcie uciechę chluby Waszey, dziękuiąc Bogu, który was do Królestw Niebieskich, to jest, władzą Niebieską w Jadamie poczętą ustanowionych powołać raczył. Wszyscy ją (a osobliwie Polacy) przyjmijcie jako swoją własną. Wszyscy się z niej cieszćie iako z osobliwego kleynotu. Wszyscy się nią szczyććie/ iako Sczyćiochowie/ abo Scythae Regij. Wszyscy się chlubćie/ bo iest z czego: iż was taką godnośćią uczćić raczył.

Bierzćiesz z niey ućiechę/ a proszę wdźięcznym okiem: bo nie pochlebstwo iest/ ale istotna prawda. A wźiąwszy ten zadatek chluby Waszey/ chcećieli aby wszystka iey summa/ co prędzey światu iawna była: Wszyscy proszę do nowego Pana przyczyńćie się o nakład na Speculum Istoricum universalis Istoriae, które światu Łaćińskiem ięzykiem gotuię. A to na cześć y na chwałę Prawdy S. P. Jezusa Chrystusa/ y na odpór dźiśieyszym Historykom naszę własną chlubę różnym inszym Narodom przypisuiącym.

Wszyscy o nim (o co proszę) radzćie: a mnie ubogiego Zakonnika, który wam ten podareczek, jaki mógł być na prędce ofiaruję, w łasce swey chowajcie, bom wszystkich was iako tegoż grona lubo napodlejsza jagoda, powolnym sługą jest, i niegodnym Bogomodlca.

KS. WOYCIECH DEBOŁĘCKI z Konojad Franciszkanin.

Przestroga o słowach

Scythia, Scytha, Scythicum Regnum.

Te słowa Scytia, Scyta i Scytyckie Królestwo, szczycącym się nam Polakom nie jeno Scythem albo Sethem synem Jadamowym, ale też i Sczyćcem synem y Successorem Polachowem, nie tak by trzeba po Polsku pisać.

Jż iednak te słowa cudzoziemskie nie są nam w Polsczyznie zwyczajne, dlatego zdało się raczej z łacińska je pisać, dla łacniejszego rzeczy zrozumienia. Właśnie tedy ma się zwać po Polsku Scythia Regia, Sczyciocha, a vulgaris (za Donem) Sczytocha: Scytha Regius Sczyćioch, a vulgaris Sczytak. Scyticum, jeżeli co Regiorum Scytharum, to Sczycioński, a jeżeli vulgarium to Sczytackie.

PERSPEKTYWA na dojrzenie tego wywodu, którą pierwej trzeba przeczytać, temu ktoby miał wolą rzeczom przeczyć.

Jako Historye są popsowane; a co w nich zostało wiarygodnego.

Rozdział Pierwszy.

Jawna rzecz jest uważny Czytelniku, że pierwotna według Berosa Scytycka Istoria (lub ista rzecz) jak się co na świecie i kiedy działo: tak bardzo niepomiarkowane affekty ludzkie cudzej sławy pofałszowały, aż ledwie co w niej zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Naprzód abowiem Egipscy Chamowie sławną oną u Historyków sporkę o starożytność rodzaju z Scythami, Przodkami naszemi, długo wiodąc, skoro przemożeni byli znowu ciże w Babylonie (chcąc piórkiem połatać nagość dziedzicznego swego po Chamie przeklęctwa w poddaństwo Scythom przez Japheta idącym) wszystką Istorię pofałszowali: pokazując przeciw Pismu Świętemu i oczywistej prawdzie pierwotne Panowanie Światu w rękach poddaństwa Jafetczykom Chamianów Babylońskich.

Stądże ich świat zowie Chaldaei, miasto Chwałdoi, jakoby cudzą chwałę dojącemi.

A Steph: Carolus in suo Dictionario Historico mówi Berosus Babylonius cum Notarius & Scriba publicus suisset, omnem Chaldaicam defloruit Historiam, &c. & ipsum solum secuti sunt Persae in Assyriorum Monarchiae temporibus, ut Metasthenes author est.

Których bajki o pierwotności Assyryjskiej Monarchii nie mniej dostatecznie jako i uczenie zbija Oilb. Genebrardus, pokazując jej primam adolescentiam dopiero około czasów założenia Rzymu - to jest około 1633 Roku po Potopie.

Po Chaldeach samiż Polaczkowie nasi (których nad białe morze przeniesionych, część Pelasgami, część Polakoniami albo Laconami zwano) gdy tam jako na spokojnieysze miejsce pospolita szkoła świata z Tyru przeniesiona była (od której nowe jej gniazdo Athenae miasto Uthenie albo Uczenie nazwano) nauką w pychę podniesieni: wygrzeczniwszy Scytycki abo Słowieński nasz język i nazwawszy się od tego Graecy (zamiast Grzeczni) tak sobie oślep wszytką chlubę starożytności przypisowali, aż im też za to świat przydał za tytuł Mendacees.

Po nich zaś we Włoszech także nasi Polacyusowie, albo Lacyusowie (zamiast Lachowie, jakiemi ich i po dziś dzień Jllirykowie zowią) na Polackiey tam sławney Rzymskiey górze osadzeni, gdy złym przykładem Greków, także język nasz pospolity wyłacnili, jako i Graekowie wygrzecznili, od tego nazwawszy się Latini jakoby łacniącymi, równie także rzeczy swe piórkiem oślep wynosili, aż ich za to Przodkowie nasi wniwecz obróćili.

Nuż teras Niemcy, zapomniawszy, że ich przodek jakiś Tuysko był (de terra ortus), tak sobie wszytką prawie chlubę świata gwałtem przypisują: aż ich pomieniony Genebrardus na kilku miejscach w tym usiłowaniu z Grekami porównywa. Toż i insze Narody czynią milczeniem naszym ochwacone.

Zaczym gdy każdy pisze nie Jstoryą abo istą rzecz jako co było ale Historią lubo raczej Historyństwo jakieś, co najwięcej ile jeno może dla chluby Narodu swego wymyślając: jawno jest, że wszystkie Historie tak barzo muszą być popsowane iż jak się rzekło ledwie co wnich zostało z głosu pospolitego, czemuby rozum wierzyć pozwalał.

Jakimi instrumentami Histori/ mogą być w Istorię poprawione.

Rozdział 2.

Wybierając tedy kwiecie pierwotnej Sczytyckiey Istorii (która sama tylko prawie ma jedyny zapach prawdy świętej) między tak gęstym cierniem rozmaitych fałszów: nie widzę innych do tego instrumentów tylko Bibliię Świętą, Głos pospolity (Ethymon, to iest Wied albo wiadomość imion, co które prawdziwie ma znaczyć).

Iż tedy prawie jeno temi trzema instrumentami robię Istorię moją (z której ten sok sławy Narodu naszego wycisnąłem) dla tegoż o każdym z nich z osobna przestrzegam.

O Pierwszym Instrumenćie to jest Biblii Świętej.

Rozdział 3.

Naprzód tedy o Biblii Świętej uważ proszę mądry Czytelniku, że się Księgi tak Starego jak i Nowego Testamentu pospolicie na czworakie dzielą. To jest: Legales, Propheticos, Sapientiales & Historicos. A tych ostatnich iest 12. to iest: Iosue, Iudicum, Ruth, Regum, Paralippomenon, Ezdrae, Tobiae, Iudith, Esther, Iob, Machabeorum, i Actus Apostolorum.

Po tym, że też Mojżesz w Genesis, także Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel, Jan Święty w Apokalipsie i wiele innych, nie tylko Prorokami byli, ale też i Historykami Bożymi.

Jakim rzetelnie Hieronim Święty zowie Daniela. Zaczym nie jest nic przeciwko Doktorom Świętym i Duchownemu ich wykładowi, on wcale zaniechawszy, niektóre miejsca Pism Świętych według litery po Istorycku wykładać.

O Drugim Instrumencie to jest: Pospolitym głosie.

Rozdział 4.

Pospolity głos tak wielkiey wagi jest że otrzymał tytuł Vox populi vox Dei.

Ten zaś dwoiaki iest, Pisany i Ustnie podany.

Pisany głos pospolity jest kiedy (co w Historiach znajdujemy od wszystkich albo przynamniej wielu zeznano) tak iż nie może bydź wywrócono: jako na przykład że Scythae antiquissimi hominum.

Że przedysputowli Egipcjan przeciw temu przeczących.

Że oni świat zrazu osadzali i Królestwa postanawiali.

Że od wieków zawsze byli różni Regij a vulgaribus, y Scythia ich biformis, to jest od połowice do góry Panna/ a nadół Jaszczórka.

Nuż to, że Scythia Panna: to iest Regnum Scytharum, po wyjściu z Armenii (gdzie Mojżesz Raj, a Scytowie początek swój Egipcjanom pokazowali) naprzód w Syrii było, a po tym w Europie wzdłuż między Donem i staremi granicami od Niemiec, a wszerz między Dunajem i Pruskiem Morzem.

Także iż tej Scythyiey Pannie dał Hercules Baltheum perpetuae successionis, i łuk prawnej potęgi, dla sposobniejszego nastąpić po nim.

Nusz to, że Scytom Królewskim wszystka Azja półtora tysiąca lat przed Ninem hołdowała: i inne tym podobne rzeczy, którym nikt nie przeczy.

Podany zaś głos pospolity jest, który wypadszy z uszu starożytności, jak Echo po górach tłucze się po uszach ludźi pośledniejszych wieków: o jakiem mówi Mojżesz (Deut 32):

Memento dierum antiquorum, cogita generationes singulas, interroga patrem tuum & annunciabit tibi, maiores tuos & dicent tibi.

A Dawid Psalm. 43. Deus auribus nostris audivimus, patres nostri annuciaverunt nobis.

Wielki wtedy jest dowód czegokolwiek pospolitem głosem lub pisanym albo ustnie podanym. Jednakże o tym pośledniejszem z pilnością uważać potrzeba: jeżeli takowy Naród, który go woła, nie jest podejrzany o udawanie jakich bajek za istotną prawdę.

W czym ledwie się podomno który niewinnem znaleść może prócz naszych Słowieńskich, a mianowićie Polaków abo Sczytów Królewskich.

Bo przodkowie nasi żadnej potrzeby nie mieli cokolwiek zmyślać, będąc pełnymi wszelkiej chluby: tak starożytności rodzaju od Scyta lubo Seta syna Jadamowego, jako też zacności Slachectwa od Polacha pierwszego, syna Jafetowego: Nuż góry nad wszystkimi Narodami (które im od pięćsetnego sześćdźieśiątego roku po stworzeniu świata jako Trogus uczy zawsze hołdowały) i tak wielkiej pobożnośći, że ich wszyscy starzy z Homerem zwali iustissimos & sanctissimos viros:

Także wynalezienia nauk, od których saccae (zamiast żacy nazwanym) potwierdzają tego, tak przezwisko starych Philozophów Magi (bo Żydzi Scythy Magogami zowią) jako też i słowa scientia soitus.

Nuż dźielnośći woienney wszytkiemu światu wiadomej: i wszelakiey prócz tych inszey chluby/ którąkolwiek by się ieno mogła wymyślić.

Ani tedy potrzeba kiedy było Przodkom naszym cokolwiek zmyślać/ ani też mogą być o to światu podejrzani: poniewasz wszystka starożytność zowie ich simplicissimos & pijssimos viros.

Zaczym pospolity głos Narodu naszego/ godnieyszy iest wiary nad wszystkich inszych/ którzy z iawnych bajek początki swe pokazuią: tak iż po Piśmie Bożym/ nie może być większe nad ich głosem dowodzenie.

O którym Ioannes Archiepiscopus Gnesnensis (w Kadłubku) mówi. Fuit quondam in hac Repub. virtus, quam velut quaedam luminaria Caeli, non quidem seripturae membranulis, sed clarissimis gestorum radijs Patres conscripti illuit ravere. Non enim plebei Aborigines, non vendicariae illis principatae sunt potestates, sed Principes succedanei, quorum strenuitas licet nube ignorantiae obducta videatur, mira tamen rutilantia tot saeculorum tempestatibus extingui non potuit.

Czemu? Bo jeden drugiemu powiada/ według pomienionych słów Mojżesza i Dawida. A to mianowićie przez pieśni/ w których pierwotne Istorie nasze bywały: od których nas niegdy zwano Gethami miasto Gędami. A tych takich pełno się ieszcze między gminem osobliwie po Ruśi i Moskwie zawija: z których siła się może kto chce nauczyć.

Uważ tedy proszę mądry Czytelniku, że ja nie wiatr gonię, szukając po Historyach tych co Principes succedaneos, od Tanausa pierwszego tu Pana (w którym ten Wywód kończę) aż do dzisieyszego Króla Pana Naszego.

O Trzeciem Instrumenćie to iest: Ethymonie słów, co ma z Jstorią, a że nie może być jeno z pierwotnego języka.

Rozdział 5.

Na obaczenie coby miał do Istoryii Ethymon (to jest Wied abo wiadomość imion) potrzeba uważyć, iż od początku świata nigdy żadnej rzeczy nie przezwano, jeno według tego jako jej przyrodzenie wyciągało.

Bo mamy Genesis 2. Vocavit ad Adam cuncta quae fecerat ut videret quid vocaret ea - to iest: aby był obaczył, jako miał co nazwać według jakowości każdey rzeczy.

Dla tegoż przydawa Mojżesz:

Appelavitque cuncta nominibus suis, - to iest ich własnymi, jakie przyrodzenie każdej wyćiągało.

A nie ieno w ten czas ale też i potym/ tak Jadam swe syny/ iako y oni swoie potomki/ także góry/ lasy/ krainy/ rzeki/ y insze rzeczy takiemi słowami przezywali/ iak ich abo czas/ abo dźieła iakie wyćiągały.

Ztądże w Bibliey pełno mamy przyczyn, dla których komu iakie imię było dane/ abo co przezwanego:

Jak w Genesis 10. Nomen uni Phaleg, eo quod in diebus eius divisa sit terra.

To abowiem za fundament wźiąwszy/ iawno iest że y w samych słowach dobrze zrozumianych/ dyszy niemal wszystka prawda Istorii/ albo istotnej rzeczy/ iako się/ co/ y kiedy dźiało na świećie.

Przeto nie dźiwuj się proszę uważny Czytelniku/ żem ja wźiął przed się Ethymon albo Wied-imion/ to iest scientiam nominum, za trzeći Jnstrument abo materya Jstoryey moiey.

Tak to abowiem wielka rzecz iest/ kiedy się może mówić/ i samo to słowo pokazuie: Że niemal wszyscy Historycy/ za tak wielki fundament mają podobieństwo słowa/ aż też nigdy i w niepodobnych rzeczach nim się kontentuią.

Jako między inszemi Sarnicki nasz, lubo to zacny i poważny Historyk, a przecie jednak dał się niektórym innym uwieść/ iż dla samych tylko słów Biblijnych Assarmot i Peleg i on początek Sarmatów Polaków uśiłuje z Żydów pokazać: choć wszystkiemu światu jawno iest, że nie z Sema ale z Iafeta idźiemy.

Na objaśnienie tedy, jako to wielki jest Fundament/ i czego potrzebuie/ żeby się na nim bezpiecznie stać mogło, uważyć potrzeba/ iż prawdziwy Ethymon abo Wied-imion nie może być jeno z pierwotnego ięzyka, którym Adam i Noe gadali. Bo rzetelnie Moyżesz mówiąc Genes. 2.

Omne quod vocavit Adam animae viventis ipsum est nomen eius

- jaśnie naucza/ że wszelkie insze imiona prócz onych/ nic inszego nie są tylko popsowanie słów pierwotnych.

Które nie ieno aż do budowania wieże Babel nieskazitelne trwały/ według onych słów Genes. 11.

Erat autem terra labij unius & sermonum eorundem,

- to iest że wszyscy iednako wymawiali/ iednesz pospolite wszystkim słowa: ale też y za czasów Moyżesza trwały/ bo pro praesenti suo tempora mówi/ ipsum est nomen eius.

Stądże Jozeph. lib. 1. Antiq. rzetelnie mówi. Że "Animalia etiam nunc ijs nominibus vocantur, quae illis Adam imposuit."

Czego mu potwierdza Euseb. lib. 11. de praepar. Evangel.

Że pierwotny ięzyk/ nie był popsowany/ gdy Babel budowano/ i gdźie a wkiem został nienaruszony.
Rozdźiał 6.

Z pomienionych słów Moyżeszowych/ znać że przy wieży Babel/ pierwotne słowa nie były zagubione/ ale tylko gęba ludzka popsowana.

Ztądże mówiąc o oney odmianie. Genes. 11. "Ibi consusum est labium universae terrae", nie przydawa & sermones, iako trochę wyżey mówiąc o dawnieyszych rzeczach powiada. Eratantem terra labij unius & sermonum eorundem.

Na którym fundamenćie stoiąc/ to iest że on pierwotny ięzyk został kędyżkolwiek w cale/ y po rosproszeniu budowników Babilońskiey wieże: a zatym że y po dziśdźień gdziekolwiek bydź muśi/ (iako się z Jozepha y Euzebiusza w 5. rozdźiale pokazało) łacno się dorachować/ któryby był z dźiśieyszych.

Bo ponieważ nikt jeszcze nie zadał tego Noemu, aby iego ięzyk pierwotny miał w ten czas bydź zepsowany: (a to dlatego/ iż nie był między onemi złośnikami co Babel budowali) tedyć pewną rzecz iest/ iż tam gdźie on był na ten czas muśiał w cale pierwotny ięzyk zostać/ nie ieno w niem/ ale y w tych co koło niego abo przy niem byli.

A iż Noe według wszytkich w Syrii był pod on czas i tam umarł jako Genebrardus lib. 3. dostatecznie wywodźi: tedyć pierwotny Syryiski ięzyk muśiał być tenże co i przed Potopem; a to w Japhetowem pokoleniu, które tam i potym według wszystkich zostało.

Sądże pomieniony Genebrad mówi.

Sed nec qui morabantur in Syria & Chanaan (to iest Palestynie) videntur intersuisse constructioni Turris, aut communicasse: quoniam Genes. 11. structores dicuntur desceadisse de Oriente in campum terrae Sennaar, illicq; ad hoc opus consedisse. Syria vero & Chananaea erant in Occidente terrarum quae tunc incolebantur.

A Rabin Juda in tractatu Sanedrin. rzetelnie uczy, że Jadamów język był Aramejski, to iest Syryiski: bo Syrią nie tylko Żydźi/ ale też y Hieronim Św. i między inszymi Historykami Ptolom. lib 5. Aram zowie/ a Ioseph. Antiq. Syry Arameami.

Że pierwotny Syryjski ięzyk Słowieński był.
Rozdźiał 7.

Nie może się tedy wątpić, że pierwotny Syryjski lub z Żydowska Arameyski język nastarszy jest. Pierwotny mówię, bo dziśieyszy Syreyski, szczero chaldeyski iest. Dopiero tam za czasów Nabogdonozora w prowadzony. Gdźie się od mieysca tylko zowie Syryiskiem/ równie iako Tatarski w Krymie Scythyckiem/ i Niemiecki w Pruśiech Pruskiem.

Na który stopień oczywisty prawdy wstąpiwszy/ łacno się znowu dorachować: iż pierwotny ięzyk Syryiski/ którem Jadam/ Noe/ Sem y Japhet gadali/ nie inszy był tylko Słowieński. Poniewasz abowiem jednisz to byli różnemi względami Syrowie y Arameowie/ a o tych Plin: (między inszemi) rzetelnie mówi lib. 6. cap. 17. "Aramaei ab antiquis vocabantur Scytae, qui & alio nomine Saccae appellantur": tedyć pierwotny Arameyski lubo Syryiski ięzyk/ muśiał bydź nie inszy tylko Scythycki.

Czego nie pomału potwierdza Scytharum civitas, o którey mamy. 2. Machab: 12. iż ieno 600 staj było od Jeruzalem.

Jeżelić albowiem aż tak blisko były granice Scytyckie, tedyć pogotowiu dalsze onego mieysca Samarytańskie i Syryjskie musiały być Scytyckie.

Własności zaś języka Scytyckiego łacno się znowu dorachować: wspomniawszy na to, iż Królestwo Scytyckie wszystek świat cum Fasciculo Temporum w dzisiejszy Koronie Polskiej pokazuie.

Bo jeżelić tu jest Królestwo Scytyckie, tedyć i tuteczny język, a nie który inny, musi być prawdziwem Scytyckim.

A iż w Koronie Polskiey nigdy od początku jej nie było innego ięzyka, prócz dźiśiejszego (iako się w tym wywodzie obaczy) tedyć tenże muśiał być i w Syrii Przodków naszych, którzy tam Egipcjany o starożytność rodzaju przedysputowali.

Jawno tedy iest, że Scythycki albo Słowieński nasz język, nic więcey nie iest różny od pierwotnego Syryiskiego lub Arameyskiego, ieno iako Łaćiński od Rzymskiego.

Zaczym wątpić się nie może iż ten iest nastarszy na świećie, i on własny o którym Genes 2. mamy:

Omne quod vocavit Adam animae viventis, ipsum est nomen eius.

Dla tegoż się Słowieńskim/ jakoby pierwotne, i iedynoprawdziwe słowa mającym zowie.

Jaśnie to i rozum sam pokazuje, że Słowieński ięzyk Scytharum Regiorum pierwotny jest na świecie, poniewasz wszystek świat woła że Scythae antiquissimi hominum.

Co łacno każdy przyzna, obaczywszy w tym Wywodzie, że się tak nazywają od Setha nasławnieyszego syna Jadamowego/ którego Chaldoewie/ Arabowie/ y wszystka Azja nie Setem ale Scytem zowie.

A żeby jednak ani o tym kto nie wątpił, iż takową Syryjsczyzną abo Arameysczyzną Jadam/ Noe/ Sem/ i Japhet gadali/ y Moyżesz pisma zostawiwszy o niey pomienione słowa Genes. 2. a nie o dziśieyszey Żydowiznie napisał; niech proszę wspomni i uważy/ naprzód słowa Hieronima Św. in prologo Galeato:

Certum est Esrdram scribam legisq; Doctorem, post captam Hierosolymam & restaurationem templi, sub Zorobabel alias reperijsse literas, quibus nunc utimur, cum ad illud usq; tempus ijdem Samaritanorum & Hebraeorum characteres fuerint.

Potym na one Nehem 8.

Principes familiarum universi populi, cum Sacerdotibus & Levitis, iterum congregati venerunt ad Esdram rogantes ut interpraetaretur eis verba legis.

Z tych abowiem textów znać, że Żydźi przed pojmaniem nie jeno litery jako po niem, ale też i pisma Samarytańskiem albo Syryiskim ięzykiem mieli: bo to ieden był jako Mazowiecki z Polskiem.

Stądże pismienni Żydźi/ zawsze się go uczyli/ dla zrozumienia Pism, tak iako my dziś łaćińskiego. A to jawno iest z onych słów ich do Rabsacena gdy im oblężonym rozbaczał abo rozważał poddać się Królowi Babilońskiemu:

Praecamur ut loquaris nobis servis suis Syriace, siquidem intelligimus hanc linguam, & non loquaris nobis Iudaice audiente populo qui est supra murum. 2 Reg. 18.

Zkąd znać iż piśmiennych Żydów inny był ięzyk od gminnego Chananeyskiego/ iako go Jzaiasz cap. 19. zowie.

Jeżelić tedy pismienny u Żydów ięzyk Syryiski był/ tedyć nie pochybnie y pierwotne ich Pisma Syryiskie abo Arameyskie.

Tego tedy pierwotnego Syryiskiego ięzyka gdy potym i Kapłani Żydowscy z inszemi piśmiennikami/ do końca w Babilońskiej niewoli zapomnieli, dla tego muśiał proszony od nich Ezdrasz przełożyć Mojżeszowe pisma na Babiloński; z którego słowami wrócili się byli Żydźi z Babilonu.

Co gdy uczynił/ dopiero iako tamże Nehem. 8. mamy:

Legerunt in libro legis Dei, distincte & aperte ad intelligendum, & intellexerunt cum legeretur.

Dlaczego? Bo iuż był in vulgarem Babylonicam linguam illorum przełożony.

Jawno tedy iest, że dzisiejsza Żydowizna, lub raczej Ezdraizna, nic inszego nie iest, jeno Chaldeyski ięzyk/ Żydowską gębą cokolwiek odmieniony; którego takowego Mojżesz ani słychał.

Zaczym pisma jego nie mogły być jeno pierwotnem językiem Syryiskiem, abo Scythyckiem, jako pomienione pograniczne Samarytańskie miasto Scytharum potwierdza.

Bo ten pierwotny jako i sami Scytowie ich ięzyk Syryiski/ że niegdy pospolity był tak w Egipćie za Moyżesza/ iako też Babylonie y Persyey/ iawno iest nie ieno zpomienionego Rabsacena Babylończyka że go umiał/ y z onego listu przeciw Żydom do Artaxerxa/ o którym mamy 1. Ezdrae. 4. Epistola autem accusationis, scripta erat Syriace, & legebatur sermone Syro:

ale też y z onych słów Moyżeszowich. In exitu Israel de AEgypto, domus Iacob de populo Barbaro, bo Słowaki wszyscy Graekowie zwali Barbarami/ iako się w 9. Rozdźiale pokazuie.

Iż Ethymon słów nie może być prawdziwy, jeno z Słowieńsczyzny.
Rozdźiał 8.

Tak oczywisty prawdy pomienionych rzeczy/ opuśćiwszy dalsze wywody/ iawno iest iż ponieważ ięzyk Słowieński znaduie się być najstarodawnieyszem na świećie: tedyć wszystkie insze nie mogły być ieno zniego wypsowane. Zaczym prawdźiwy Ethymon abo Wied-imion z niego wypsowanych nie może być jeno zniegosz też samego dostąpiony.

Zaczym/ ktokolwiek go szuka w inszych ięzykach/ nie potrzebnem dowćipem na wietrze buduie/ błędy błędami rzekomo obiaśniaiąc/ a ono tym barziey słowa zatrudniaiąc: iako wiele ich czyniło y czyni/ uwiedźionych nie pomiarkowanem affektem przećiwko ięzykom swoim.

Jest teraz między inszemi Doktor ieden w Rzymie/ który uśiłuie pokazać/ że Łaćina z Żydowizny wypłynęła. Na co gdym go tak rok pytał/ iakiemby to prawem abo z iakiego fundamentu czynił: to iest mógłli by ukazać/ albo że Żydźi Rzymiany zpłodzili/ abo że przed niemi we Włoszech byli/ abo że Rzymiany niegdy uczyli/ abo że Oycowie ich do Żydowskiey Ziemie na nauki niegdy ieszdzali/ abo cokolwiek takowego: Zamilkł nieboraczek stary/ nie bez wielkiego śmiechu zniego kilku ludźi uczonych/ co przy tym byli.

Równie także Bekanowi i niektórym innym/ dowćipne bayki/ o pierwotnośći swych języków światu podaiącym/ y starodawne słowa niemniey Azyańskie i Aphrykańskie/ iako y Europskie z nich wywodźić uśiłuiącym/ trzeba by pierwey na to jakie prawo abo fundament uśiłowania swego pokazać: to iest albo że Azyanom i Aphrykanom początek iaki dali/ abo że tam przed niemi byli/ abo cokolwiek takowego.

Nie dość tedy na tym/ dowćipnie wymyślać iakie podobieństo niektórych słów starodawnych zamiast prawdźiwego ich Ethymonu, ale trzeba na to pierwej pokazać takie Prawo, jakie ma nasz ięzyk Scytycki albo Słowieński, że

Principatus originis semper Scythis tribuitur, a quibus auctis colonias ferunt per orbem diffusae suisse.

Czego iż wszystek świat Marco Polo Catonis pozwala: za takiem Prawem śledząc głosu pospolitego, jawno iest: Iż jeżeli Scytowie świat zrazu osadzali, tedyć osadzony gdźieszkolwiek po świecie ich Naród/ bez wątpienia swym ięzykiem Scytyckim albo Słowieńskim wszędy gadać muśiał/ póki go nie wygrecznił na Greczyznę, albo nie wyłacnił na Łacinę/ abo iakokolwiek inaczey nie wyforemnił.

Zaczym, gdy którego słowa tak wyforemnionego abo raczej wypsowanego świat nie rozumie: trzeba prawdźiwego jego Etymonu (albo Wiedu-imion) nie gdźie indźiey szukać, jeno w pierwotnem Scythyckiem abo Słowieńskiem ięzyku/ z którego iest wypsowane.

Że Greczyzna/ Łaćina/ i insze ięzyki/ z Słowieńsczyzny są wypsowane.
Rozdźiał 9.

Dla dorachowania się prawdźiwego Ethymonu, abo Wiedu-imion jakichkolwiek/ potrzeba uważyć, jako je psowali Garbarze pierwotnego ięzyka, Grekowie abo Łaćinnicy, i którzykolwiek inśi.

Bo o Grekach, iż cokolwiek maią tedy od nas wźięli/ iawno iest ex confesso illorum apud Varrone libro 1. de Anag. Gdźie pisze, iż gdy Crates Philozow ruszył był niegdy wątpliwośći. Czemu by się nie mówiło Alpha Alphatos, iako Gramma Grammatos, odpowiedźieli mu drudzy Philozophowie Greccy. Haec vocabula non sunt nostra sed barbara, to iest Słowieńskie.

Bo tego języka ludźie zwali Warwarami iakoby Gwaru warownego: którego słów Chrząszcz/ Chrzest/ Trzpień/ Trzmiel i tym podobnych/ żadna gęba niewarowna nie wymówi.

ieżelić Alpha vita &c. Słowieńskie są słowa to iest Dałba wieda/ iakoby Datrix Scientiae, tedyć po gotowiu y insze temi literami wygrzecznione.

Jako dość rzetelnie pokazuie Archilochus lib. de temporibus mówiąc o Homerze:

Ultimum hunc Homerum aetas nostra cernit, qui Olympiade 23. & a Troiae excidio anno 500. patria Maeon, Olympico certamine victor, iudicio totius Graeciae eximius Pooetarum est habitus, & ei soli ius tributum emendandi characteres & nomina & linguam Graecam: quae ut ferunt Cadmus Samothrax fere Barbara & plena ruditatis, attulit sub excidium Troianum. Sunt ergo nunc characteres ab Homero forma elegantiore: nam primi Barbariem quandam vetuslam, & non Phaenicum habent ut cernimus, & Gallatarum atq; Maeonum figuras retinent. Idem Homerus reformavit characteres, & Grammaticae praecepta primus dedit, cum antea quisque sermone scriberet, simur & loquebatur vernaculo.

W których słowiech uważyć potrzeba: naprzód/ iż Grecki ięzyk nie był pospolity abo przyrodzony/ ale Szkolny, dowćipnie zmyślony.

A potym że ich pospolity sermo vernaculus nie mógł inszy być/ ieno Słowieński iaki był od początku zawsze y iest po dźiś dźień w Chracyey/ Bułgaryey/ Macedoniey/ Ragusach/ Dalmacyey/ wszystkiem Jllyryku/ Bośnie/ y wszędy około tey miły Grecyey/ abo wrzkomo grzecznieyszy źiemice/ którą przed tym Pelazgią zwano.

Bo rzetelnie świadczy Thucydides lib. 1. że tych słów Graecus y Barbarus, nie było za czasów Homera/ y że on Greki zwał Pelasgami abo Myrmidonami; A sam zaś Thucydides wszędy zowie ich Hellenami.

Zkąd iawno iest/ że Polaczkowie lubo z Grecka Pelasgowie/ od miemidowania/ Myrmidones/ a od mieysca nad morzem Olani abo z Grecka Hellenes nazwani/ pospolitym niegdy Słowieńskiem ięzykiem gadali/ y tychże liter co y Maeonowie Słowacy zażywali/ aż do czasów Homera. Który y sam też będąc Słowakiem (poniewasz był Maeon) nie nowe słowa y charaktery wynalasł/ ale nasze Starosłowieńskie wypolerował.

Bo mu (iako Auchiloch mówi) ius tributum erat, nie adinveniendi ale emendandi characteres & nomina, & lingua Graecam, to iest oną vernaculam za czasem tak rzeczoną gdy z wypolerowanych słów powstała wrzkomo grzecznieysza.

Nie może się tedy wątpić/ że Greczyzna pierwszy początek swóy dopiero w 1700. lat po Potopie wźięła od Homera: poniewasz on w 500 lat po zburzeniu Troie pierwotny ięzyk Słowieński polerował: a Troia we 1200. lat po Potopie zburzona była.

Od którego czasu Homerowego Pelasgowie naśi pierwotny ięzyk odednia do dnia polerowali/ póty aż w kilka wieków Greczyznę ustanowili. Za które niepotrzebne uśiłowanie/ Myrmidonami byli przezwani.

A co się zaś tknie Łaćiny/ rzetelnie mamy in Supplemento Chronicarum Iacobi Bergomensis. Notandum autem est, quod Latina lingua, quadrisariam distincta est: in Priscam scilicet, & Latinam, atque Romanam & Mixtam. Prisca sub Iano & Saturno, Latina quae sub Latino caeterisque Tusciae Regibus suit, Romana denique quae post Reges exactos caepit, Mixta autem quae post dilatatum Imperium crevit.

Co/ żeby się tym lepiey zrozumiało/ potrzeba wspomnieć na słowa Berozowe/ o naypierwszych obywatelach Włoskiey źiemie. Lib 5.

Comerus more Scythico unde venerat docuit suos Italos urbem curribus componere. Et ideo Veij appellati sunt vocabulo Sago, qui plaustrum Veias appellant, & urbem ex his compositam Veitulam/ si magna est Vlurdum/ si metropolis Ciocholam. A o ich pierwotnych naukach tenże lib. 3. mówi. Eodem tempora Ianus pater, Ianigenas Radzenuos docuit Phisicam, Astronomiam, Divinationes, Ritus: & Ritualia conscripsit, omniaq; literis mandavit. Eisdem vero nominibus & veneratione Divina sunt prosequnti, quibus in Armenia Saga erant usi.

Jawno tedy iest, iże ten Komor abo Gomer syn Japhetów Scytha był, który z pierwotnym Słowieńskiem ięzykiem naprzód z Armeniey do Syryey abo Aramey, a potym stamtąd tu do Korony Polskiey/ albo Scythyey Królewskiey przyszedł: zkąd/ y do Włoch tenże tesz na ostatek Sczerosłowieński zanieść muśiał.

Czego y same pomienione słowa/ Veias, Veitula, Vlurdum, Ciochola, i Radzenui potwierdzaią.

Bo lubo je Berosus iako nie wiadomy Słowieńszczyzny tak bardzo popsował/ iednakże z opisania ich łacno się domyślić/ iż Veias położył zamiast Wos, Veitula zamiast Wieśtula iakoby tułaiąca się abo ruchoma, Vlurdum także zamiast Wlurdom lubo z dźiśieysza Filerdom iakoby gruntowne budowanie/ Ciochola zamiast Co-okoła/ iakoby do koła obwiedźione (ztądże Moskwa po dźiśdźień Zamek do koła obwarowany Kołowańcem zowie) i Radzenui zamiast Rodzeni to iest dźieći iego.

Rzecz tedy pewna jest, iż ona Prisca lingua Latina Bergomensowa Sczerosłowieńsczyzna była/ jako tam Komor z dźiśieyszey Korony Polskiey, abo Scytii Królewski zaniósł. Która gdy we Włoszech za czasem w wielu słowach odmieniono, tak iż podobno różna iuż była iako teraz Czesczyzna od Polsczyzny: te taką dopiero Latinam abo łacnieyszą (to iest im do wymawiania) i Authora onego łacnienia Latinum przezwali.

Potym gdy co dźień obćinając pierwotny ięzyk (za co tytułu Taliani, to iest "ucinacze" dostali) nuż litery odmieniaiąc, i różnemi inszemi sposobami/ o których się niżey powie/ iuż w poły różnych słów narobili: w ten czas był trzeći ich ięzyk podobny owemu niektórych/ co gadaiąc po Polsku mieszaią Łaćińskie słowa/ iako na przykład:

Słyszałem piękny Dyscurz o Compozytiey między Status. Ztądże Bergomensis on takowy ięzyk, ani Polski, ani Łaćiński, zowie Mixtam lingua; czyniąc go czwartym z trzeciego.

Naostatek skoro już wszystkie prawie słowa na kopyto swych języków przerobili: dopiero w ten czas powstał czwarty ich ięzyk, który Bergomensis trzeciem czyni; zowiąc go linguam Romanam.

W którym polerowaniu języka gdy gmin nie mógł z Skolutkami w ras naskakiwać, stąd powstała różność Włoszczyzny od Łaciny.

Równie tedy tymże sposobem Grekowie, Egipcyanie i którzykolwiek inśi na świećie, nie iednym skokiem ale po stopniach odmiany/ ięzyki swoie w dziśieysze doskonałość nie rychło przywiedli.

Jako na przykład z płomienia nie zaraz uczyniono flamma, ale podobno pierwej płoma, potem plama, nuż blamma, aż na ostatek stanęło flamma: także i insze słowa.

Czego dość rzetelnie to samo potwierdza iż nie mieli zrazu (iako uczy Angelus Roccha in sua Bibliotheca Vaticana) ieno 16. liter/ to iest: A B C D E F I L M N O P R S T V. Aż po tym, nie rychło z czasem i nie razem H K Q X Y Z wynaleźiono.

A o literach F i V konsonanśie tamże pisze/ iż ie dopiero Claudius Cesarz wynalazł: i dokłada tego/ iże starśi Łaćinnicy nie pisali fruges ale bruges, nie fama i fanum, ale bama y banum, nie Caesar ale Kaysar, nie Pyrhus ale Purrhus, i insze tym podobne słowa.

A po wynalezieniu litery F, pisze, iż jey tak barzo zażywali/ że nie pisano hordeum veho, ale fordeum vefo, nie Octavianus ampliavit, ale Octafianus ampliafit, nie vulgus vixit, ale fulgus fixit, a przed tym bulgus bixit, także i insze słowa.

Stąd znać, że Ciceronowe pisma/ także Iulij Caesaris i inszych którychkolwiek starych Authorów, w których wyborną Łaćinę widźiemy, mędroszkowie tych świeższych ledwie nie naszych wieków przerobili: ponieważ w nich niema nic tak śmiesznych słów staroświeckich jakie bywały za ich wieków i długo potem.

Czego dość oczywiśćie potwierdza świeży na świećie Kalepin/ którego pierwszą i własna iego editia niemal tak różna iest od dźiśieyszych, iako oneczne Plautusowe tolutim badisa od dźiśieyszego paulatim equita, y insze podobne starołaćińskie słowa.

Sposób dorachowania się Ethymonu/ z ięzyka Słowieńskiego.
Rozdźiał 10.

Takowe tedy wypłynienie wszelakich ięzyków z naszego pierwotnego pokazawszy, jawno jest iże wszystkiego świata rozmaite słowa/ muśiały z niego wźiąć jakiszkolwiek początek.

Zaczym, kto się chce ich prawdźiwego Etymonu albo Wiedu-imion lubo zrozumienia dorachować, trzeba je zaś temiż nazad sposobami odpsować, iakiemi są zepsowane: niegdźie początki słów odćinaiąc, niegdźie też odmieniaiąc/ niegdźie śrzednie litery abo sylaby wyrzucaiąc/ niegdźie przydawaiąc/ niegdźie przesadzaiąc/ y różnemi inszemi sposobami: Które garbarze słów starych zwali z razu Wygorami/ a ca czasem Figurami iakoby Wyborami.

Z jakich zdało się tu kilka połoszyć za Reguły/ przez które śieła iest w tym Wywodzie słów odpsowanych: aby każdy widział, że się nic lekkomyślnie w nim nie położyło.

Reguły abo sposoby którymi pierwotne słowa psowano.

1. Od wszystkich słów które się od A lubo E. poczynaią/ pierwotny początek odćięto. Jako na przykład:

ex Gabris uczyniono Abror,
ex Saccaron Accaron,
ex Hades Ades,
ex Nagona Agona,
ex Matheas Atheas,
ex Sarbis Arbis,
ex Gaza Aza,
ex Bavari Avari,
ex Caulon Aulon &c.
Także ex Belea uczyniono Elea,
ex Hebuda Ebuda,
ex Iechne AEchne,
ex Herebus Erebus,
ex Retulani Etulani,
ex Sergestani AEgestani &c.

Które wszystkie słowa y inszych takowych niezliczona rzecz, znayduią się dwoiako pisane w Historyckich Dykcyonarzach/ a mianowićie Stephani Caroli.
Toż wielom słowom (nie wszytkim jednak) uczyniono/ które się y od inszych wokalisów poczynaią. Jako ex Hierycho Iericho, ex Hieremias Ieremias, ex Hieroboam Ieroboam, ex Hyberia Iberia, ex Hyberus Iberus, ex Hyarbas Iarbas ex Tyscopolis Ischopolis &c. Także ex Colchinium Olchinium, ex Corope Orope &c.

2. Niegdy też i tak iuż obćięte słowa z consonantów, znowu doobćinywano/ i z zostawionych wokalisów.

Jako ex Acantium uczyniono Cantium,
ex Alconia Laconia,
ex Adamastor Damastor,
ex Apulia Pulia &c.

3. Niektórym zaś słowom razem całe sylaby ućięto/

jako ex Illyberia uczyniono Liberia,
ex Illyberis Liberis,
ex Iobachus Bacchus,
ex Palatij Latij &c.

4. Niemal we wszystkich pierwszych syllabach zamiast naszego O kładźiono A, żeby jeno czymkolwiek różne były słowa nowsze od pierwotnych:

iako morze mare,
sól sal,
nos nasus,
komin caminus,
Poganin Paganus,
owies Avena &c.

5. Nie maiąc nowsze języki odmian liter, jak my, kładli dwoje aa zamiast naszego A, jakie mamy w słowach bał/ dał/ miał rć.

Także dwoje ee miasto naszego E. iakie mamy w słowiech/ grzech biegł legł rć.

Czego ztąd się dochodźi/ że takowe aa lubo ee odmieniwszy na A lubo E alić wnetże tak się rozumieią, iako ie pospolićie wykładaią. Jako na przykład Baal czytaiąc Bał/ alić się rozumie straszny; iakiem on bydź muśiał/ poniewasz wszystka Azya przezeń przyśięgała. Dlategoż to imię wykładaią/ dominas vel subijciens aut possidens: a Grekowie Baala Marsem bydź rozumieią.

Także Beelphegor, czytając Beł-phegor/ alić wnet się objaśnia/ czemu to słowo Bel, vetustum abo destuentem wykładaią/ to iest iż dawno niegdy był.

6. Dla tejże przyczyny zamiast naszego O. iakie mamy w słowiech tór, gór, plótł rć. kładli au:

iako zamiast óro, tóro, Plótus &c.
taurus aurum Plautus &c.

7. Równie także y o konsonantach uważyć potrzeba/ iż miasto naszego I. niemal zawsze kładli dwoie II. Jako Wał Vallis Gołec Gallus, Bał abo Beł Bellus &c.

8. Także miasto naszego/ ś. kładą/ sc. Jako Żydowskie śin scin, roś, resc, Sith Scyth, Mathuśalach Mathuscialach &c.

9. Nuż iawno iest/ że Łaćinnicy abo Włoszy wszelkie Ch, także C. przed A, O. V. czytaiąc za K. śielą przez to słów niepoiętych uczynili: iako capio, captivitas, caputium &c. które czytaiąc przez C. iako ie napisano/ iawno iest iż capio y captivitas są nasze capam y zaczapienie/ a caputium brat czapczyn.

10. Toż rozumieć y o literach C y T z których tamte przed E. I. czytaią za dz, a te przed temiż wokalisami za C.

11. Uważyć też potrzeba/ iż Grekowie nie maiąc liter B. ani C. nie czytali Barbarus ale Warwarus/ nie Basilica ale Vażylika. rć. a miasto C. pospolićie pisali K.
Żydźi także na wielu mieyscach B. miasto W. y wzaiem W. miasto B. czytaią.

12. Nuż TH Grekowie niegdy kładli za T. co się wymawia niemal iakoby wnim j. było: iako w słowie Athenae miasto utienie abo uczenie/ iż tam szkoła pospolita beła: Niegdy za takoweż D. Ztądże Łaćinnicy Greckie Theoi piszą Deus, y także tym podobne. Czasem też y za proste D: iako w słowie AEthymon miasto Wied-imion. Łaćinnicy zaś byle czem tem różnić/ D. często w Th odmieniaią: iako Dronos Thronus/ Gęda Getha: Ztądże sławne są u Poetów Gethyca plectra. A czasem też y w proste T. iako Powiedacz Poeta.

13. To też uważyć potrzeba, że Żydźi nie mają pewnych jako my Wokaliszów/ ale je w iednem tylko Aleph punktami rozznaczaią, równie iako my a, ą od gołego A.

Zaczym Etymonując słowa/ nie trzeba się wiele sadzić na ich Wokalisach/ ale tylko na samych prawie Konsonantach.
Często też H. nie potrzebnie przydają: jako Hieruzalem miasto Jeruzalem.

14. Nuż trzeba zawsze y na to pamiętać/ iż przed Claudiusem (iako się w 9. Rozdź. pokazało) nie było liter F. y V. konsonansa. Zaczym AEthymonuiąc słowa/ tak ie trzeba czytać iako na on czas pisano y czytano/ gdy niemi co beło przezwano.

15. To też uważyć potrzeba iż literę X. kładli miasto naszego/ gz. abo kz. tak iż iedno Kśiądz abo z Łaćińska Xiądz/ także Euxinus abo Eugzinus miasto Ogżeny. Często też Łaćinnicy kładą S. miasto X. iako Exquilinus abo AEsquilinus, Alexia abo Alesia &c.

16. Równie także y o literze Y. uważyć potrzeba że ią Grekowie często kładli miasto E. iako Breges Briges abo Phryges, Chrestus Chrystus/ Edessa Edyssa, Tymbrium Timbrium rć. Starśi zaś Łacinnicy miasto Y. kładli V. iako Pyrrhus Purrhus, Tyscus Tuscus, Tyssagetae Tussagetae, Thyria Thuria &c.

17. Także o literze Z. uważyć potrzeba że się często znayduie/ miasto niego H. a czasem y G. iako Agonax/ abo Azonax y Abraham, miasto Obrezan: Ztądże go wykładaią Patre circuncisionis, abo multitudinis to iest circunbisae.

18. Wiele też różni garbarze pierwotnego ięzyka grzeszyli y powinowactwem abo podobieństwem liter iakie są między H, a Ch, także Ch. a G. także G. a K. także B. a P. także F. a W. także M. a N. także P. a Ph. także W. a B. y tym podobnych.
A na ostatek nie rozumieiąc słów popsowanych/ abo nie mogąc poiąć od naszyńców wymówionych/ oślep kładli któreszkolwiek litery/ a czasem y syllaby insze za insze. Jako na przykład mamy w pomienionym Dykcyonarzu Historyckiem Stephani Caroli, za iedno w różnych Authorach

Adiabare Aiabane,
Adubanus Danubius,
Aduas Abdua,
AEcani AEquani AEqui AEquiculi,
AEdessa AEdissa AEdyssa AEgea,
AEgabro Bebro,
Sarmatae Syrmatae Sauromatae,
Hennoma Hennomia,
Poltiobria Poltumbria,
Abgavis Agabanis,
Agrae Acrae,
Agragas Acragas,
Roxolani Traxolani (sub tit: Alani)
Brytania Prydania (sub tit: Albion)
Breges Bryges Brygantes Phryges,
Bryses Chryses,
Brusa Prusa,
Cabrus Caprus Calabrus,
Claudius Clausus,
Caralitani Calaritani,

i kilka tyśięcy słów inszych: które się za czasem w osobne kupy zbiorą/ na pokazanie więcey tych Reguł nieprawośći.

Jako takowe Reguły/ y na co są potrzebne Rozdźiał 11.

Obacz tedy uważny Czytelniku/ że ia AEthymonuiąc słowa/ nie którą chce literę abo syllabę kładę za inszą/ ale przez pewne Reguły z wielką pracą zebrane/ te którey potrzeba wyćiąga/ abo do sensu pisma S. lubo Historyckiego/ abo przyrodzenia iakiego słowa. Jako na przykład/ nie dość maiąc z pospolitego wykładu słowa Osanna, żeby się miało rozumieć Salva nos Domine (a to dla tego iż niemasz wnim konstrukcyey z następuiącemi słowami filio David) a chcąc wiedźieć coby to za słowo było:

Naprzód uważyć potrzeba/ że to filio David wydawa Osannę iż ma bydź nie co iemu należącego. Wiedząc tedy że to Panu Chrystusowi śpiewano beło/ któremu iako prawdziwemu Bogu należy Boska chwała: a uważaiąc że Jllyrikowie Nabożeństwo Bożeństwem zowią: łacno się domyślić/ że to słowo Osanna iest zepsowane (przez pierwszą Regułę) Bożanna abo Bożenna/ to iest latria filio David.

Także Alleluia, iż ie wykładaią Laudate Dominum, łacno się dorachować (przez 1. Reg. o początku/ a 7. o dwoygu ll) że to iest Chwałe-luia/ to iest laudem funditat. so. caetus fidelium.

Nuż Abram, uważaiąc iż był od Boga obrany y dla tego z Haran wywabiony: iawno iest/ że to słowo Wyżydowiono z naszego Obran; a to przez 4. y 18. Reguły. A iż potym/ w ten czas beł nazwany Abraham gdy mu się Pan Bóg roskazał obrzezać: ztąd oczywista rzecz iest/ że to słowo niegdy beło Obrezan/ z którego Żydźi nie maiąc pewnych wokalisów uczynili (przez 4. 16. y 18. Reguły) Abraham.

Ztądże go wykładaią Patrem multitudinis, przeto iż wiele Narodów przyjęło od Żydów obrzezanie.

Także Absalon że go wykładaią (per antiphrasim, to iest opacznie) Patris pax; uważając iż Ethymon w opacznośći bydź nie może/ a chcąc wiedźieć/ coby to za słowo beło: naprzód uważyć potrzeba/ iż ledwie kiedy miał świat podobnego iemu szaleńca przećiwko własnemu Oycu/ bo iawne są iego woyny przećiw Dawidowi: a potym że go on zabitego tak barzo przećie żałował/ aż mówił. Fili mi, quis mihi tribuat ut ego moriae pro te.

A tak wnet się pokazuie przez 4. Regułę/ że to iest abo Obszalon/ iakoby nader szalony/ abo Obżalon miasto obżałowany.

Nuż Ceres ponieważ ią za Boginię zbóż maią/ uważaiąc iż Boginie trzeba czćić/ a żyto zowią resz/ łacno się domyślić/ że to słowo Ceres, iest okrzesane czczę resz.

Także Bacchus/ ponieważ go za Boga trunków maią/ a na beczce maluią/ gotowa rzecz/ iż to słowo iest zepsowane Beczkoś.

Równie co by za słowo beło Alaconia lubo Laconia (bo tą dwoiako piszą) łacno się dorachować/ naprzód pierwszą syllabę przez 4. Reg. odpsowawszy na Olaconia, a potym przez 3. Reg. na Polaconia; poniewasz w Pelazgij beła/ gdźie także z miasta Polakoniey uczyniono Laconią/ iako y we Włoszech z Polacium abo z Łaćińska Palatium za czasem okrzesano Latium.

Ztądże po dźiśdźień Jllyrikowie/ równie iako y nas Włochy Lachami zowią. Nuż nix iawno iest per 15. Reg: że go wyrobiono znaszego śniegu; naprzód/ e. wyrzućiwszy/ a potym/ s. na koniec przesadźiwszy/ aby beło nigs abo z Łaćińska nix.

Także Cupido iż chćiwość znaczy/ iawno iest/ że to słowo (przez przesadzenie syllaby do) uczyniono z naszego do kupy, iakoby chćiwe zgromadzanie abo łączenie. Nuż litera/ wiedząc że mówienie rzeczą zowiemy (iako piękną rzecz miał do ludźi) łacno dość że ią wyłacniono z tych słów lita rzecz iakoby sulus sermo. Także Syllaba śiła abu to iest obiecadła wkupie.

Calamus kalać ma abo muśi/ to iest papier abo na czym piszą. Papyrus pod pióro/ bo go pod nie podkładaią. Author dał-tor/ iż drogę do czego przetorował: y także wszystkich inszych słów/ co ich ieno iest na świećie w którymkolwiek ięzyku/ łacno się z ich przyrodzenia/ abo opisania lubo w Bibliey lubo Historyach dorachować przez pospolite Reguły/ iako z pierwotnego naszego ięzyka Słowieńskiego wypłynęły.

Że takie wykładania słów odpsowanych/ nie są przećiw pospolitym Doktorów Świętych

Rozdźiał 12.

Jawno tedy iest/ że słowa które uważny Czytelniku znaydźiesz w tym Wywodźie odpsowane/ lubo z Polska nazwane;
iako Paradisus Poradźiesz/
Monarchia Mieńarcość/
Aristocratia Parzystokraczenie/
Seth Scyth (abo raczey Sczyt)
Enos abo Anos Panosz/
Malaleel Mola-leł/
Mathusale abo Mathuscyalach Matu-śćiałoch/
Tanais Toniec/
Hercules Harculec/

y insze tym podobne/

nic więcey nie są różne od Adam Jadam/ Eva Jewa/ Andreas Jędrzey &ć. ieno że tamte nie są nam tak iako te w zwyczaiu: dla tegoż nie uważnym dźiwne się zdadzą.

Niechże tedy żaden nie mówi że to są sczere słów popsowania gwoli wykładania ich po swemu/ przećiwko pospolitemu Doktorów Świętych wykładowi. Bo insza rzecz iest słowo iakie swawolnie popsować a insza zepsowane zdowodem odpsować/ aby się to co niegdy rozumiało.

A co się tknie aby odpsowanych wykłady miały bydź przećiw Doktorom Świętym/ uważ proszę mądry Czytelniku/ że iako insza rzecz iest pokazować/ o iakiem obraźie iż tego abo owego Świętego iest/ od pokazowania iakiemi go farbami abo z iakiego drzewa wyrobiono/ y z którego lasu ono drzewo wyrobiono: tak insza rzecz iest/ wykładać z Doktorami Świętemi słowa Żydowskie abo Greckie/ tak iako ie Żydźi abo Grekowie rozumieią/ a insza nie przecząc temu pokazować/ zkąd się wźięły u Żydów abo Greków takowe słowa: y co brzmią w uszach pierwotnego ięzyka Narodów Słowieńskich.

Wczym żadna się krzywda ani Bibliey/ ani Doktorom Świętym nie czyni.

Bo ieżeli się godźi Bibliyne słowa Chaldeom y Arabom/ ynaczey pisać y po swemu wykładać/ niżeli Żydźi piszą y wykładaią: czemusz proszę nie ma się toż godźić y nam Słowakom:

A tym więcey żeśmy zawsze beli y są przy tym prawie: iako się widźi w zwyczaynieyszych słowiech Adam Jadam/ Eva Jewa/ Ioannes Jan Andreas Jędrzey/ y wielu podobnych/ które inaczey aniżeli Żydźi abo Biblia/ piszemy y czytamy. Co ieżeli się godźi w zwyczaynieyszych słowiew: czemu y nie w inszych niezwyczaynych:

A żeby iawno beło/ iako różnie Chaldeowie y Arabowie słowa Bibliyne piszą y wykładaią/ niech będą te kilka na przykład.

Jeżeli różni różnie piszą y wykładaią: Czemu po naszemu nie pisać y wykładać?

Łaćińskie Chaldeyskie Arabskie Słowieńskie
Adam Odom Adamo Jadam

Homo vel terrenus aut terra rubra, u wszystkich. Heres Dei promissor.

Abel Hobel Habil Ubeł.

Luctus vel vanitas, u wszystkich. Desuit.

Seth Sith Scit. Sczyt.
Positus Fundamentum, Frontispicium.
Enos Anuś Anos. Panosz. (.f. Sethi)
Homo vel vir. Nomen Domini vel dulcedo, Dominatoris filius
Malaleel Mahlalail Mahloloil. Mola-leł.
Lavdans Deum Laus aeterna. Tineam fudit.
Mathusale Matuśialach Matuscialach. Matu-śćiałoch.
Mortem misit Nuntius mortis Mittens mortem. Turbameti excisor.

Dla rozezniania tedy czyiby wykład był własnieyszy:

Naprzód o Jadamie uważyć potrzeba/ iż między inszemi imionami Bożemi/ iest też iedno iestnośći Boskiey Ja abo jaus iakoby Egus, którem się nazwał mówiąc

(Exo. 3) Ego sum qui sum.

Ztądże Jadam właśnie wykłada się Egi dabo, iakoby dźiedźic obietnic Boga który się nazwał Ja iestem który iestem: to iest nie odkogo inszego iestność maiący/ ieno sam odśiebie. Którego wykładu potwierdza ono Dawidowe Psal. 8. Omnia subiecisti sub pedibus eius. Jż iednak daleko większe rzeczy miał od Boga niżeli wźiął/ to iest Niebo do którego człowiek stworzony/ dla tego nie nazwał go Bóg Jadał/ ale in futuro Jadam/ iakoby Dei dabo/ który się zowie jaus abo Egus.

Ubeła wykład iawny iest bez wywodu/ bo wiemy że Ubeł gdy go Kain zabił.

Sczyth zaś coby beło nikomu nie tayno; przyczyna iednak dania mu tego imienia beła/ iż odniego wystawionego na czoło Jadamowe Panowanie w Raiu poczęte Sczythickiem zwano/ y potomki iego iako nazacnieysze na świećie Synami Bożemi.

Panosza także wykład/ sam z śiebie iawny iest/ iż był Synem Sczyta pierwszego po Jadamie Pana świata/ y Sukcessorem iego.

Molaleł dla tego tak beł rzeczony/ że pierwszy na świećie Kainiany podbił/ którzy iako mol wszystek Naród ludzki psowali. Za co iż nieśmiertelny chwały nabeł/ ztądże to imię Laus aeterna wykładaią.

Mathuśćiałoch zaś/ ztąd beł tak przezwany że Kainiany wyśiekł/ którzy przed Potopem długiemy woynami świat mąćili/ ztądże go wykładaią/ Mittens mortem, abo Apostolus mortis. Których wszystkich wykładów istotna własność w samym się Wywodźie szerzy obaczy.

Pokazawszy różność u różnych między pomienionemi słowami/ równie także/ nie będźieli w kogo chćiało/ że Magoga y Goga synów Japhetowych zowie po naszemu Lachem y Polachem/ choć tego dość gruntowne przyczyny pokazuie: niech proszę wspomni na takąż różność słów zwyczaynieyszych Adalbertus od Woyćiecha/ Bonaventura od Dobrogosta/ Deodatus od Bogdana/ Felix od Sczęsnego/ Bonifacius od Dobrodźieła/ Chrisostomus od Złotoustego/ Benedictus od Dobrosława/ Sylverius od Lasomiła/ Hieronymus od Jarosza/ Laurentius od Wawrzyńca/ Petronilla od Piotrusze/ Pudentiana od Wstydońki/ y inszych tym podobnych.

Które w uszach naszych tak właśnie nie maią nic Łaćińskie z Polskiemi/ iako y Żydowskie Magog z Lachem abo Gog z Polachem: Y owszem kiedybyśmy tak nie rozumieli Łaćiny iako Żydowizny nie rozumiemy/ zaiste nie równieby trudniey pokazać/ że to iedni beli/ Adalbertus y Woyćiech/ Felix y Sczęsny/ Hieronimus y Jarosz/ Laurentius y Wawrzyniec/ także y drudzy z pomienionych: a niżeli Magog y Lach/ abo Gog y Polach.

Którym tego tylko nie dostawa/ że ich nie mamy w zwyczaiu iako tamtych. Jednakże łacniey się ich niż tamtych dorachować: bo uważywszy/ że Scythiam Regiam wszyscy Historycy w Koronie Polskiey pokazuią.

Nuż to że Scythy Żydźi Magogami (patrz w Kalepinie pod słowem Magog) a Słowacy Lachami zowią: oczywista rzecz iest/ że to ieden muśiał bydź u różnych Magog y Lach/ iako Adalbertus a Woyćiech/ abo pomum a iabłko. A ponieważ Polach przodek nasz tak zawsze pospołu chodźi z Lachem/ iako w piśmie S. wszędy Gog z Magogiem (którym nasz Naród niegdy śpiewywał Lelum Polelum) tedyć za tem idźie: że iako Żydowski Magog iest naszem Lachem/ tak też y ich Gog naszem Polachem/ abo Polakiem: co się dostatniey tym Wywodem pokazuie. Ztądże lada Żydźię Szlachćica zowie Goy/ a Chłopa Mużyk.

Tak tedy tych iako y inszych słów (dorachowawszy się iakie niegdy beły) że używam za trzeći Jnstrument abo materyą Jstoryey moiey/ nie dźiwuy się uważny Czytelniku: ponieważ iako widźisz y w nich samych dobrze z rozumianych/ dyszy oczywista prawda niemal wszystkiego iako się co dźiało.

O przybudowaniu na pomienionych trzech Fundamentach Jstoryey. Rozdźiał ostatni.

Na ostatek y to uważyć potrzeba/ iż nie równie większy iest dowód czegokolwiek/ pokazem zpewnych rzeczy/ prasą dowćipu wyćiśnionym: iako przez miarkowanie czasów/ abo iedneysz rzeczy różnych imion dorachowanie/ y inszemi sposobami/ oczy ludzkie otwieraiącemi: a niżeli gołemi słowami którego Authora o bayki podeyrzanego.

Jako na przykład, że Baal któremu Ninus i Semiramis bałwan byli na uczćiwość wystawili, nie kto inszy był jeno Tanaus primus Rex Scythiae Regiae abo Korony Polskiej: łacno prasą dowćipu wyćisnąć/ z słów Genebrarda/ wielkiego Chrześćiańskiego Historyka mówiącego lib. 1.

Vexores Rex AEgypti qui Scythas usque ad Pentum (ut Trogus docet) pepulit, & Tanaus Rex Scythiae qui Vexorem usq; in AEgyptum repulit, ante Ninum fuerunt.

Jeżelić albowiem przed Ninem żadnego innego nie beło przestrachu świata/ prócz tego Tanausa/ tedyć nikogo inszego prócz niego/ nie możono Baalem na on czas przezwać.

Także to/ że tego Tanausa (dopiero potym w Europie tak nazwanego) przed tym w Azyey Polągiem lubo za czasem Polachem/ aż naostatek Polakiem zwano/ od Polęgnienia po Lągu abo Lachu (którego Żydźi Magogiem zowią) na Stolicy świata:

Ztąd łacno wyćisnąć/ że starożytne miasto Polemniacum nad Pontem, na tym mieyscu Ptolom. pokazuie/ zkąd Tanaus wypadł na Wexoresa.

Nuż to że ten Polach rzeczony Baal y Tanaus/ muśiał bydź nie de stirpe Iaphet iako Fasciculus temporum uczy/ ale własny a nazacnieyszy syn iego/ sam czas pokazuie ponieważ beł ieszcze przed Ninem.

A to zaś/ że go Jozeph Antiquitatum Mogiem a drudzy Żydźi Gogiem zowią: ztąd łacno wyćisnąć/ iż tenże lib. 1. na tymże mieyscu pokazuie Mogę Miasto starożytne gdźie Ptolom. Polemniacum: A pisze iż beło Moga syna Japhetowego.

Tym sposobem i wiele inszych rzeczy nad Słońce iaśnieyszych/ łacno wyćisnąć prasą dowćipu z pewnych fundamentów/ iak wino z iagód.

Nie pytayże się więcey uważny Czytelniku/ zkądem wźiął y biorę to co piszę (choć ledwie kiedy od kogo zdźiśieyszych pomyślone) obaczywszy przez te Perspektywę/ na iakich fundamentach stoię.

Ale tak proszę bądź wdźięczen prace moiey/ iakoć przynależy. A tak ią chętnie czytay/ iako ia tobie uprzeymie życzę/ ut bene diuqucvalese.

Następstwo Panow Świata.
Samoprawdźiwych Augustow albo Gogustow. Y Niezwyćiężonych,

Przez których się wieki/ ten Wywód prowadźi.

I Iadam / w Raiu od Boga postanowiony Panował lat 234. aż wnuka / obaczył z tego syna któremu Państwo miał wolą zpuścić / aby mu pokutować nie przeszkadzało. Od stworzenia

II Sczyth abo Seth syn iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 105. Panował lat 140. aż przykładen Oycowskiem także wnuka następce swego obaczył. 235

III Panosz abo Enos, syn iego nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 160. Panował lat 100. 395

IV Panoch abo Anach, wnuk iego / nazwany Molaleł abo Malaleel / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 101. Panował lat 404.

496

V Matu-śćiałoch abo Mathusale Prawnuk iego / nastąpiwszy Roku …
A wieku swego 214. Panował lat 756. aż do Potopu / który się począł 901

1657 Od Potopu

VI Japhet / Pra-wnuk iego / nazwany Iuppiter nastąpiwszy (po iedenastu lat Interregni) Roku …

A wieku swego 112. Panował w Azyey lat 337. nim odszedł do Aphryki.

1669
12

VII Lach Priscus sym iego po żydowsku Magog / lęgszy na pierwotney Stolicy świata …

A wieku swego 342. Panował lat circiter. 10.
2007
351

VIII Polach Priscus, brat jego, którego Żydzi Gogiem zowią / przed tym Dan abo Alanus, a potym Baal, Tanaus, Hercules, y Iouis rzeczony: nastąpiwszy Roku …

A wieku swego 348. Panował lat circiter. 45.

Przyszedł do Europy Roku …

Gdzie Scytyckie Królestwo (które przed tym od początku w Azyey było) ustanowił od niego Polskiem / a od władzi Carmackiem nazwane. Y spłodził wniem trzech synów / Sczyćca / Bogaderza / y Giełona: z którego liniey był Jan Giełon / abo Jagieło.

2018

2025

362

369
IX Sczyćieć abo Scytes, od którego Scythickie Królestwo się Sczyćiońskiem abo Scytharum Regiorum. Tego dźieła y Następce abo Successory/ aż do Naiaśń: y Niezwyćiężon. WLADYSLAWA ZYGMVNTA pokaże Authorowe Speculu Istoricum, będźieli na nie taki nakład/ iakiego potrzeba.

WYWOD HISTORYCKI
Jedynowłasnego Państwa Świata/

Na obaczenie w ręku najzacniejszego Narodu Polskiego/ i w ich Koronie prawdziwego następstwa/ w pierwotnym Jadamowym Panowaniu światu: uważyć potrzeba/ gdzie się/ iako/ a iakie poczęło: y w kim/ kedy/ a iako ćiągnęło/ poty aż sie dzisieyszey Koronie Polskiey za łaską Bożą dostało. Co obaczywszy/ krotko sie cokolwiek pewnego y o przeszłey fortunie iego pokaże.